در شرایط عادی مجموع نیاز کشور به گوشت قرمز یک میلیون تن و تولید داخل گوشت قرمز ۸۸۰ هزار تن است. این در حالی است که تولید امسال گوشت قرمز مشابه سال گذشته یا بیشتر بوده و از سوی دیگر امسال دام‌های مولد نیز کشتار شده و بخشی از دام پروار مازاد سال گذشته نیز به امسال منتقل و مصرف گوشت قرمز نیز به نصف کاهش یافته است. با این شرایط صادرات دام زنده حتی درصورتی که طی نیمه دوم امسال با فروکش کردن شیوع کرونا برخی مراکز پرمصرف مانند تالارهای پذیرایی و مراکز تفریحی بازگشایی شود نیز مشکلی برای تامین گوشت قرمز ایجاد نخواهد کرد. در واقع مجموع مصرف گوشت قرمز در نیمه دوم امسال در بهترین حالت تقاضا بیش از ۵۰۰ هزار تن نخواهد بود. این در حالی است که مجموع دام آماده عرضه به بازار در نیمه دوم امسال حدود ۷۲۰ هزار تن بر آورد شده و حدود ۲۲۰ هزار تن مازاد نیاز بازار مصرف است. علاوه بر آن در بخش گوسفندی نزدیک به ۷ میلیون راس و در بخش گوساله حدود ۲۰۰ هزار راس دام پروار مازاد از زمستان سال ۹۹ به سال ۱۴۰۰ منتقل شده و بدون مشتری مانده است و بخشی از دام پروار جدید در سال‌جاری نیز دپو شده است. گوشت این دام‌های پروار که در دامداری‌ها مانده و موجب تحمیل هزینه بیشتر به دامداران شده به‌دلیل وزن و چربیگیری بالا مطلوب بازار داخلی نبوده و باید صادر شود.
یعنی معتقدید آزادسازی صادرات دام زنده موجب کاهش مشکلات دامداران خواهد شد؟
این مصوبه خیلی دیر ابلاغ شده است؛ چرا که به‌دلیل شیوع کرونا و شرایط بد اقتصادی، تقاضا برای گوشت نصف شده و از سوی دیگر دامداران به‌دلیل خشکسالی و کم‌آبی و مشکلات تامین نهاده ناگزیر به عرضه بخشی از دام مازاد خود به بازار شدند. علاوه بر آن در سال گذشته شرکت پشتیبانی امور بخشی از دام و گوشت گوساله و گوسفند مازاد بازار را خریداری و ذخیره‌سازی می‌کرد، اما امسال این شرکت گوشت مازاد گوساله را نخرید و فقط دام حذفی عشایر را خریداری کرد. این در حالی است که ۴ مهر ماه امسال وزیر سابق جهادکشاورزی تصمیم به صادرات دام زنده گرفت که به‌دلیل تغییر دولت اجرای آن به دولت بعدی منتقل شد و هنوز هم این مصوبه اجرایی نشده است. اکنون تقاضای پایین خرید دام زنده و گوشت قرمز و هزینه بالای نگهداری دام سبک و سنگین موجب شده تا دامداران چوب حراج به دام‌های مولد و پرواری خود بزنندو این نگرانی وجود دارد که دامداران به دلیل وجود دام مازاد و دپو شده در دامداری‌ها و نبود انگیزه اقتصادی برای تولید گوشت امسال دامی پروارنکنند. متأسفانه امسال برای صادرات دام زنده و خرید حمایتی گوشت مازاد تصمیمات درستی اتخاذ و به موقع اجرا نشده و سیاسست‌های حمایتی از دامداران یا به کندی اجرا شده و یا اصلا اجرا نمی‌شود.
چرا موافق ورود شرکت پشتیبانی امور دام به عرصه صادرات دام زنده نیستید؟
نکته اول این که مصوبه صادرات دام زنده تاکنون اجرایی نشده و در مجموع کارکردن با شرکت پشتیبانی امور دام سخت است. با گذشت نزدیک به دوماه از آغاز به‌کار وزیر جهادکشاورزی هنوز صادرات دام زنده اجرایی نشده و برای نخستین بار در تاریخ است که شرکت پشتیبانی امور دام وارد این عرصه شده است. تا پیش از این معاونت بازرگانی وزارت جهادکشاورزی متصدی صادرات دام زنده بوده است. از سوی دیگر وظیفه شرکت پشتیبانی امور دام تامین ذخایر و خرید دام مازاد از دامداران است، اما متأسفانه امسال این شرکت حتی دام سنگین مازاد دامداران را نخریده و دام پروار روی دست دامداران مانده است. این در حالی است که کاهش ۵۰درصدی تقاضای خرید گوشت قرمز به‌دلیل شیوع کرونا و تعطیلی مراکز پرتقاضا مانند تالارهای پذیرایی، مراکز گردشگری و تفریحی، رستوران‌ها و...، شرایط سخت اقتصادی ناشی از افزایش نرخ تورم و کاهش قدرت خرید مردم نیز شرایط تولید و عرضه دام را بدتر کرده است. اکنون اقشار کم درآمد قادر به خرید یک کیلوگرم گوشت گوسفندی به نرخ ۱۵۰ هزار تومان یا گوساله ۱۸۰ هزار تومانی نیستند.
با وجود دام مازاد پروار و عرضه دام‌های مولد به بازار چرا قیمت گوشت بالا مانده است؟
با بررسی‌های انجام شده اکنون هزینه تمام‌شده یک کیلوگرم دام سبک و سنگین پروار زنده برای دامداران ۶۲ هزار تومان است. این نرخ با تبدیل به لاشه به ۱۲۴ هزار تومان افزایش می‌یابد. اما اکنون گوساله زنده پرواری را به نرخ هر کیلوگرم ۵۰ هزار و گوسفند (بره نر پرواری) را به قیمت ۵۳ هزار تومان از دامدار خریداری می‌کنند. به‌دلیل مشکلات تامین مالی برای خرید علوفه، دام زنده پروار خود را با ضرر عرضه می‌کند این در حالی است که در بازار مصرف انواع گوشت قرمز با احتساب هزینه‌های حمل‌ونقل، افت وزن ناشی از خوابیدن، قطعه قطعه کردن، سود خرده فروشی و... با قیمت‌های بالاتری به فروش می‌رسد به‌نحوی که اکنون قیمت هر کیلوگرم گوشت گوساله به ۱۸۰ و گوشت گوسفندی به ۱۵۰ هزار تومان افزایش یافته است. همچنین دامداران تا مرحله عرضه دام زنده و حداکثر لاشه در تعیین قیمت گوشت نقش داشته و از آن به بعد قیمت گوشت تابع عوامل متعدد دیگری است.
علت تغییر رویکرد مردم از مصرف گوشت گوسفندی به گوساله چیست؟
کاهش قدرت خرید مردم و شرایط بد اقتصادی موجب تغییر رویکرد مردم در خرید گوشت قرمز شده است. به‌نحوی که برخلاف سال‌های گذشته تقاضای خرید گوشت گوساله بیش از گوسفندی شده است. چرا که گوشت گوساله خالص‌تر و بدون استخوان است اما گوشت گوسفندی استخوان و چربی زیادی دارد. در واقع کاهش قدرت خرید موجب تغییر فرهنگ مصرفی مردم از گوشت گوسفندی به گوشت گوساله و فاصله اختلاف قیمت این دو نوع گوشت در بازار نیز معکوس شده است. به‌نحوی که قبلا قیمت هر کیلوگرم گوشت گوسفندی حدود ۱۰ هزار تومان بیشتر از گوشت گوساله بود، اما با رشد تقاضای خرید گوشت گوساله اکنون این فاصله معکوس شده و هر کیلوگرم گوشت گوساله اختلاف حدود ۳۰ هزار تومانی با گوشت گوسفندی پیدا کرده است. در زمینه تامین نهاده‌های دامی نیز گرچه اکنون شرایط نسبت به گذشته بهتر شده است اما نهاده‌های دولتی جوابگوی نیاز دامداران نبوده و آنها ناگزیر به خرید بخش عمده‌ای از نیاز خود به این نهاده‌ها از بازار آزاد و با قیمت‌هایی هستند که در مقایسه با قیمت نهاده‌های دولتی به‌مراتب بالاتر است. این موضوع نیز در رشد هزینه تمام‌شده تولید و بالا ماندن قیمت انواع گوشت قرمز مؤثر بوده و موجب شده است حتی رشد عرضه ناشی از دپوی دام پروار یا دام‌های مولد به بازار نیز باعث شکست قیمت مصرف‌کننده گوشت قرمز نشود.