اتصال راه آهن ۳۲ کیلومتری شلمچه-بصره که به عنوان یکی از تکمیل کننده‌های کریدور شرق به غرب عنوان می‌شود، پس از گذشت بیش از ۱۰ سال، همچنان با اما و اگرها و کش و قوس‌های فراوان همراه است.
- رستم قاسمی وزیر راه و شهرسازی نیز که ابتدای ورودش به وزارت راه و شهرسازی با سفر مصطفی الکاظمی نخست وزیر عراق و هیئت همراهش همزمان شده بود و دیداری با وزیر حمل ونقل این کشور برای پیگیری خط آهن شلمچه-بصره برگزار کرد.
- حجت الاسلام رئیسی رئیس جمهور نیز در دیدار با الکاظمی نخست وزیر عراق، موضوع این ریل ۳۲ کیلومتری و استراتژیک را مطرح کرده بود.
کلنگی که آخوندی در بصره بر زمین زد
در دولت‌های دهم، یازدهم و دوازدهم هم اتصال این خط آهن پیگیری شده بود حتی در دوره وزارت عباس آخوندی، وی سفری در فروردین ۱۳۹۴ به بصره داشت و همراه با استاندار بصره، کلنگ اتصال دو سوی اروند به خط آهن بر زمین زده شد.
وزیر اسبق راه و شهرسازی قول داده بود تا اربعین ۱۳۹۵، این خط آهن تکمیل شده و زائران با قطار به زیارت عتبات عالیات مشرف شوند.
اما به دلایلی که اصلی ترین آن، مشکلات حقوقی و قانونی در عراق برای اعطای زمین به ایران برای ساخت این پروژه بود، اتصال ریلی دو کشور متوقف ماند.
هزینه ساخت پل ریلی روی اروند را ایران تقبل کرد
این در حالی است که در قانون بودجه سال ۱۳۹۶ هزینه ۴۰۰ میلیارد تومانی احداث پل ریلی بر روی اروند در منطقه‌ای که عرض این رودخانه به ۷۰۰ متر می‌رسد نیز دیده شده بود؛ اما به دلیل همراهی نکردن بغداد، بودجه مذکور برگشت داده شد.
آبان ماه سال ۱۳۹۷ نیز رحمانی فضلی وزیر کشور دولت دوازدهم از دستور حسن روحانی رئیس جمهور سابق برای ساخت پل شلمچه-بصره در جلسه هیئت دولت خبر داده بود اما این دستور روحانی هیچ گاه اجرایی نشد.
بنیاد مستضعفان تأمین کننده مالی پروژه شد
در دوره وزارت محمد اسلامی نیز علی رغم سفرهای متعدد طرفین میان تهران و بغداد و نیز ورود بنیاد مستضعفان به این پروژه برای تقبل هزینه‌های احداث کل ۳۲ کیلومتر و همچنین با وجود انجام اقدامات اداری و ثبت شرکت در این کشور برای اجرای فرآین ساخت و ساز و نیز قول مساعد دولت بغداد برای تصویب احداث این خط آهن، اما در حال حاضر اجرای آن متوقف است.
وزیر راه: دنبال اتصال به راه آهن همسایگانیم
رستم قاسمی هفته گذشته در حاشیه مراسم تکریم و معارفه مدیران عامل سابق و جدید شرکت راه آهن جمهوری اسلامی ایران در جمع خبرنگاران در پاسخ به پرسشی مبنی بر سرنوشت پروژه شلمچه-بصره با بیان اینکه توسعه حمل و نقل در همه شقوق و گونه‌های آنف یکی از نشانه‌های توسعه یافتگی کشورهاست، اظهار کرد: مهمترین شقوق حمل و نقل در کشور، ریلی است که ارزان و ایمن محسوب می‌شود؛ البته ما نقایصی در اتصال کریدورهای داخلی داریم ولی اتصال به کریدورهای بین المللی و شبکه ریلی همسایگان از اهمیت بالایی برخوردار است.
امضای تفاهم نامه اتصال اینچه برون به راه آهن روسیه تا ۲ هفته آینده
وی به اتصال راه آهن اینچه برون به خط آهن روسیه را یادآور شد و ادامه داد: ظرف ۲ هفته آینده طی مذاکرات مدیرعامل شرکت راه آهن با روس‌ها، توافقنامه‌ای در این خصوص به امضا می‌رسد.
پیگیر اتصال ریلی شلمچه به بصره ایم / از بندر خرمشهر تا بندر لاذقیه با خط آهن
وزیر راه تصریح کرد: در سفر الکاظمی نخست وزیر عراق به تهران، مذاکراتی با این کشور برای اتصال خط آهن ۳۲ کیلومتری شلمچه بصره داشتیم که با یک پل بر روی اروند، می‌توانیم به بصره و از آنجا به لاذقیه و طرطوس متصل شویم، هر چند نواقصی در طول مسیر داریم که باید تکمیل شود که جز دستور کار جدی ماست و مذاکرات با عراقی و سوری‌ها در این خصوص را ادامه خواهیم داد.
صادرات ترکیه به سوریه ۱۳ برابر ایرانی‌ها
در حال حاضر ترکیه که یکی از کشورهای حامی تروریست‌ها در سوریه بود، توانسته بازار این کشور را در اختیار بگیرد.
فرزاد پیلتن مدیرکل دفتر عربی و آفریقایی سازمان توسعه تجارت ایران درباره میزان تجارت ایران با سوریه گفته بود طی ۷ ماهه ابتدایی سال ۱۳۹۹ حدود ۷۳ میلیون دلار صادرات به سوریه داشته ایم.
این در حالی است که ترکیه تنها در سپتامبر سال ۲۰۲۰ (اوایل شهریور تا اوایل مهرماه ۱۳۹۹) بیش از ۱۱۲ میلیون دلار به سوریه صادرات داشته است.
همچنین ترکیه در سال ۲۰۱۸ نیز با صادرات ۱.۲ میلیارد دلاری در رتبه اول صادرکنندگان به سوریه قرار داشته است.
اتصال این راه آهن مهم که اولین مسیر اتصالی ریلی ایران به همسایه غربی خود است، می‌تواند علاوه بر بهبود وضعیت صادرات به عراق، دسترسی ایران به مدیترانه از طریق اتصال ریلی به بندرلاذقیه در سوریه را نیز تسهیل کند.
با این وجود و علی رغم پیگیری‌های انجام شده توسط دولت‌های مستقر ایرانی و عراقی و با توجه به درخواست‌های مکرر ایران از دولتمردان عراق برای تعجیل در اتصال این راه ریلی، هنوز سرنوشت این پروژه نامعلوم و مبهم است.
کرمانشاه-خسروی و شلمچه-بصره دو محور برای اتصال به عراق
از سال‌ها پیش برای اتصال زیرساخت ریلی بین ایران و عراق، دو پروژه تعریف شده است؛ نخست محور ریلی راه آهن غرب که از سال ۱۳۸۱ در دست ساخت قرار دارد و دومین پروژه اتصال ریلی شلمچه به بصره که از سال ۱۳۹۰ در وزارت راه و شهرسازی مطرح گردیده است.
پروژه راه آهن غرب به طول ۵۳۰ کیلومتر به صورت یک خطه، با سرعت ۱۶۰ کیلومتر بر ساعت برای مسافری و ۱۲۰ کیلومتر در ساعت برای باری طراحی شده است. مسیر راه آهن مورد مطالعه از ایستگاه سمنگان شروع و با عبور از شهرهای ملایر، نهاوند، کرمانشاه، اسلام آباد غرب، سرپل ذهاب، به مرز خسروی منتهی و با اتصال به خانقین در عراق به شبکه ریلی این کشور متصل می‌شود.
- مسیر دوم مربوط به اتصال خرمشهر در ایران به بصره در عراق است که فاز اول آن، یعنی اتصال خرمشهر به مرز شلمچه به طول ۱۷ کیلومتر در سال ۱۳۹۰ به انجام رسید و ادامه آن تا شهر بصره به طول ۳۲ کیلومتر در خاک عراق، همچنان بلاتکلیف است.
- این مسیر ریلی ۳۲ کیلومتری شامل دو بخش ریل مسطح و یک پل بازشونده بر روی اروند است که کار مطالعات اجرایی و طراحی سازه پل توسط شرکت ایرانی مجری پروژه صورت پذیرفته است. با این وجود، هنوز فرآیند ساخت این خط ریلی با تأخیر مواجه شده است.
رئیس کمیسیون عمران مجلس: طرف عراقی به اصطلاح پای کار است!
- دوم مهرماه سال جاری، محمدرضا رضایی کوچی، رئیس کمیسیون عمران مجلس شورای اسلامی با اشاره به سفر نخست وزیر عراق به تهران و دستاوردهای این سفر برای دو کشور گفت: در جریان مذاکره با الکاظمی مشخص شد طرف عراقی به اصطلاح پای کار است و در نتیجه گفت‌وگوهای ما با مسئولان این کشور، توافق شده پروژه اتصال خط ریلی ۳۲ کیلومتری شلمچه به بصره تا پایان امسال جمع بندی شود و به پایان برسد.
- وی افزود: اکنون مقدمات حضور پیمانکاران پروژه در حال بررسی است و آنها به زودی برای احداث خط ریلی در منطقه مستقر می‌شوند. اتصال شلمچه به بصره به نفع اقتصاد جمهوری اسلامی ایران خواهد بود و با اتصال حمل و نقل ریلی ما به عراق، به سوریه هم متصل خواهیم شد.
کارشناس اقتصاد حمل و نقل: اولویت، اتصال ریلی ایران به عراق است؛ چه از مرز خسروی چه شلمچه
- در همین رابطه، محمدجواد شاهجویی کارشناس اقتصاد حمل و نقل در گفتگو با خبرنگار مهر عنوان کرد: اتصال هر دو مسیر ریلی کرمانشاه-خسروی و شلمچه-بصره برای اتصال به عراق برای ایران بسیار حائز اهمیت است و نمی‌توان یکی را بر دیگری برتر دانست. خط آهن کرمانشاه به خسروی هزینه بر تر است اما دسترسی سریع‌تری به بغداد به ارمغان می‌آورد و در عوض ۳۲ کیلومتر راه آهن شلمچه به بصره هزینه کمتری دارد اما اولاً حساسیت دولت مرکزی عراق به واسطه به حاشیه رانده شدن بندر ام القصر بر آن زیاد است و ثانیاً مسیر دسترسی ایران به بندر لاذقیه را دورتر می‌کند.
- شاهجویی افزود: بنابراین نمی‌توان گفت از بین این دو پروژه یکی بر دیگری تقدم دارد، بلکه باید گفته شود پروژه‌ای مقدم است که سریع‌تر بهره برداری می‌شود.
لایروبی اروند از دلایل تأخیر پروژه
این کارشناس اقتصادی درباره دلایل تأخیر در تکمیل اتصال ریلی به عراق اینگونه گفت: در مورد راه آهن شلمچه-بصره کش و قوس‌های فراوانی اتفاق افتاده است. گاهی مسائل سیاسی و امنیتی و فشارهای مستقیم آمریکا برای عدم شکل گیری این مسیر بر روی عدم توفیق این پروژه تأثیر گذاشته است، گاهی عدم یکپارچگی در تصمیمات داخلی و گاهی هم مسائل حاشیه‌ای از جمله لایروبی رودخانه اروند باعث تأخیر در اجرای این پروژه شده است.
هزینه اتصال به راه آهن عراق از غرب کشور بسیار بالاست
وی در مورد پروژه خط ریلی کرمانشاه به خسروی عنوان کرد: در مورد پروژه راه آهن غرب اما آنچه بیشتر مطرح است، مبلغ گزافی است که این پروژه برای تکمیل نیاز دارد که علی القاعده با بودجه‌های داخلی امکان پذیر نخواهد بود. هر چند احداث این خط ریلی با ایجاد شیوه‌های نوین تأمین مالی می‌تواند سرعت بیشتری بگیرد که تاکنون چنین امری محقق نشده است.
توسعه کریدور ریلی شرق به غرب همزمان با کریدور شمال-جنوب
این کارشناس اقتصادی تاکید کرد: آنچه برای ایران اهمیت دارد، اتصال هر چه سریع‌تر به شبکه ریلی عراق و پس از آن اتصال به بندر لاذقیه در سوریه است تا به این واسطه بتواند ارتباط زمینی پایدار با این دو کشور هم پیمان را ایجاد کند. تکمیل کریدور ترانزیتی شرق به غرب در ایران علاوه بر بهبود وضعیت ترانزیت بار در کشور، می‌تواند دست برتر برای کشور در معادلات منطقه‌ای و تقویت جبهه مقاومت ایجاد نماید.