بهترین خیرات برای اموات از دیدگاه قرآن کریم

درباره بهترین خیرات برای اموات، قرآن کریم به طور مستقیم و صریح صحبت نمی کند، اما این مسلّم است که دعا برای اموات و نیاکان و نیز فرهنگ تجلیل و به نیکی یاد کردن از مؤمنان خفته در خاک، مورد تأیید قرآن است. برخی از آیات در این زمینه چنین است:

1:«وَ الَّذینَ جاؤُ مِنْ بَعْدِهِمْ یَقُولُونَ رَبَّنَا اغْفِرْ لَنا وَ لِإِخْوانِنَا الَّذینَ سَبَقُونا بِالْإیمانِ»؛(سوره حشر، آیه 10)

کسانی که از پس ایشان آمده‏ اند، می گویند ای پروردگار ما، ما و برادران ما را که پیش از ما ایمان آورده ‏اند بیامرز. آیندگان از درگاه خداوند برای گذشتگان آمرزش می طلبند، و خدای سبحان دعای برادر را در حق برادر مؤمنش می پذیرد.

اعمالی برای شادی روح والدین و اموات

2:«یُنَبَّؤُا الْإِنْسانُ یَوْمَئِذٍ بِما قَدَّمَ وَ أَخَّرَ»؛(سوره قیامت، آیه 13)

و در آن روز انسان را از تمام کارهایی که از پیش یا پس فرستاده آگاه می‏کنند.

واژه «أَخَّرَ» براساس یکی از تفسیرها، کارهای خوب یا بدی است که پس از مرگ انسان از طریق بازماندگان عاید انسان می شود، یا سنت های خوب و بدی است که انسان به یادگار گذاشته و مردم با عمل کردن به آنها هر ثواب و یا عقابی را که کسب می کنند، برای بنیان گذارش نیز ثبت خواهد شد.

3:«رَبَّنَا اغْفِرْ لی‏ وَ لِوالِدَیَّ وَ لِلْمُؤْمِنینَ یَوْمَ یَقُومُ الْحِساب»؛(سوره ابراهیم، آیه41)

پروردگارا! من و پدر و مادرم و همه مؤمنان را، در آن روز که حساب برپا می‏شود، بیامرز.

حضرت ابراهیم(ع) در این آیه از خداوند برای سه گروه طلب مغفرت کرده است:

    برای خود

    برای پدر و مادر خود (تفسیر القرآن، ج ‏12، ص 78)

     برای مؤمنان

خواندن آیت الکرسی برای اهل قبور

پیامبر اکرم(ص) فرمودند:

    هرگاه مؤمنی آیت الکرسی را تلاوت کند و ثواب آن را به اهل گورستان بخشد و هدیه ایشان سازد،حق تعالی از برکت آیت الکرسی،چهل نور،در قبر هر مرده ای داخل کند که آن نور،از مشرق تا مغرب بوده باشد و قبرهای ایشان را پر نور و فراخ و گشاده سازد و از برای هر مرده ای درجه ای بلند گرداند و برای خواننده آیت الکرسی،ثواب شصت پیغمبر کرامت فرماید و به عدد هر حرفی از حروف آیت الکرسی،فرشته ای را بیافریند که برای او تا روز قیامت تسبیح کند.(منهج الصادقین، ج2، ص95-96)

اعمالی برای شادی روح والدین و اموات

امام صادق (ع) فرمودند:

    وقتی مؤمنی، ثواب قرائت آیة الکرسی را به اهل قبور هدیه کند، خداوند برای هر حرفی از این آیه، فرشته‎ای قرار می‎دهد که خداوند را برای قاری آن، تا روز قیامت تسبیح کند. و به وی پاداش شصت پیامبر را دهد و خدا در هر قبری از شرق تا غرب، چهل شمع از نور قرار می‎دهد و قبرهای آنها را وسعت دهد. (اجساد جاویدان، ص 124)

خواندن سوره یس برای اهل قبور

هر کس در قبرستان، سوره "یس" را تلاوت کند، عذاب «اهل قبر» آن قبرستان کم می شود، و به تعداد مردگان، ثواب، برای قاری آن نوشته شود و بلاهای دنیا و عذاب های آخرت از او دفع گردد و به همین جهت این سوره را «دافعه» می نامند. (کتاب فضائل القرآن و العترة، آیت اللّه حاج میرزا ابوالفضل نجفی قدسی اصفهانی(ره))
بهترین اعمال و خیرات برای اموات در روایات

مرحوم حاج شیخ عباس قمی، حدیثی را از امام صادق (ع) نقل کرده است که فرمودند:

    میت شاد و مسرور می شود و گشایش پیدا می کند به دعا و استغفاری که برای او می‏کنند چنانچه زنده شاد می شود به هدیه که برای او می‏برند و فرمود که ثواب نماز، روزه، حج، صدقه و سایر اعمال خیر و دعا در قبر میت بر او وارد می شود و ثواب آن برای مرده و کسی که آن ها را انجام داده نوشته می شود. (مفاتیح ‏الجنان، ص. 317)

اعمالی برای شادی روح والدین و اموات

در روایتی آمده است که رسول خدا(ص) می فرمایند:

    برای روح رفتگان خود هدیه بفرستید! گفتند:هدیه برای آنان چیست؟ فرمود:صدقه و دعا.(مستدرک الوسائل، ج2، ص 484، حدیث 23)

    همچنین فرمودند:

    ارواح مؤمنان هر جمعه، به آسمان دنیا در برابر خانه ها و منزل های خود می آیند و با صدای غمناکی ندا می دهند که ای خانواده ما، ای فرزندان ما و ای پدر و مادر و خویشان ما! به ما مهربانی کنید؛ از اموالی که در دست ما بود (و اکنون در اختیار شماست) با دادن درهمی و قرص نانی و جامه ای نسبت به ما ترحّم آورید، که خداوند شما را از جامه بهشت بپوشاند! (مستدرک الوسائل، ج2، ص484، حدیث 24)

پیامبر اکرم در ادامه سخنان خود فرمودند:

    هر صدقه ای که برای میّت داده می شود، فرشته ای آن را به مانند طبقی از نور می گیرد و به کنار قبر می آورد و می گوید:«اَلسَّلامُ عَلَیْکُمْ یا اَهْلَ الْقُبُورِ» این هدیه را خانواده شما برای شما فرستاده اند. آنگاه آن میّت این هدیه را تحویل می گیرد و وارد قبرش می کند که همین سبب فراخی قبرش (و آسایش و آسودگی او) می گردد.(مستدرک الوسائل، ج 2، ص 114، حدیث 11)

اعمالی برای شادی روح والدین و اموات

امام صادق(ع) فرمودند:

    ثواب اعمال خیر، برای کسی که برای مردگان انجام می دهد، برای او و برای آن مرده، هر دو نوشته می شود.(زاد المعاد، ص574)

مرحوم «علاّمه مجلسی» می فرماید:

    در حدیث صحیحی آمده است که امام صادق(ع) در هر شب برای فرزند خود و در هر روز، برای پدر و مادر خود، دو رکعت نماز می خواندند (و به روح آنان هدیه می کردند) در رکعت اوّل سوره «انّا انزلناه» و در رکعت دوم سوره «کوثر» را می خواندند.(زاد المعاد، صفحه 573)

دعا برای شادی روح پدر و مادر

در پاسخ به سوال برخی از شما کاربران از بخش دین و مذهب نمناک در این رابطه باید بگوییم یکی از زیباترین دعاهایی که در منابع و کتابهای مذهبی برای شادی روح اموات و به خصوص پدر و مادر ذکر شده است دعایی در صحیفه سجادیه می باشد.

اعمالی برای شادی روح والدین و اموات
دعای بیست و چهارم صحیفه سجادیه به همراه ترجمه

اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ عَبْدِک وَ رَسُولِک، وَ أَهْلِ بَیتِهِ الطَّاهِرِینَ،

وَ اخْصُصْهُمْ بِأَفْضَلِ صَلَوَاتِک وَ رَحْمَتِک وَ بَرَکاتِک وَ سَلَامِک.

وَ اخْصُصِ اللَّهُمَّ وَالِدَی بِالْکرَامَةِ لَدَیک، وَ الصَّلَاةِ مِنْک، یا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ.

اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، وَ أَلْهِمْنِی عِلْمَ مَا یجِبُ لَهُمَا عَلَی إِلْهَاماً،

وَ اجْمَعْ لِی عِلْمَ ذَلِک کلِّهِ تَمَاماً، ثُمَّ اسْتَعْمِلْنِی بِمَا تُلْهِمُنِی مِنْهُ،

وَ وَفِّقْنِی لِلنُّفُوذِ فِیمَا تُبَصِّرُنِی مِنْ عِلْمِهِ حَتَّی لَا یفُوتَنِی اسْتِعْمَالُ شَیءٍ عَلَّمْتَنِیهِ،

وَ لَا تَثْقُلَ أَرْکانِی عَنِ الْحَفُوفِ فِیمَا أَلْهَمْتَنِیهِ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ کمَا شَرَّفْتَنَا بِهِ،

وَ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، کمَا أَوْجَبْتَ لَنَا الْحَقَّ عَلَی الْخَلْقِ بِسَبَبِهِ.

اللَّهُمَّ اجْعَلْنِی أَهَابُهُمَا هَیبَةَ السُّلْطَانِ الْعَسُوفِ، وَ أَبَرُّهُمَا بِرَّ الْأُمِّ الرَّءُوفِ،

وَ اجْعَلْ طَاعَتِی لِوَالِدَی وَ بِرِّی به هما أَقَرَّ لِعَینِی مِنْ رَقْدَةِ الْوَسْنَانِ،

وَ أَثْلَجَ لِصَدْرِی مِنْ شَرْبَةِ الظَّمْآنِ حَتَّی أُوثِرَ عَلَی هَوَای هَوَاهُمَا،

وَ أُقَدِّمَ عَلَی رِضَای رِضَاهُمَا وَ أَسْتَکثِرَ بِرَّهُمَا بی وَ إِنْ قَلَّ، وَ أَسْتَقِلَّ بِرِّی به هما وَ إِنْ کثُرَ.

اللَّهُمَّ خَفِّضْ لَهُمَا صَوْتِی، وَ أَطِبْ لَهُمَا کلَامِی، وَ أَلِنْ لَهُمَا عَرِیکتِی، وَ اعْطِفْ عَلَیهِمَا قَلْبِی،

وَ صَیرْنِی به هما رَفِیقاً، وَ عَلَیهِمَا شَفِیقاً. اللَّهُمَّ اشْکرْ لَهُمَا تَرْبِیتِی، وَ أَثِبْهُمَا عَلَی تَکرِمَتِی،

وَ احْفَظْ لَهُمَا مَا حَفِظَاهُ مِنِّی فِی صِغَرِی. اللَّهُمَّ وَ مَا مَسَّهُمَا مِنِّی مِنْ أَذًی، أَوْ خَلَصَ إِلَیهِمَا عَنِّی مِنْ مَکرُوهٍ،

أَوْ ضَاعَ قِبَلِی لَهُمَا مِنْ حَقٍّ فَاجْعَلْهُ حِطَّةً لِذُنُوبِهِمَا، وَ عُلُوّاً فِی دَرَجَاتِهِمَا، وَ زِیادَةً فِی حَسَنَاتِهِمَا،

یا مُبَدِّلَ السَّیئَاتِ بِأَضْعَافِهَا مِنَ الْحَسَنَاتِ. اللَّهُمَّ وَ مَا تَعَدَّیا عَلَی فِیهِ مِنْ قَوْلٍ،

أَوْ أَسْرَفَا عَلَی فِیهِ مِنْ فِعْلٍ، أَوْ ضَیعَاهُ لِی مِنْ حَقٍّ، أَوْ قَصَّرَا بی عَنْهُ مِنْ وَاجِبٍ فَقَدْ وَهَبْتُهُ لَهُمَا،

وَ جُدْتُ بِهِ عَلَیهِمَا وَ رَغِبْتُ إِلَیک فِی وَضْعِ تَبِعَتِهِ عَنْهُمَا، فَإِنِّی لَا أَتَّهِمُهُمَا عَلَی نَفْسِی،

وَ لَا أَسْتَبْطِئُهُمَا فِی بِرِّی، وَ لَا أَکرَهُ مَا تَوَلَّیاهُ مِنْ أَمْرِی یا رَبِّ. فَهُمَا أَوْجَبُ حَقّاً عَلَی،

وَ أَقْدَمُ إِحْسَاناً إِلَی، وَ أَعْظَمُ مِنَّةً لَدَی مِنْ أَنْ أُقَاصَّهُمَا بِعَدْلٍ، أَوْ أُجَازِیهُمَا عَلَی مِثْلٍ،

أَینَ إِذاً- یا إِلَهِی- طُولُ شُغْلِهِمَا به تربیتی! وَ أَینَ شِدَّةُ تَعَبِهِمَا فِی حِرَاسَتِی!

وَ أَینَ إِقْتَارُهُمَا عَلَی أَنْفُسِهِمَا لِلتَّوْسِعَةِ عَلَی! هَیهَاتَ مَا یسْتَوْفِیانِ مِنِّی حَقَّهُمَا،

وَ لَا أُدْرِک مَا یجِبُ عَلَی لَهُمَا، وَ لَا أَنَا بِقَاضٍ وَظِیفَةَ خِدْمَتِهِمَا، فَصَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ،

وَ أَعِنِّی یا خَیرَ مَنِ اسْتُعِینَ بِهِ، وَ وَفِّقْنِی یا أَهْدَی مَنْ رُغِبَ إِلَیهِ،

وَ لَا تَجْعَلْنِی فِی أَهْلِ الْعُقُوقِ لِلْآبَاءِ وَ الْأُمَّهَاتِ یوْمَ تُجْزی کلُّ نَفْسٍ بِما کسَبَتْ وَ هُمْ لا یظْلَمُونَ.

اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ ذُرِّیتِهِ، وَ اخْصُصْ أَبَوَی بِأَفْضَلِ مَا خَصَصْتَ بِهِ آبَاءَ عِبَادِک الْمُؤْمِنِینَ وَ أُمَّهَاتِهِمْ، یا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ.

اللَّهُمَّ لَا تُنْسِنِی ذِکرَهُمَا فِی أَدْبَارِ صَلَوَاتِی، وَ فِی إِنًی مِنْ آنَاءِ لَیلِی، وَ فِی کلِّ سَاعَةٍ مِنْ سَاعَاتِ نَهَارِی.

اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، وَ اغْفِرْ لِی بِدُعَائِی لَهُمَا، وَ اغْفِرْ لَهُمَا بِبِرِّهِمَا بی مَغْفِرَةً حَتْماً،

وَ ارْضَ عَنْهُمَا به شفاعتی لَهُمَا رِضًی عَزْماً، وَ بَلِّغْهُمَا بِالْکرَامَةِ مَوَاطِنَ السَّلَامَةِ.

اللَّهُمَّ وَ إِنْ سَبَقَتْ مَغْفِرَتُک لَهُمَا فَشَفِّعْهُمَا فِی، وَ إِنْ سَبَقَتْ مَغْفِرَتُک لِی فَشَفِّعْنِی فِیهِمَا حَتَّی نَجْتَمِعَ

بِرَأْفَتِک فِی دار کرَامَتِک وَ مَحَلِّ مَغْفِرَتِک وَ رَحْمَتِک، إِنَّک ذُو الْفَضْلِ الْعَظِیمِ، وَ الْمَنِّ الْقَدِیمِ، وَ أَنْتَ أَرْحَمُ الرَّاحِمِینَ.

اعمالی برای شادی روح والدین و اموات

ترجمه:

خداوندا بر محمّد بنده و فرستاده ات و بر خاندان پاکش درود فرست، و آنان را به بهترین درود ها و رحمت و برکات و سلام خود مخصوص گردان،

الهی پدر و مادر مرا به کرامت نزد خود و درود از سوی خود اختصاص ده، ای مهربان ترین مهربانان.

خداوندا بر محمد و آل او درود فرست، و دانش آنچه از حقوق ایشان که بر من لازم است به من الهام کن، و دانش تمام آن واجبات را بدون کم و زیاد برایم فراهم نما، آنگاه مرا به آنچه در این زمینه به من الهام کرده ای به کار گیر، و توفیقم ده تا نسبت به آنچه به من بصیرت می دهی اقدام کنم، تا به کار بستن چیزی از آنچه به من تعلیم داده ای از دستم نرود، و ارکان بدنم از خدمتی که مرا به آن ملهم فرموده ای احساس گرانی ننماید.

خداوندا بر محمد و آل او درود فرست همان طور که ما را به وجودش سرافراز فرمودی، و بر محمد و آل او درود فرست، همان سان که به سبب آن حضرت، حقی از ما بر عهده مردم واجب نمودی.

خداوندا چنان کن که از هیبت پدر و مادرم، چون از هیبت سلطان خودکامه بیمناک باشم، و به هر دو، چون مادری مهربان نیکی نمایم، و اطاعت از آنان و نیکی به هر دوی آنان را در نظرم از لذّت خواب در چشم خواب آلوده شیرین تر، و برای سوز سینه ام از شربت گوارا در ذائقه تشنه خنک تر گردان،

تا خواسته ایشان را بر خواسته خود ترجیح دهم، و خرسندی آن دو را بر خرسندی خود مقدّم دارم، و خوبی ایشان را در حق خود هرچند اندک باشد زیاد بینم، و نیکویی خود را درباره ایشان گرچه بسیار باشد کم شمارم.

خداوندا صدایم را در محضر آنان ملایم کن، و گفتارم را بر آنان دلنشین فرما، و خویم را نسبت به آنان نرمی عنایت کن، و قلبم را بر هر دو مهربان ساز، و مرا نسبت به هر دو خوشرفتار و دلسوز قرار ده.

خداوندا هر دو را به پاس تربیت من جزای نیکو ده، و در مقابل آنکه مرا گرامی داشتند جزای خیر عطا فرما، و هرچه را در کودکی نسبت به من منظور داشته اند در حق ایشان - منظور کن.

خداوندا اگر از جانب من آزاری به آنان رسیده، یا از من کار ناخوشایندی دیده اند، یا حقی از آنان به وسیله من از بین رفته، همه را موجب پاک شدن آنان از گناهانشان و مایه رفعت مقامشان و افزونی حسناتشان قرار ده، ای که بدی ها را به چندین برابر به خوبی تبدیل می نمایی.

الهی اگر در گفتار با من از اندازه بیرون رفته اند، یا در عملی نسبت به من زیاده روی نموده اند، یا حقی از من ضایع کرده اند، یا از وظیفه پدر و مادری در حق من کوتاهی نموده اند، حق خود را به آنان بخشیدم، و آن را برایشان نثار کردم، و از تو می خواهم که وزر و وبال آن را از دوش آنان برداری، زیرا که من نسبت به خود آنان را در کوتاهی حق متهم نمی کنم، و آنان را در مهربانی در حق خودم سهل انگار نمی دانم، و از آنچه درباره ام انجام داده اند ناراضی نیستم ای پروردگار من؛

زیرا رعایت حق آنان بر من واجب تر، و احسانشان نسبت به من دیرینه تر، و منّتشان بر من بیشتر از آن است که از آنان از روی عدل تقاص بکشم، یا نسبت به ایشان معامله به مثل کنم، الهی اگر چنین کنم پس روزگار مدیدی که در تربیت من سپری کرده اند، و رنج های زیادی که در نگاهداری من تحمّل نموده اند، و آن همه که بر خود تنگ گرفتند تا زندگی مرا گشایشی باشد چه می شود؟

بدون شک بعید است که بتوانند حق خود را از من دریافت دارند، و من نمی توانم حقوقی را که بر عهده ام دارند تدارک نمایم، و وظیفه خدمت آنان را بجای آورم، پس بر محمد و آل او درود فرست، وای بهترین کسی که از تو یاری جویند مرا یاری ده، وای راهنماینده ترکسی که به او روی آورده می شود مرا توفیق ده، و در آن روزکه همه بدون آنکه برآنان ستم رود جزا می بینند مرا در زمره آنان که عاق پدر و مادرند قرار مده.

خداوندا بر محمد و آل او و نسل او درود فرست، و پدر و مادرم را به بهترین چیزی که پدران و مادران بندگان باایمانت را به آن مخصوص گرداندی مخصوص گردان، ای مهربان ترین مهربانان.

خداوندا یاد آنان را در پس نمازهایم، و در هیچ وقتی از اوقات شبم، و ساعتی از ساعات روزم از صفحه قلبم مزدای.

خداوندا بر محمد و آل او درود فرست، و مرا به برکات دعایی که برای آنان دارم بیامرز، و آن دو را به سبب خوبی هایی که در حق من داشته اند مشمول غفران حتمی قرار ده، و از آنان به شفاعت من از آنان به طور مسلّم خشنود شو، و آنان را با کرامت به سر منزل سلامت برسان.

خداوندا اگر پدر و مادرم را پیش از من آمرزیده ای پس ایشان را شفیع من قرار ده، و اگر مرا پیش از آنان مورد آمرزش قرار داده ای پس مرا شفیع ایشان کن، تا در پرتو مهربانی ات در سرای کرامت، و جایگاه مغفرت و رحمتت گرد آییم؛ زیرا که تو صاحب فضل بزرگ و نعمت قدیمی، و تو مهربان ترین مهربانانی.

اعمالی برای شادی روح والدین و اموات
کلام آخر

بهترین عملی که برای اموات سفارش شده است خواند نماز است و اگر نماز قضا و یا روزه قضا بر گردن داشتند آن را به جای آوریم و اگر حق واجبی مانند خمس، زکات و ... دارند آن را ادا کنیم. البته احسان و خیرات به افراد نیازمند و رفع حاجات آنها از کارهایی است که برای شدی روح اموات توصیه شده است. همچنین یک سوم اموال باقیمانده از فرد متوفی را می توان برای امور خیر هزینه کرد.