شخصی که تصمیم جدی برای ترک غیبت گرفته است باید بداند که به جای برشمردن عیوب دیگران، باید عیب های خود را شناسایی و رفع کند. به طوری که پیامبر گرامی (ص) می فرماید:« طوُبی لِمَن مَنَعهُ عَیبُهُ عَن عُیُوبِ المُومِنینَ ؛ خوشا به حال کسی که عیب خودش، او را از پرداختن به عیب مردم باز می دارد.» (کلینی ، کافی ، ج 8، ص 168)
غیبت هم برای گوینده و هم برای شنونده حرام است. آیت الله بهجت برای درمان اخلاق زشت غیبت کردن، مخصوصا برای افرادی که این کار به صورت عادت درآمده است می فرماید که پیش از هرچیز باید بر زبان و گفته های خویش نظارت دقیق داشته باشید و از مجالسی که به نظر می رسد غیبت در آن انجام می شود و همچنین از دوستانی که شما را به غیبت تشویق می کنند دوری کنید. روش دیگر توجه به این مسئله است که غیبت یکی از نشانه های فقدان شخصیت، عقده خود کم بینی و ناتوانایی فرد است.
غیبت کردن
انسان با غیبت کردن سعی در پنهان کردن این خصوصیت رفتاری خود می کند غافل از اینکه فرد با غیبت کردن، صفات زشت خود را به نمایش می گذارد و قبل از اینکه شخصیت اجتماعی دیگری را بشکند، شخصیت خود را درهم می شکند. همچنین اعتماد دیگران نسبت به خود را از بین می برد.
غیبت کننده باید این حقیقت را در نظر بگیرد که نیروهای انسان محدود می باشد، به همین دلیل اگر نیروی خود را که صرف ریختن آبروی کسی و یا شکستن موقعیت اجتماعی او می کند در جهت رقابت های سالم و سازنده به کار گیرد، در کوتاهترین زمان بدون وارد کردن آسیب به دیگران، از رقبای خود پیشی می گیرد.
روش دیگر برای درمان این رذیله اخلاقی توجه به پی آمد های سوء معنوی و مادی، فردی و اجتماعی آن است. غیبت کردن، شخص را از چشم دیگران می اندازد و او را در نظر دیگران فردی خائن، ضعیف و ناتوان و حق نشناس معرفی می کند، همچنی پیوند اعتماد و اطمینان را در جمامعه متزلزل می کند.
غیبت کردن حق الناس است چرا که باعث ریخته شدن آبروی دیگران می شود و ارزش آبروی هر فردی مانند جان و مال او است. بنابراین تا صاحب حق راضی نباشد، خدا نیز فرد غیبت کننده را نمی بخشد. پس با توجه به عواقب این کار قطعا در رفتار خود باید تجدید نظر کرد.
ترک عادت غیبت
دیدگاه قرآن درباره غیبت کردن
خداوند در قرآن می فرماید:« وَ لا یَغْتَب بَّعْضکُم بَعْضاً أَ یحِب أَحَدُکمْ أَن یَأْکلَ لَحْمَ أَخِیهِ مَیْتاً فَکَرِهْتُمُوهُ وَ اتَّقُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ تَوَّابٌ رَّحِیمٌ؛ و هیچیک از شما دیگری را غیبت نکند، آیا کسی از شما دوست دارد که گوشت برادر مرده خود را بخورد؟ ( به یقین ) همه شما از این امر کراهت دارید، تقوای الهی پیشه کنید که خداوند توبه پذیر و مهربان است» (حجرات/12)
غیبت کردن از نظر مراجع و احادیث
مرحوم حضرت آیت الله العظمی بهجت در باره غیبت کردن می فرمود:مرحوم حاج آقا حسین قمی خیلی مقید بود که در مجلسش غیبت نشود، حتی بعضی از معاصرین به او اعتراض می کردند که تو نمی گذاری ما حرف بزنیم، فورا می گویی:غیبت نکن!
مرحوم آقا سید عبدالهادی شیرازی (از مراجع تقلید نجف اشرف) نیز تقیدی را که حاج آقا حسین رحمت الله در ترک و جلوگیری از غیبت داشت، دارا بود. ما در ابتدا می گفتیم گویا محال است که کسی چنین تقیدی را داشته باشد ولی وقتی با او اختلاط و معاشرت کردیم، دیدیم نه بابا ممکن است و هیچ هم محال نیست. (کتاب در محضر حضرت آیت ا... العظمی بهجت - ص 19)
از آیت الله گلپایگانی سوال شد آیا لازم است به دیگران بگوییم ما غیبت شما را کردیم حلال کنید؟ فرمودند:نه. زیرا ناراحت می شود و ناراحت کردن مسلمان خود گناه دیگری است، پس جبران غیبت، استغفار است. (تفسیر نور، قرائتی، ج ١١، ص ١٨٩)
ترک غیبت
حضرت محمد (ص) می فرماید:
- هرکه مرد یا زن مسلمانی را غیبت کند، خداوند تعالی چهل روز و شب نماز و روزه او را قبول نکند، مگر اینکه کسی که غیبتش را نموده از وی در گذرد. (جامع الاخبار صفحه 109)
حضرت محمد (ص) می فرماید:
- روزه دار اگرچه در رختخوابش خوابیده باشد در حال عبادت است مادامی که مسلمانی را غیبت نکند. (سفینه البحار جلد 2 صفحه 337)
امیرمؤمنان علی (ع) می فرماید:
- «غیبت، تلاش انسان ناتوان است .» (صبحی صالح ، نهج البلاغه ، ص 556)
روش ترک غیبت
حضرت علی (ع) می فرماید:
- طُوبی لِمَن شَغَلَهُ عَیبُهُ عَن عُیُوبِ الناسِ ؛ خوشا به حال کسی که عیب و نقص خودش او را سرگرم کرده است تا به عیوب دیگران نپردازد.( نهج البلاغه:خ 177، ص 576)
- ایشان در حدیث دیگری می فرماید:دردناکترین مردم ( در قیامت ) غیبت کننده است. (غررالحکم جلد 2 صفحه 381 حدیث 2911)
پیامبر اکرم (ص) می فرماید:
- کسی که فرد مسلمانی را غیبت کند، روزه اش باطل گردد و وضویش شکسته شود و در قیامت در حالی محشور می شود که از دهانش بویی بدتر از مردار به مشام می رسد، به طوری که اهل قیامت از بوی او در عذاب خواهند بود. (نهج الفصاحه حدیث 2949)
امام صادق (ع) می فرماید :
- غیبت، حسنات ( خوبی ها و نیکی ها ) را از بین می برد همانطور که آتش هیزم را از بین می برد.
خداوند بزرگ به موسی وحی می فرمود :غیبت کننده اگر توبه کند آخرین کسی است که وارد بهشت میشود و اگر توبه نکند نخستین کسی است که وارد آتش می گردد. (بحارالانوار جلد 75 صفحه 257 حدیث 48)
همچنین ایشان در حدیث دیگر می فرماید:غیبت نکن که غیبتت می کنند ( غیبت کسی را نکن که غیبتت می کنند ) برای برادرت چاه مکن که در آن می افتی چون همانطور که برخورد می کنی با تو برخورد میشود. (بحارالانوار جلد 75 صفحه 248 حدیث 16)
ترک غیبت
پیامبر اکرم (ص) می فرماید :
- زبانت را نگهدار زیرا نگهداری زبان صدقه ایست که به خودت می دهی سپس فرمود:هیچ بنده ای حقیقت ایمان را نشناسد تا مقداری از زبانش را نگهدارد ( هرچه خواست نگوید ). ( اصول کافی جلد 3 باب الصمت و حفظ اللسان حدیث 7)
حضرت حضرت محمد (ص) فرمود :
- هرکه برادر مسلمانش را در حضور او غیبت کنند و تواند یاریش کند یاری وی نکند خدا او را در دنیا و آخرت خوار کند. (نهج الفصاحه حدیث 2949)
همچنین ایشان فرمودند:حد غیبت آنست که بگوئی درباره برادرت آن صفتی را که او دارد ( و او از شنیدنش بدش آید ) پس اگر آنچه را که او ندارد بگوئی بهتان و تهمت است. (ارشاد القلوب دیلمی صفحه 190)
امام زین العابدین (ع) می فرماید:
- کسی که دیگران را به عیبی که دارند منتسب کند، دیگران او را به عیبی که ندارد منتسب خواهند کرد! (بحار، ج ٧٨، ص ١٦)