سطح اکسیژن خون چگونه اندازه گیری می شود؟
موثرترین راه برای اندازه گیری سطح اکسیژن خون ، تست ABG یا گاز خون شریانی می باشد. برای این تست نمونه خون را از رگ که معمولا از کمر است ، خواهند گرفت . این پروسه بسیار دقیق است و گاهی اوقات با کمی درد همراه می باشد.
انجام این تست در منزل سخت است و بنابراین از تست های جایگزی نیز می توان استفاده کرد که یکی از آن ها اوکسی متر پالس است . در این آزمایش یک گیره کوچک را روی انگشت می زنند که برای گوش و انگشت پا نیز استفاده می شود.
این گیره اکسیژن خون را به صورت غیر مستقیم از طریق جذب نور اندازه گیری می کند. این روش آسان تر، سریع تر و بدون درد است اما به اندازه تست قبلی دقیق نیست زیرا عوامل زیادی مانند کثیفی انگشتان ، نور زیاد ، پولیش ناخن و جریان ضعیف خون در آن دخیل هستند.
تست ABG
سطح اکسیژن خون معمولی یا پایین
- سطح اکسیژن نرمال خون بین 75 تا 100 میلی لیتر جیوه است.
- سطح اکسیژن خون زیر 60 میلی لیتر جیوه ، سطح خون پایین می باشد و به مکمل خون نیاز دارد که بستگی به تصمیم و تجویز پزشک دارد.
- سطح پایین اکسیژن خون با سطح معمولی خون سنجیده می شود و می تواند نشان از هایپوکسمیا یا کاهش اکسیژن در بافت باشد . این وضعیت زمانی اتفاق می افتد که بدن نمی تواند اکسیژن کافی را به سلول ها ، بافت و سایر اعضای بدن برساند.
- علائم سطح پایین اکسیژن خون عبارتند از :
- تنگی نفس
- سردرد
- بی قراری
- تنفس تند و سریع
- درد در قفسه سینه
- سردرگمی
- فشار خون بالا
- ناهماهنگی در بدن
- اختلالات بینایی
- ضربان قلب تند
- احساس خوشحالی بیهوده
- آبی شدن ناخن ، پوست و لب ها
تغییر رنگ پوست
همانطور که ذکر شد وظیفه گلبول های قرمز خون، حمل اکسیژن به بافت های بدن است ، در صورت ناکافی بودن اکسیژن ، رنگ پوست تغییر می کند و به کبودی می گراید . رنگ کبود شرایطی است که در آن پوست معمولا ظاهر آبی،قرمز تیره پیدا می کند که افت چشمگیر سطح اکسیژن ایجاد می شود.
چنانچه در بخش سلامت نمناک عنوان کرده ایم در افرادی که رنگ پوست آنها تیره تر است ، کبودی پوست را می توان در غشاهای مخاطی مانند لب ها، لثه ها، و اطراف چشم ها، و ناخن ها راحت تر مشاهده کرد.
فشار خون بالا
سطح اکسیژن کم تر از حد طبیعی علت های زیر را دارا می باشد :
- نبود اکسیژن کافی در هوا
- ناتوانی ریه ها در دم و ارسال اکسیژن به همه بافت ها و سلول ها
- ناتوانی گردش اکسیژن در خون ، جمع آوری اکسیژن و انتقال آن به بدن
عوامل زیر تشدید کننده سطح پایین اکسیژن خون می باشند :
- آسم
- بیماری های قلبی
- کم خونی
- بیماری های ریوی
- بالاتر بودن از سطح دریا
- سندروم زجر تنفسی حاد
- بیماری مزمن انسداد ریه
- گرفتگی رگ های ریه
- وجود گاز در قفسه سینه
- آب آوردن ریه
- تنگی نفس در خواب
- مصرف داروهای خاص و مسکن ها
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم ؟
در صورت ابتلا به شرایط زیر به پزشک مراجعه کنید :
- تجربه تنگی نفس شدید و ناگهانی
- تنگی نفس هنگام استراحت
- تنگی نفس شدید که با ورزش کردن و فعالیت فیزیکی افزایش می یابد.
- بیدار شدن ناگهانی با تنگی نفس
- ضربان قلب تند
تنگی نفس کمبود اکسیژن
درمان کمبود اکسیژن خون
مکمل های اکسیژن می توانند در این درمان موثر باشند که به آن اکسیژن درمانی در منزل می گویند . طیف وسیعی از دستگاه ها و داروهای زیادی نیز برای این درمان موجود است.
موارد زیر می تواند در درمان کمبود اکسیژن موثر باشد :
- ترک سیگار
- دوری از افرادی که در مکان های عمومی سیگار می کشند.
- مصرف رژیم غذایی سالم مملو از میوه ها و سبزیجات.
- ورزش کردن به طور منظم.
هیپوکسمیا یا کمبود خفیف اکسیژن
یکی از رایج ترین اثرات کمبود اکسیژن در خون ، به سیستم تنفسی مرتبط است. برای این که میزان اکسیژن رسانی به بافت را افزایش دهید ، باید 12 الی 16 بار بیشتر دردقیقه نفس بکشید. معمولا در هر دقیقه 24 بار یا بیشتر نفس می کشید . تنگی نفس یکی از رایج ترین علائم اکسیژن رسانی خفیف است.
در صورت کمبود اکسیژن ضربان قلب بالا می رود که نشان دهنده نیاز بدن به اکسیژن می باشد . با افزایش ضربان قلب در زمان انجام یک فعالیت جسمانی ، باید فرد در وضعیت استراحت قرار گیرد زیرا ممکن است نشان دهنده هیپوکسی باشد.
اگر بدن به میزان کافی اکسیژن دریافت نکند ، قلب عملیات پمپاژ خون را افزایش می دهد تا گردش خون حاوی اکسیژن در سراسر بدن و تامین نیاز سلول ها با سرعت بیشتری انجام گیرد.
تنگی نفس
یکی از علائم مهم هیپوکسمی تنگی نفس است که معمولا در حالت استراحت ایجاد می شود و گاه به قدری شدید می شود که احساس خفگی را در فرد به وجود می آورد . هیپوکسی ناگهانی معمولا به دلایل مختلفی مانند حمله آسم شدید یا بروز مشکلی در قلب یا ریه ها ایجاد می شود.
اگر تنگی نفس در هنگام فعالیت های جسمانی خود را نشان دهد باعث کاهش تحمل فرد در انجام فعالیت شود. در برخی موارد، تنگی نفس ممکن است با صدای خس خس در تنفس مخصوصا حین بازدم همراه باشد.
علت کمبود اکسیژن خون
سرفه
یکی از دلائل شایع هیپوکسی ،حمله آسم شدید است که طی آن دریافت هوا توسط ریه ها با مشکل مواجه می شود چرا که مسیرهای هوایی تنگ می شوند. برای دریافت اکسیژن بیشتر و پاک سازی ریه ها ، فرد ممکن است به طور مداوم سرفه کند.
شاید این واکنش طبیعی به نظر برسد اما در مواردی خطرناک می شود زیرا سرفه کردن برای پاکسازی ریه ها اکسیژن بیشتری را مصرف می کند که میتواند علائم را وخیم تر کند .
هیپوکسمیای شدید
اگر اکسیژن رسانی به بافت ها تا حد زیادی کم شود ، عملکرد مغز مختل می شود و علائمی مثل کمبود تمرکز، سردرگمی و مشکلات جهت شناسی در فرد رخ خواهد داد . نامنظم بودن تنفس در این شرایط سیکل خواب و همچنین فعالیت های فیزیکی را مختل می کند . درد قفسه سینه نیز در این شرایط رایج است.
احساس سردرگمی
سردرگمی یکی از علائم کمبود سطح اکسیژن خون است که در آن ، فرد قادر به تفکر واضح یا سریع نیست، این فرد احساس از خود بیخود شدن دارد، و برای حفظ توجه، تصمیم گیری، یا به یادآوردن چیزی باید تلاش کند.
هیپوکسمیای مزمن
کمبود اکسیژن رسانی به بافت به مدت چند روز یا بیشتر نشانه ای از هیپوکسمیای مزمن است . اثرات این نوع هیپوکسمیا با یکدیگر متفاوت است و بستگی به شدت و مدت زمان دارد . خستگی ، بی قراری و رخوت از علائم رایج این بیماری است.
پولی سیتمی نیز یک وضعیت رایج است که در آن سلول های خونی آهسته تر تولید می شوند ، تعداد آن ها کم تر خواهد بود و باعث سرخی پوست می شود.