انواع شکیات نماز و احکام فقهی آن

شکیات بر 23 قسم است، برخی از شک هایی که در حال نماز ایجاد می شود اهمیتی ندارند و نباید به آن ها اعتنا کرد ولی برای برخی دیگر از شک ها وظایفی برای نمازگزار بیان شده است.

شکیات نماز
شک های باطل کننده نماز

اگر نمازگزار یکی از شک های زیر برایش پیش آید نماز او باطل می گردد . منظور از باطل شدن نماز با این شک ها این است که نمازگزار با وجود این شک ها نمی تواند نماز را تمام کند، بلکه باید فکر کند و اگر شک او برطرف شد نمازش صحیح است و آن را ادامه می دهد ولی اگر شک او مستقر شد و ذهنش به هیچ طرف نرفت نمازش باطل است.این شک های باطل عبارتند از :

1.     اگر نمازگزار در شماره رکعت های نماز دو رکعتی شک کند نمازش باطل است.
2.     اگر نمازگزار در شماره رکعت های نماز سه رکعتی شک کند باید دوباره نماز را به جا آورد .
3.     اگرنمازگزار در نمازهای چهار رکعتی پیش از تمام شدن سجده دوم شک کند نماز او باطل است.
4.     اگر نماز گزار بین 2 و 5 یا 2 و بیشتر از 5 شک کند نمازش باطل است.
5.     اگر نماز گزار بین 3 و 6 یا 3 و بیشتر از 6 شک داشته باشد باید دوباره نمازش را اداکند.
6.     اگر نماز گزار بین 4 و 6 و یا 4 و بیشتر از 6 شک کند نماز او باطل است و باید دوباره به جا آورد.
7.     اگر نمازگزار نداند چند رکعت نماز خوانده یا در تعداد رکعت ها شک کند نمازش باطل است و باید دوباره به جا آورد.

منبع: توضیح المسائل امام خمینی(ره)،مساله 1165

شکیات نماز
شک هایی که نباید به آنها اعتنا کرد

برخی از شک ها در نماز پیش می آید که نماز گزار نباید به آنها اعتنا کند و هنگام بروز آن نماز صحیح است، نباید انسان نماز را بشکند:

•     اگر نمازگزار هنگام خواندن نمازهای مستحبی شک کند شک او صحیح نیست و نباید نمازش را بشکند.
•     اگر نمازگزار بعد از سلام شک کند نباید به آ اعتنا کند و نمازش صحیح می باشد.
•     اگر نمازگزار در نمازش زیاد شک می کند و شک کثیرالشک است؛ نباید به شک هایش اعتنا کند.
•     اگر امام جماعت شک کند دو رکعت خوانده یا سه رکعت و ماموم او را یادآوری کند که رکعت دوم هستی، امام به شک خود نباید اعتنا کند و بر عکس.
•     اگر نمازگزار بعد از گذشتن وقت نماز به آن شک کند مثلاً شب شک کند نماز ظهر را خوانده یا نه ، نباید به شک خود اعتنا نماید.
•     اگر نمازگزار در چیزی که محل انجام آن، گذشته است، مثلاً در رکوع شک کند که حمد را خوانده یا نه ، شکش باطل است و نباید بدان اعتنا کند.

منبع: توضیح المسائل امام خمینی(ره)، صفحه184

شکیات نماز
شک های صحیح نماز

شک تنها در نمازهای 4 رکعتی صحیح است و اگر در نمازهای 2 یا 3 رکعتی شک کند صحیح نیست .اگر نمازگزار در شماره رکعتهای نماز چهار رکعتی شک کند نباید نماز را بشکند وباید به وظیفه ای که در زیر آمده عمل کند :

•     شک بین 2 و3

بعد از سر برداشتن از سجده دوم بنا بر اظهر ، که باید بنا بگذارد سه رکعت خوانده و یک رکعت دیگر بخواند و نماز را تمام کند و بعد از نماز یک رکعت نماز احتیاط ایستاده یا دو رکعت نشسته به دستوری که بعدا گفته می شود بجا آورد، ولی احتیاط در این است که یک رکعت ایستاده بخواند.

•     شک بین 2 و 4

بعد از سر برداشتن از سجده دوم، که باید بنا بگذارد چهار رکعت خوانده و نماز را تمام کند و بعد ازنماز دو رکعت نماز احتیاط ایستاده بخواند و بعید نیست استحباب دو سجده سهو بعد از نماز احتیاط.

•     شک بین 2 و 3 و 4

بعد از سر برداشتن از سجده دوم، که باید بنا را بر چهار بگذارد و بعد از نماز دو رکعت نماز احتیاط ایستاده و بعد دو رکعت نشسته بجا آورد؛ ولی اگر بعد از سجده اول یا پیش از سر برداشتن از سجده دوم یکی از این سه شک برایش پیش آید باید نماز را رها کند و دوباره بخواند.

آموزش ساده شکیات نماز

•     شک بین 4و 5

بعد از سر برداشتن از سجده دوم ، که باید بنا را بر چهار بگذارد و نماز را تمام کند و بعد از نماز دو سجده سهو بجا آورد ، ولی اگر بعد از رکوع رکعتی که در آن شک کرده و پیش از سر برداشتن از سجده دوم ، این شک برای او پیش آید ، بنا بر احتیاط واجب باید به دستوری که گفته شد عمل کند و نماز را دوباره هم بخواند

•     شک بین 3 و 4

در هر جای نماز باشد، باید بنا را بر چهار بگذارد و نماز را تمام کند و بعد از نماز یک رکعت نماز احتیاط ایستاده یا دو رکعت نشسته بجا آورد.

•     شک بین 4 و 5 در حال ایستاده قبل از رکوع

 باید بنشیند و تشهد بخواند و نماز را سلام دهد و یک رکعت نماز احتیاط ایستاده یا دو رکعت نشسته بجا آورد و بنا بر احتیاط دو سجده سهو نیز انجام دهد.

احکام شکیات نماز

•     شک بین 3 و 5 در حال ایستاده قبل از رکوع

باید بنشیند و تشهد بخواند و نماز را سلام دهد و دو رکعت نماز احتیاط ایستاده بجا آورد و بعید نیست استحباب دو سجده سهو برای آنچه زیاد شده است ؛ و اگر این شک بعد از رکوع باشد احوط این است که آن رکعت را تمام کند و یک رکعت دیگر هم بخواند و بعد از سلام ، نماز را اعاده کند ، و همچنین احتیاط این است که در شک بین دو و پنج بعد از سر برداشتن از سجده دوم نماز را تمام کند و دوباره آن را بخواند.

•     شک بین 3 و 4 و 5 در حال ایستاده قبل از رکوع

باید بنشیند و تشهد بخواند و بعد از سلامِ نماز، دو رکعت نماز احتیاط ایستاده و بعد دو رکعت نشسته بجا آورد و سپس دو سجده سهو برای کارهای زیادی که انجام داده بجا آورد.

•     شک بین 5 و 6 در حال ایستاده قبل از رکوع

باید بنشیند و تشهد بخواند و نماز را سلام دهد و دو سجده سهو بجا آورد.

منبع: توضیح المسائل آیت الله بهجت،مساله 983

شک های صحیح نماز
طریقه به جای آوردن نماز احتیاط

کسی که نماز احتیاط بر او واجب است، بعد از سلام نماز باید فورا نیت نماز احتیاط کند و آن را به جا آورد. نماز احتیاط سوره توحید و قنوت ندارد. نماز احتیاط به صورت زیر خوانده می شود:
1. نماز احتیاط یک رکعتی

بدون آنکه سرتان را از قبله برگردانید، حمد را آهسته می خوانید و رکوع می روید و دو سجده، تشهد وسلام را می خوانید و نماز تمام می شود.
2. نماز احتیاط دو رکعتی ایستاده

بدون آنکه سر را از قبله برگردانید، مانندنماز دو رکعتی صبح در هر رکعت حمد را بدون سوره خوانده و رکوع می کنید.

3. نماز احتیاط دو رکعتی نشسته

بدون آنکه سر را از قبله برگردانید، نشسته، حمد را آهسته می خوانید، سپس کمی خم می شویدو رکوع را به جا می آورید، سپس می نشینید و بعد از آن به سجده می روید، رکعت دوم نیز همین گونه است ، تشهد و سلام نماز را می خوانید (دو رکعت نماز نشسته، یک رکعت ایستاده محسوب می شود)
طریقه خواندن سجده سهو

بلافاصله بعد از سلام نماز بدون آنکه سر از قبله برگردد، دوبار به سجده می روید و در هر بار در سجده می گویید «بسم الله وبالله السلام علیک ایها النبی و رحمه الله وبرکاته» و بعد از سجده دوم، تشهد و سلام را دوباره می خوانید و نماز را تمام می کنید.