خداوند در سوره بقره آیه 152 می‌فرماید: فاذکرونی أذکرکم؛ به یاد من باشید تا به یاد شما باشم. در این آیه خیلی روشن بیان شده که اگر به یادم باشی به یادت هستم. یعنی اگر به یاد من و نعمتها و در کل به یاد سرچشمه هستی باشید من نیز به یاد شما هستم و حواسم به شما هست.
اگر به یاد خدا باشیم به این وسیله روح و جان خود را پاک و روشن می‌کنیم و خود را آماده پذیرش رحمت پروردگار می‌گردانیم. زیرا توجه به این ذات پاک در فعالیت‌ها ما را مخلص‌تر، مصمم‌تر، نیرومندتر و متعهدتر می‌سازد و در این صورت رحمت جاری الهی نصیب ما می‌شود که باعث سعادتمندی ما می‌شود.(تفسیر نمونه، ذیل آیه فوق)
چگونه خدا را یاد کنیم؟
به راستی ما چگونه می‌توانیم خدا را یاد کنیم تا خود را مشمول یاد او و رحمت واسعه او گردانیم؟! اگر ما او را یاد کردیم، خداوند چگونه ما را یاد می‌کند؟ در این باره تفاسیر متعددی ذکر شده است که بیان مختصر آن می‌تواند ما را در این رابطه صمیمانه با خدای مهربان وارد نماید.
مفسران کوشیده‌اند تا هدف از این یادآوری در مورد بندگان را شرح دهند. بنا بر آیات قرآن کریم چگونه یاد کردن ما اشکال و مصادیق مختلفی دارد
روزی یکى از یاران امام رضا علیه‌السلام به نام «ابن جهم» به امام عرض کرد: فدایت شوم دوست دارم بدانم در نزد شما چه جایگاهی دارم؟ امام فرمود: «نگاه کن ببین من در نزد تو چه جایگاهی دارم
1- اطاعت و فرمانبری:
خداوند می‌فرماید مرا به اطاعت یاد کنید که در این صورت بازتاب یادآوری ما در رابطه صمیمانه با خدا می‌شود، رحمت الهی. مرا به اطاعت یاد کنید تا شما را به رحمت یاد کنیم: «أطیعوا الله و الرّسول لعلّکم ترحمون» (آل عمران، 132)
2- دعا و درخواست کردن:
خدا را به "دعا" یاد کنید تا شما را به "اجابت" یاد نماید: خداوند می‌فرماید: ادعونی استجب لکم.(مومن،60) در یک رابطه صمیمانه و محبت‌آمیز، درخواست از خداوند و اجابت او رابطه‌ای عاطفی برقرار می‌کند که انسان خیالش راحت است که قدرت بزرگی وجود دارد که همه امور به دستش است. و این یک اصل تربیتی است، یاد کردن خدا با دعا و استجابت دعا.(تفسیر نور، قرائتی)
3- کمک کردن و کمک خواستن:
خداوند می‌فرماید: ایّاک نعبد و ایّاک نستعین(حمد، 4)؛ تو را عبادت می‌کنیم و تو ما را یاری برسان. در این شکل ما با بندگی و فرمانبری خدا را کمک می‌دهیم و از خدا کمک و یاری رساندن طلب می‌کنیم
4- یاد کردن با جهاد:
مرا به «مجاهدت» یاد کنید تا شما را به «هدایت» یاد کنم. «والذین جاهدوا فینا لنهدینّهم سبلنا» (عنکبوت،69) ما در جنگ و عرصه‌های مختلف برای حفظ دین خدا تلاش و مجاهدت می‌کنیم و خداوند نیز ما را به سمت سعادت هدایت می‌کند.
5- شکر نعمت‌های الهی:
- شکل آخر یاد کردن خداوند، شکر نعمت‌های الهی است که با شکر و درست استفاده کردن از نعمت‌های خداوند باعث «زیاد شدن نعمتها» می‌شویم. مرا به شکر یاد کنید تا شما را به زیادی نعمت یاد کنم؛ «لئن شکرتم لأزیدنّکم». (ابراهیم،7)
- به یاد من باشید تا به یاد شما باشم. در این آیه خیلی روشن بیان شده که اگر به یادم باشی به یادت هستم. یعنی اگر به یاد من و نعمتها و در کل به یاد سرچشمه هستی باشید من نیز به یاد شما هستم و حواسم به شما هست
- راه داشتن دلها به هم در روایات
- روایتی از امام صادق علیه‌السلام نقل شده که: هر کس مى‌خواهد بداند چه مقام و منزلتى نزد خدا دارد به مقام و منزلت و جایگاه خداوند در نزد خود بنگرد، زیرا خدا منزلت بنده را همانگونه قرار مى‌دهد که بنده منزلت خدا را در دل و جان خود قرار داده است».(بحارالانوار، ج71، ص156)
- در حدیث جالبى از امام صادق علیه‌السلام مى‌خوانیم که مردى خدمت آن حضرت عرض کرد: شخصى به من مى‌گوید من تو را دوست دارم چگونه بدانم که او راست مى‌گوید و واقعاً مرا دوست دارد؟ امام فرمود: قلب خود را امتحان کن اگر تو او را دوست دارى؛ او هم تو را دوست مى‌دارد». چرا که دلها به یکدیگر راه دارند. (اصول کافى، ج2، ص652)
- این حقیقتی است که به راحتی می‌توان امتحانش کرد: اگر انسان نیات بدى درباره دیگران داشته باشد خواه ناخواه در چهره یا سخنان و اعمالش ظاهر مى‌شود و همین امر سبب مى‌گردد دیگران در برابر او موضعى مشابه بگیرند اما هرگاه سخنان و چهره و اعمال کسى را از هرگونه بدخواهى پاک دیدند و آثار محبت و خیرخواهى در رفتار و گفتارشان نمایان گشت آنها نیز موضع مشابهى خواهند گرفت.
- روزی یکى از یاران امام رضا علیه‌السلام به نام «ابن جهم» به امام عرض کرد: فدایت شوم دوست دارم بدانم در نزد شما چه جایگاهی دارم؟ امام فرمود: «أُنْظُرْ کَیْفَ أَنَا عِنْدَکَ؛ نگاه کن ببین من در نزد تو چه جایگاهی دارم.» (میزان الحکمه، ح 3149)
- این معیاری است که امام رضا علیه‌السلام به ما داده‌اند که اگر خواستی بدانی در نزد دیگران چه جایگاهی داری و آیا تو را دوست دارند و یا از تو منتفرند؛ ببین آنها در دل تو چه جایگاهی دارند. بدینوسیله به پاسخ خود می‌رسی.
- البته ممکن است که استثنائاتی هم وجود داشته باشد اما با توجه به آیات و روایاتی که مطرح شد این یه قاعده کلی است که در شرایط نرمال و معمول کارساز است.