انسان در طی زندگی خود، چه در عصر حاضر و چه در اعصار گذشته، همواره با فراز و نشیب ها، مشکلات و ناراحتیهای مختلف برخورد داشته است. افراد، بنابر شرایط فرهگی و تربیتیِ خود، در مواجهه با این مشکلات و گرفتاری ها، به روشهای مختلفی سعی در برطرف کردن مشکلات و آلام خود دارند. تقرب به خداوند متعال از طریق توکل به او و نیز مناجات و استغفار از گناهان و طلب آمرزش و مغفرت، یکی از راههای رسیدن به آرامش و نیز طلب حوائج است. در این نوشتار، بر آن شدیم تا با نحوه خواندن نماز استغفار و برکات و معجزات نماز استغفار، بیشتر آشنا شویم. با ما همراه باشید.
نحوه خواندن نماز استغفار
نماز استغفار مانند سایر نمازهای مستحبی دو رکعت است به این ترتیب که در هر رکعت بعد از خواندن سوره حمد، سوره قدر را می خوانیم و پس از آن، ۱۵ مرتبه ذکر «استغفر الله» را تکرار کرده. سپس به رکوع رفته و پس از ذکر «سبحان ربی العظیم و بحمده» ، ذکر «استغفر الله» را ده مرتبه تکرار می کنیم. هنگام برخاستن از رکوع دوباره ده مرتبه «استغفر الله» گفته، در سجده اول پس از ذکر «سبحان ربی الاعلی و بحمده» ده مرتبه، میان دو سجده ده مرتبه، در سجده دوم نیز پس از «سبحان ربی الاعلی و بحمده» ده مرتبه و پس از برخاستن از سجده دوم نیز ده مرتبه ذکر «استغفر الله» را تکرار می کنیم و رکعت دوم را نیز همانند رکعت اول به جای می آوریم و با تشهد و سلام نماز را تمام میکنیم.
نکته؛ فقط ذکر عبارت «اَستَغفرُالله» کفایت می کند و نیازی به اضافه کردن «ربی و اتوب و الیه» نیست.
نکته: در برخی از منابع اشاره شده است که بهتر است نماز را مانند نماز جعفر طیار [۱]، به پایان برسانید. البته در اکثر منابع به اتمام معمولی نماز اکتفا نموده اند.
تمام کردن نماز مانند نماز جعفر طیار
زمان خواندن نماز استغفار
آیت الله بهجت رحمه الله بهترین زمان برای استغفار را هنگام سحر، به خصوص سحرگاه روز جمعه میدانند. البته ایشان نماز استغفار را هر روز به هنگام سحر میخواندند. زیرا به فرموده پیامبر اکرم صلی الله: «إِذا رَأَیْتَ فى مَعاشِکَ ضیقاً وَ فى أَمْرِکَ إِلْتِیاثاً فَأَنْزِلْ حاجَتَکَ بِاللهِ تَعالى وَ جَلَّ ، وَلاتَدَعْ صَلاهَ الإِسْتِغْفارِ …» یعنی هرگاه که در رزق و روزىِ خود تنگنا و سختى دیدى و در امورِ خویش پراکندگى و از هم پاشیدگى مشاهده کردى که کار را برای تو مشتبه ساخت، حاجتِ خود را با خدای تعالی در میان بگذار و نماز استغفار را رها مکن.[۲] بنابر این محدودیتی برای اقامه ی این نماز ارزشمند نیست و هرگاه که احساس نیاز کردید، می توانید بر سر سجاده نشسته و دو رکعت نماز استغفار بخوانید.
سند نماز استغفار
نماز استغفار، از جمله هدایای ارزشمند پیامبر اکرم صلوات الله علیه است که برای رهایی از تنگنا و مشقات به مسلمانان توصیه فرموده اند:
عَنِ اَلنَّبِیِّ صَلَّى اَللَّهُ أَنَّهُ قَالَ: «إِذَا رَأَیْتَ فِی مَعَاشِکَ ضِیقاً وَ فِی أَمْرِکَ اِلْتِیَاثاً فَأَنْزِلْ حَاجَتَکَ بِاللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ لاَ تَدَعْ صَلاَهَ اَلاِسْتِغْفَارِ وَ هِیَ رَکْعَتَانِ تَفْتَتِحُ اَلصَّلاَهَ وَ تَقْرَأُ اَلْحَمْدَ وَ إِنَّا أَنْزَلْنَاهُ مَرَّهً وَاحِدَهً فِی کُلِّ رَکْعَهٍ ثُمَّ تَقُولُ بَعْدَ اَلْقِرَاءَهِ أَسْتَغْفِرُ اَللَّهَ خَمْسَ عَشْرَهَ مَرَّهً ثُمَّ تَرْکَعُ فَتَقُولُهَا عَشْراً عَلَى هَیْئَهِ صَلاَهِ جَعْفَرٍ رَضِیَ اَللَّهُ عَنْهُ یُصْلِحُ اَللَّهُ لَکَ شَأْنَکَ کُلَّهُ.»[۳]؛ از نبى اکرم صلّى اللّه روایت شده که فرمودند: چون روزى تو کم شود و کارت به پراکندگى گراید، حاجت خود را بدرگاه خدای عز و جل عرضه دار و نماز استغفار را ترک مکن، و نماز استغفار دو رکعت است در هر رکعت حمد و«إِنّٰا أَنْزَلْنٰاهُ» را یکبار بخوان و بعد از قرائت ۱۵مرتبه بگو: استغفر الله. و سپس به رکوع که رفتى آن ذکر را ده مرتبه بگو و همانند نماز جعفر رضی الله، نماز را تمام کن که همه امورت ان شاء الله اصلاح شود.[۴]
توصیه به استغفار در روایات
روایت شده که شخصی به حضور امام رضا علیه السلام رسید آمد و از خشکسالی و قحطی به محضر ایشان شکایت کرد. امام رئوف در بیان راهِ حل فرمودند: استغفار کن. شخص دیگری به حضور ایشان آمد و از فقر و نداری گلایه کرد. آن حضرت فرمودند: استغفار کن. باز شخص دیگری به حضور ایشان آمد و از آن حضرت تقاضا کرد تا دعایی فرماید که خداوند فرزند پسری به او عطا نماید. امام، به آن شخص فرمودند: استغفار کن. همراهان با تعجّب از ایشان پرسیدند: این سه شخص با سه حاجت متفاوت، نزد شما آمدند و شما هر سه را به استغفار توصیه نمودید؟! حضرت فرمودند: من این توصیه را از نزد خود نگفتم. همانا من در این رهنمود از کلامِ خداوند الهام گرفتم و آن گاه ایشان آیات ۱۰- ۱۲ سوره مبارک نوح را تلاوت کردند: «فَقُلْتُ اسْتَغْفِرُوا رَبَّکُمْ إِنَّهُ کَانَ غَفَّارً* یُرْسِلِ السَّمَاءَ عَلَیْکُمْ مِدْرَارًا* وَیُمْدِدْکُمْ بِأَمْوَالٍ وَبَنِینَ وَیَجْعَلْ لَکُمْ جَنَّاتٍ وَیَجْعَلْ لَکُمْ أَنْهَارًا»؛ باز گفتم: به درگاه خدای خود توبه کنید و آمرزش طلبید که او بسیار خدای آمرزندهای است. تا باران آسمان بر شما فراوان نازل کند. و شما را به مال بسیار و پسران متعدد مدد فرماید و باغهای خرّم و نهرهای جاری به شما عطا کند.[۵]
پیامبر اکرم صلی الله فرمودند: «درهای بلاها و گرفتاری ها را به کمک استغفار ببندید.»
قال على علیه السلام: «الذُّنوبُ الدّاءُ، و الدَّواءُ الاستغِفارُ، و الشِّفاءُ أن لا تَعودَ»؛ گناه بیماری است و داروی آن استغفار و درمانش بازنگشتن به آن است.[۶]
برکات و معجزات نماز استغفار
همانطور که گفتیم پیامبر اکرم صلوات الله، آنچنان این نماز را پر خیر و فضیلت میدانستند که فرمودند: در هنگام سختی و گرفتاری در امور زندگی، نماز استغفار برای طلب حوائج را رها مکن و خواسته ی خود را با خدای تعالی در میان بگذار تا امور بر شما سهل شود و از تنگنا و درماندگی در امان بمانید.
اسماعیل بن سهیل گوید: برای امام باقر علیه السلام نامه ای نوشته و مشکل خود را اینگونه عنوان کردم که گرفتار قرض و بدهی سنگینی شده ام، به گونه ای که همه ی فکرم را به خود مشغول کرده و آبروی مرا به خطر انداخته است.
ایشان در جواب نامه ی من نوشتند: «أَکْثِرْ مِنَ الإِسْتِغْفارِ وَ رَطِّبْ لِسانکَ بِقَراءَهِ «إِنّا أَنْزَلْناهُ»؛ زیاد استغفار کن و زبانت را به تلاوت سوره «اِنا اَنْزلناهُ» تر و تازه گردان و سوره قدر را مرتّب تلاوت کن .[۷] من چنین کردم و مشکلم برطرف شد.
روایت شده که در صورت خواندن نماز استغفار؛ «یصلح الله لک شأنک کله» یعنی خود خداوند با تمام جلال و جبروتش تمام شئونات زندگی ات را اصلاح خواهد کرد.
در باب رفع حوائج مادی و گذر از فقر و نداری و رسیدن به غنا، از آثار معجزه آسای این نماز، سخن فراوان گفته شده است. از جمله کلیپ های مشهور مربوط به نماز استغفار را میتوانید ببینید.