به گزارش کارگر آنلاین، معادن زغال‌سنگ، به عنوان یکی از بخش‌های حیاتی در تأمین انرژی و مواد اولیه صنعتی کشور، با چالش‌های عمیق و ساختاری مواجه است که امنیت جانی و رفاه کارگران این حوزه را به طور جدی تهدید می‌کند. گزارش‌ها حاکی از آن است که با وجود حوادث مرگبار و مکرر، بخش قابل توجهی از این معادن همچنان در وضعیت سنتی و فاقد حداقل استانداردهای ایمنی فعالیت می‌کنند، امری که احتمال وقوع فجایعی بزرگ‌تر از آنچه تاکنون شاهد بوده‌ایم را افزایش می‌دهد.
وضعیت بحرانی معادن سنتی
بر اساس گزارش‌های موجود، حدود ۹۵ درصد از ۱۰۰ معدن فعال زغال‌سنگ کشور به شیوه‌های سنتی اداره می‌شوند. این معادن فاقد سیستم‌های مانیتورینگ مرکزی، سنسورهای پیشرفته گازسنج اتوماتیک، و سایر تجهیزات ایمنی مدرن هستند. در چنین محیطی، کارگران به طور مداوم در معرض خطر گازهای سمی و قابل انفجار، مانند گاز متان قرار دارند؛ گازی که بدون رنگ و بو، اما مرگبار است.
درس‌های فراموش شده از حوادث گذشته
حوادثی چون انفجار معدن زغال‌سنگ زمستان یورت در سال ۱۳۹۶ که منجر به جان باختن ۴۳ معدنچی شد، و فاجعه معدن “معدنجو” که ۵۳ کارگر را قربانی کرد، نشان‌دهنده عمق بی‌توجهی به ایمنی در معادن سنتی است. در حادثه معدنجو، گزارش‌ها حاکی از آن بود که معدن فاقد تجهیزات ایمنی لازم بوده و گازسنجی به صورت دستی انجام می‌شده است. متأسفانه، کارگران با وجود آگاهی از خطرات، به دلیل عدم برخورداری از حق امتناع از کار در شرایط ناایمن و فقدان تشکل‌های کارگری قدرتمند، مجبور به ادامه کار در محیطی پرخطر بوده‌اند. حتی در اردیبهشت ماه سال جاری، شاهد جان باختن دو کارگر دیگر در معادن زغال‌سنگ کرمان بر اثر ریزش و حوادث کاری بودیم که نشان می‌دهد این روند همچنان ادامه دارد.
چرا مکانیزاسیون و ارتقاء ایمنی به کندی پیش می‌رود؟
با وجود تکرار این تراژدی‌ها، معادن زغال‌سنگ کشور همچنان از عدم مکانیزاسیون رنج می‌برند و سرمایه‌گذاری در تجهیزات ایمنی به‌روز انجام نمی‌شود. دلایل متعددی برای این وضعیت ذکر شده است؛ از جمله هزینه‌های بالای سرمایه‌گذاری برای نوسازی و مکانیزاسیون معادن، قیمت پایین و عدم صرفه اقتصادی زغال‌سنگ در بازارهای جهانی و داخلی، و همچنین تمایل نداشتن دولت و مجلس به سرمایه‌گذاری کافی در این بخش. این عوامل، در کنار سیاست‌های اقتصادی که بیشتر بر سودجویی و رانت‌خواری متمرکز است، مانع از رسیدگی اساسی به وضعیت کارگران معادن زغال‌سنگ می‌شود.
نقد عملکرد مسئولان و وضعیت معیشتی کارگران
انتقادات زیادی به رویکرد مسئولان پس از هر حادثه وارد است؛ هیاهوهای رسانه‌ای و نصب موقت برخی تجهیزات، تنها تلاشی برای نمایش اقدامات اصلاحی است، در حالی که مشکلات اساسی پابرجا مانده‌اند. رئیس کانون هماهنگی شوراهای اسلامی کار خراسان جنوبی نیز بر این نکته تأکید کرده که وضعیت در سایر معادن همچنان بحرانی است و پیگیری‌هایی برای افزایش حقوق کارگران معادن زغال‌سنگ نیز به نتیجه نرسیده است. کارگران این معادن عمدتاً با حداقل دستمزد، در قالب قراردادهای پیمانکاری، و بدون تشکل‌های صنفی مؤثر مشغول به کار هستند و با چالش‌هایی چون بازنشستگی در مشاغل سخت و زیان‌آور نیز دست و پنجه نرم می‌کنند.
هشدار نهایی و ضرورت اقدام فوری
با توجه به شرایط موجود، کارشناسان و فعالان کارگری نسبت به تکرار حوادث مرگبار و احتمال وقوع فاجعه‌ای بزرگ‌تر از حوادث پیشین هشدار می‌دهند. وضعیت ایمنی و معیشتی کارگران معادن زغال‌سنگ، نیازمند توجه جدی و اقدامات فوری و ریشه‌ای است. لازم است با سرمایه‌گذاری هدفمند در مکانیزاسیون، نوسازی تجهیزات ایمنی، تقویت نظارت‌های کارشناسی، و حمایت از حقوق کارگران و تشکل‌های صنفی آن‌ها، گامی اساسی در جهت تضمین امنیت و بهبود شرایط کاری در این معادن برداشته شود. بی‌توجهی به این هشدارها، تکرار تراژدی‌های انسانی را در پی خواهد داشت.