حجه الاسلام والمسلمین علیرضا توحیدلو در یادداشتی نوشت:در آموزه های اسلامی دعا به عنوان بهترین پل ارتباطی با خداوند و نیز به عنوان ابزاری برای خودسازی و وسیله ای برای تقرب و توسل به ذات اقدس الهی معرفی شده است که جایگاه ویژه ای در زندگی انسان دارد.

 اولین توصیه امام رضا(علیه آلاف تحیة و الثناء) آن است که از دعا به عنوان سلاح و حربه ای برای دفع دشمنان درونی و بیرونی استفاده نمایید. آن حضرت به اصحابش مکرر توصیه مى‏فرمود که: به سلاح پیامبران متصل و متوسل شوید. از ایشان پرسیدند: سلاح پیامبران چیست؟ امام در پاسخ فرمود: دعا.

در روایتی مشابه امام رضا(علیه آلاف تحیة و الثناء) از پدران بزرگوارشان از حضرت رسول اکرم(صلی الله علیه و آله وسلم) نقل می کنند که فرمود: دعا سلاح مؤمن و ستون دین و روشنایی آسمان و زمین است. (۱)

در توصیه ای دیگر امام رضا(علیه آلاف تحیة و الثناء)بهترین دعا را صلوات بر محمد و آل محمد برشمرده اند. ابن فضال می گوید: امام رضا(علیه آلاف تحیة و الثناء) فرمودند: هر کس قدرت ندارد کفاره گناهان خود را بدهد، باید بر محمد و آل او (علیه وعلیهم السلام ) صلوات بفرستد که صلوات گناهان را از بین می برد. و نیز فرمود: صلوات بر محمد و آل او در نزد خداوند ثواب تکبیر و تهلیل را دارد. (۲)

امام رضا(علیه آلاف تحیة و الثناء) در توصیه ای دیگر به اصحابش سفارش مى‏کرد که دعاهاى خود را مخفى کنند و درخواست خود را به مولای خود محرمانه بگویند تا کسى از آن باخبر نگردد. آن حضرت در این باره فرموده است: «دعاى مخفى یک بنده برابر با ۷۰ دعاى آشکار است»(۳)

گاهی دعاهای ما مستجاب نمی شود. در این مورد امام رضا(علیه آلاف تحیة و الثناء) در پاسخ به احمد بن محمد که به ایشان اظهار کرده بود چند سال است حاجتی دارم و آن را از خدا خواسته ام و دعا می کنم ولی دعایم مستجاب نشده است، فرمود: ای احمد، مراقب باش که شیطان بر تو چیره نگردد تا تو را مأیوس و ناامید کند، همانا امام باقر(ع) می فرمود: « مؤمن نیاز خود را از خدا می خواهد، خداوند اجابت آن را به تأخیر می اندازد، برای اینکه ناله و گریه و زاری او را دوست می دارد. پس امام رضا(علیه آلاف تحیة و الثناء) فرمود: سوگند به خدا تأخیر برآوردن نیازهای دنیوی مؤمنان برای آنها بهتر از تعجیل در برآوردن نیازهای آنها است. دنیا چه ارزشی دارد؟

امام باقر(ع) می فرمود: سزاوار است که دعای مؤمن درحال آسایش مانند دعایش در حال سختی باشد.

بعد امام رضا(علیه آلاف تحیة و الثناء)فرمود:

باید به گفتار خداوند بیشتر اطمینان داشته باشی، چرا که خداوند به وعده خود وفا می کند و می فرماید: « لَا تَقْنَطُوا مِنْ رَحْمَةِ اللَّهِ ۚ»

« از رحمت خدا مأیوس نشوید»( زمر آیه ۵۳)

بنابراین، اعتماد تو باید به خدا بیشتر از دیگران باشد و در خانه دل را به راه یافتن چیزی جز خوبی نگشایید و همیشه در شما حالت امیدواری باشد که خداوند فرموده است:

« وَإِذَا سَأَلَکَ عِبَادِی عَنِّی فَإِنِّی قَرِیبٌ ۖ أُجِیبُ دَعْوَةَ الدَّاعِ إِذَا دَعَانِ ۖ فَلْیَسْتَجِیبُوا لِی وَلْیُؤْمِنُوا بِی لَعَلَّهُمْ یَرْشُدُونَ » (بقره آیه ۱۸۶)

« هرگاه بندگانم مرا بخوانند (از من چیزی بخواهند) پس من نزدیکم و خواسته دعا کننده را هنگامی که مرا بخواند، اجابت می کنم پس باید دعوت مرا بپذیرند، و به من ایمان بیاورند، تا راه یابند (و به مقصد برسند)! »(۴)

یکی از معروفترین دعاهای امام رضا(علیه آلاف تحیة و الثناء) مناجات با خداوند متعال در حال سجده است که چنین می‌فرمودند:

« لَکَ الحَمدُ إن أطَعتُکَ ، ولا حُجَّةَ لی إن عَصَیتُکَ ، ولا صُنعَ لی ولا لِغَیری فی إحسانِکَ ، ولا عُذرَ لی إن أسَأتُ ، ما أصابَنی مِن حَسَنَةٍ فَمِنکَ ، یا کَریمُ ، اغفِر لِمَن فی مَشارِقِ الأَرضِ ومَغارِبِها مِنَ المُؤمِنینَ وَالمُؤمِناتِ ؛ حمد و ستایش برای توست اگر تو را اطاعت کنم،

و هیچ دلیل ندارم اگر تو را نافرمانی کنم، و در نیکی و احسانت هیچ کاری (و دخالتی) از طرف من یا غیر من انجام نشده است، و هیچ عذری ندارم اگر بدی کنم. هر حسنه و خوبی که به من می‌رسد از توست، ای کریم (و بزرگوار) بیامرز هر مرد و زن با ایمانی را که در نواحی مشرق و مغرب ‌زمین است.

امام رضا (ع) در بیانی دیگر جمعه را زمان استجابت دعا دانسته اند. ابو نصر بزنطی از حضرت امام رضا(علیه آلاف تحیة و الثناء) روایت کرده است که حضرت رسول خدا (صلی الله علیه و آله وسلم) فرمودند: روز جمعه سیدِ روزها می باشد و خداوند در آن روز حسنات را مضاعف می کند و گناهان را محو می گرداند و درجات را بالا می برد و دعاها را مستجاب می گرداند و اندوه‌ها را برطرف می سازد و حاجت های بزرگ را برآورده می کند.

روز جمعه، پروردگار گروهی را آزاد می کند، هر کس روز جمعه را احترام کند و حقش را مراعات نماید، بر خدا لازم است که او را از آتش دوزخ نجات دهد، و اگر آن شخص در روز جمعه و یا شب آن درگذرد، شهید مرده است و در روز قیامت در امن و آرامش خواهد بود. هر کس پاسِ حرمت روز جمعه را ندارد و حق او را ضایع کند خداوند او را وارد دوزخ خواهد کرد، مگر این که توبه کند.(۵)

و در روایتی دیگر امام رضا(علیه آلاف تحیة و الثناء) به عنوان ذکری مؤثر در زندگی به نقل از پدرانشان، به نقل از حضرت رسول اکرم (صلی الله علیه و آله وسلم) فرمودند: هرگاه خداوند بر کسی نعمتی داد، باید خداوند را حمد کند و هر گاه روزی اش تنگ شد، باید طلب مغفرت نماید و هرگاه محزون شد ، باید بگوید:

لا حَوْلَ وَلا قُوَّهًَْ اِلاّ بِاللّه (۶)
و به عنوان دعایی برای رهایی از سختی ها یونس بن بکیر نقل نموده که از مولاى خود حضرت رضا(علیه آلاف تحیة و الثناء) درخواست نمودم که به من دعایى تعلیم نمایید که آن را در سختی ها بخوانم. آن حضرت به من فرمود: که آن چه را که براى تو مى‏نویسم محافظت کن و آن را در هر سختى بخوان که حاجت تو برآورده مى‏شود و آن چه را که آرزو نمایى، به تو عطا مى‏شود. پس براى من این دعا را نوشتند: ‏
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ اللَّهُمَّ إِنَّ ذُنُوبِی وَ کَثْرَتَهَا قَدْ أَخْلَقَتْ وَجْهِی عِنْدَکَ وَ حَجَبَتْنِی عَنِ اسْتِیهَالِ رَحْمَتِکَ وَ بَاعَدَتْنِی عَنِ اسْتِیجَابِ مَغْفِرَتِکَ و…»(۷)

دعا و ذکرهای آسمانی

هفت پیغمبر، هفت کلمه گفتند و هر یک به سعادتی رسیدند:

١- حضرت آدم(ع) «الحمدلله» گفت، فرمان رسید که: «یَرْحَمُکَ رَبُّکَ»

٢- حضرت نوح(ع) «بسم الله»گفت، حق او را از طوفان نجات داد.

٣- حضرت ابراهیم(ع) «حَسْبِیَ اللَّهُ» گفت، حق او را از آتش نمرود نگاه داشت.

۴- حضرت اسماعیل(ع) "ان شاءالله" گفت، از بریده شدن گلو نجات یافت.

۵- حضرت موسی(ع) «لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ » گفت، از شر فرعون نجات یافت.

۶- حضرت یونس(ع) «لَّا إِلَهَ إِلَّا أَنتَ سُبْحَانَکَ إِنِّی کُنتُ مِنَ الظَّالِمِینَ» گفت، از شکم ماهی نجات یافت.

٧- رسول خدا(ص) صاحب اسم سلام و ذکر سلام بود؛ «سَلامٌ قَوْلاً مِنْ رَبٍّ رَحیمٍ»که در معراج خطاب آمد:

«السَّلامُ عَلَیْکَ اَیُّها النَّبِىُّ وَ رَحْمَةُ اللّهِ وَ بَرَکاتُهُ»
که صاحب شفاعت کلیه شد.

خدایا به برکت تک تک این هفت کلمه و به بزرگی این پیامبران و رحمت خودت، بلاها را بخصوص کرونا را از ما دور نگه دار و حاجت خواننده این متن را بر آورده بخیر فرما(۸)

دعا رفع بلاء از امام کاظم(علیه السلام)

فضل به امام کاظم(علیه السلام) عرضه داشت.
آقا چه فرمودید که از هارون در امان ماندید؟ فرمودند: دعای جدم علی بن ابی طالب علیه السلام را خواندم که هر وقت آن دعا را می‌خواندند، در برابر هر پیاده نظام و سواره نظامی که قرار می‌گرفتند، آنها را پراکنده می‌کردند و شکست می‌دادند.آن دعا، دعای رفع بلا است.
عرض کردم:آن دعا چیست؟ فرمودند:
می‌گویی:

اَللَّهُمَّ بِکَ أُسَاوِرُ وَ بِکَ أُحَاوِلُ وَ بِکَ أَصُولُ وَ بِکَ أَنْتَصِرُ وَ بِکَ أَمُوتُ وَ بِکَ أَحْیَا أَسْلَمْتُ نَفْسِی إِلَیْکَ وَ فَوَّضْتُ أَمْرِی إِلَیْکَ وَ لاَ حَوْلَ وَ لاَ قُوَّةَ إِلاَّ بِاللَّهِ اَلْعَلِیِّ اَلْعَظِیمِ اَللَّهُمَّ إِنَّکَ خَلَقْتَنِی وَ رَزَقْتَنِی وَ سَرَرْتَنِی وَ سَتَرْتَنِی وَ بَیْنَ اَلْعِبَادِ بِلُطْفِکَ خَوَّلْتَنِی إِذَا وَهَیْتُ رَدَدْتَنِی وَ إِذَا عَثَرْتُ أَقَلْتَنِی وَ إِذَا مَرِضْتُ شَفَیْتَنِی وَ إِذَا دَعَوْتُکَ أَجَبْتَنِی سَیِّدِی اِرْضَ عَنِّی فَقَدْ أَرْضَیْتَنِی وَ صَلَّى اَللَّهُ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ اَلطَّاهِرِینَ(۹)

اگر می خواهی دعایت مستجاب شود...

حضرت امام صادق (علیه السلام) فرمود:
عابدی از بنی اسرائیل سه سال پیوسته دعا می کرد تا خداوند به او پسری عنایت کند، ولی دعایش مستجاب نمی شد،
روزی در ضمن مناجات عرض کرد:
خدایا ! آیا من از تو دورم که سخنم را نمی شنوی یا تو نزدیکی ولی جوابم را نمی دهی.
در خواب به او گفتند: مدت سه سال خدای را با زبانی که به فحش و ناسزا عادت کرده و قلبی آلوده به ستم و نیت دروغی می خوانی، اگر میخواهی دعایت مستجاب شود فحش و ناسزا را رها کن و از خدا بترس، قلبت را از آلودگی پاک کن و نیت خود را نیز نیکو گردان.(۱۰)

ای عمر به بد تباه کردی
وی نامه خود سیاه کردی
بیدار نمی شوی زغفلت
هشیار نمی شوی زسکرت
گوئی زخدا خبر نداری
وز روز جزا خبر نداری
بس عاصی و دل سیاه گشتی
غرق بحر گناه گشتی
یک لحظه بفکر خویشتن آی
چشمی ز درون جانت بگشای
بنگر نیکو که در چه کاری
افتاده، پیاده یا سواری

یا اله العاصین
 
 مرحوم فشارکی نقل نموده: در بعض اخبار وارد است که وقتى حضرت موسى در هنگام مناجات سه مرتبه عرض کرد:  یا اله العالمین! یکدفعه لبیک شنید. عرض کرد:  یا اله العاصین! (ای خدای گناهکاران) دو مرتبه لبیک شنید عرض کرد: پروردگارا! در سه نداء اول یکدفعه جواب فرمودى و در یک نداء آخر دو دفعه. خطاب مستطاب رسید: عالمین بعلم خود مغرورند و عارفین بمعرفت خود مطمئن‌اند و عابدین بعبادت خود امیدوارند اما اهل معصیت کسى را بغیر من نمیشناسند لهذا دو دفعه جواب گفتم.(۱۱)

دعای طول عمر، رفع بلا

روزى حضرت موسی (ع) به عروسی دو جوان مؤمن و نیک سرشتِ قومش دعوت شده بود ،
آخرِ شب در هنگام خداحافظی عزرائیل را بر بالای خانه بخت و حجله عروس و داماد دید !!!
از او پرسید تو اینجا چه میکنی ؟!
عزرائیل گفت امشب آخرین شب زندگی این عروس و داماد است.
ماری سمی در میان بستر این دو جوان خوابیده و من باید در زمان ورود و همبستر شدن آنها در این حجله جان هر دو را به امر پروردگار در اثر نیش مار بگیرم.
موسی با اندوه از ناکامی و مرگ این دو جوان نیکوکار و مؤمن قومش رفته و صبحگاهان برای برگذاری مراسم دعا و دفن آن دو بازگشت اما در کمال تعجب و خوشحالی عروس و داماد زنده و خندان از دیدن پیامبر خدا در حال بیرون انداختن جسد ماری سیاه دید !!!
از خداوند دلیل عطاى این وقت و عمر اضافه به ایشان را پرسید؛
جبرئیل نازل شد و گفت دلیل را خود با سؤال از اعمال شب قبل ایشان خواهی یافت.
موسی از داماد سؤال نمود دیشب قبل ورود به حجله چه کردید ؟!
جوان گفت وقتی همه رفتند ، سائلى (گدایى) در زد و گفت من خبر عروسی شما را در روستای مجاور دیر شنیدم و تمام بعدازظهر و شب را برای خوردن و بُردن یک شکم سیر از غذای شما برای خود و همسر بیمارم در راه بودم لطفاً بمن هم از طعام جشنتان بدهید.
به داخل آمدم و جز غذای خودم و همسرم چیز دیگرى نیافتم. غذای خود را به آن مرد گرسنه دادم خورد، برایم دعای طول عمر کرد و گفت برای همسرم نیز قدرى غذا بدهید، چرا که او همچون من سه روز است غذای مناسبی نخورده است. با خجالت قصد ورود و بستن درب را داشتم که همسرم با رویی خندان غذای خودش را به مرد داد و او در هنگام رفتن برای هر دوی ما دعای طول عمر، رفع بلا و شگون مصاحبت با پیامبر خدا در اولین روز زندگی مشترکمان را کرد و رفت.
وقتی قصد ورود به حجله را داشتیم، مجمعه (سینی بزرگ و سنگین غذا از جنس مس ) از دست همسرم بر روی رختخواب افتاد و باعث مرگِ این مار سمی که در رختخواب ما بود گشت. پس ما هر دو دیشب را تا اکنون به عبادت گذراندیم و العجب، شادی ما از اینست که دعای آن مرد بر شگون مصاحبت با شما نیز به اجابت رسید!
جبرئیل (ع) فرمود: ای موسی بدان صدقه و انفاق باعث رفع بلا و طول عمر شده است !

منابع:
۱- کلینى، محمد بن یعقوب، کافی، ج ‏۲، ص ۴۶۸، ح ۵
۲- اخبار و آثار امام رضا علیه السلام ، صفحه ۵۵۸- روایت ۲
۳- کلینى، محمد بن یعقوب، کافی، ج ‏۲، ص ۴۷۶
۴- کافی، ج ‏۲، ص ۴۸۸ و ۴۸۹، ح ۱
۵- اخبار و آثار حضرت امام رضا علیه السلام – صفحه ۵۵۹ روایت ۴
۶- اخبار و آثار حضرت امام رضا علیه السلام – صفحه ۵۶۴ روایت ۱۱
۷- سید بن طاوس، مهج الدعوات و منهج العبادات ‏، ص ۲۵۳ – ۲۵۶
۸- بحارالانوار؛ج۴۸؛ص۲۱۵
۹- عیون أخبار الرضا(ع) ج ۱ ص ۷۶
۱۰- قصص الدعا یا داستانهای دعا جلد ۱ شهیداحمدمیرخلف زاده و قاسم میرخلف زاده
۱۱- به نقل از: عنوان الکلام، ج ۱، ص ۶۰