کارگرآنلاین | به نظر می‌رسد مشاغل سخت، خاری در گلوی سازمان تامین اجتماعی است و قصد ندارند حق و حقوق بازنشستگان پیش از موعد را آنچنان که قانون می‌گوید، به رسمیت بشناسند. از قرار، سالها اشتغال سخت و زیان‌آور این گروه از بازنشستگان در معادن زیر زمینی و پای کوره‌های ذوب و فولاد را از یاد برده‌اند و اکنون بیش از پنج ماه است که بر سر یک استدلال نادرست ایستاده‌اند و همچنان پافشاری می‌کنند: ده سال سابقه استحقاقی که منجر به بازنشستگی پیش از موعد این بازنشستگان شده، استحقاقی نیست و ارفاقی است و لذا بازنشستگان نباید این سالها را یک حق مسلم به حساب بیاورند.
همه چیز از اجرای طرح ناقصی آغاز شد که به تبعیت از سایر صندوق‌های بازنشستگی کشور، نامش را «همسان سازی» گذاشتند اما در عمل، همان متناسب سازی هم نبود؛ با اجرای این طرح ناقص، نه تنها بسیاری از گروه‌های بازنشسته و مستمری بگیر از جمله بازنشستگان سخت و زیان‌آور، مستمری بگیران زیر حداقل بگیر، مستمری بگیران سایر سطوح و از کارافتادگان، از افزایش عادلانه و رضایت بخش محروم ماندند، بلکه موازنه دریافتی بازنشستگان نیز به هم ریخت.
یک بازنشسته سخت و زیان آور که ساکن دزفول در استان خوزستان است؛ در رابطه با این به هم ریختگی به ایلنا می‌گوید: «ده سال سابقه ما بازنشستگان سخت و زیان آور را استحقاقی و مانند بازنشستگان عادی به حساب نیاوردند؛ قبلاً فاصله دریافتی من با یک بازنشسته عادی مثلاً ۵۰۰ هزار تومان بود؛ با افزایش ناعادلانه همسان‌سازی، دریافتی او افزایش کافی یافته اما برای من به اندازه کافی زیاد نشده؛ حالا تقریباً به یک اندازه مستمری می‌گیریم!»
به هم ریختن موازنه!
به هم زدن معادلات پیشینِ پرداختی به دلیل نبود اعتبار و بودجه کافی، هم امروز و هم در آینده، مشکلات بسیاری را برای سازمان و مستمری بگیران آن به وجود خواهد آورد؛ در یکسو، مستمری بگیران سایر سطوح هستند که می‌گویند همسان‌سازی برایشان آورده‌ی عادلانه‌ای نداشته و فاصله آنها را با حداقل بگیران کاهش داده و در سوی دیگر، بازنشستگان سخت و زیان‌آور که با هزار ترفند و فرمول‌های متفاوت، از محاسبه‌ی ده سال سابقه استحقاقی آنها در معادلات همسان‌سازی طفره رفته‌اند و این در حالیست که به گفته حسن صادقی (رئیس اتحادیه پیشکسوتان جامعه کارگری) رعایت حق بازنشستگان سخت و زیان‌آور براساس آنچه قانون گفته، بین ۱۲۰۰ تا ۱۶۰۰ میلیارد تومان هزینه برای سازمان دارد و این پول در میان هزینه‌های جاری و سالانه‌ی سازمان تامین اجتماعی، مثل سوزنی در یک انبار کاه است.
فرمول‌های قانونی چگونه باید باشد؟
به راستی بازنشستگان سخت و زیان‌آور چه می‌خواهند؟ این بازنشستگان، در پایان زمان اشتغال که طبق قانون درصدد استفاده از مزایای بازنشستگی پیش از موعد بوده‌اند، کارفرما براساس همان قانون برای ماههای سابقه استحقاقی آنها (قبل از سی سال کامل)، چهار درصد به حساب سازمان تامین اجتماعی واریز کرده است؛ یعنی «چهار/سی ام» به جای «سی/ سی ام»؛ این مبلغ، در اصل برای تامین مستمری این بازنشستگان در طول سالهای بازنشستگی و مستمری بگیری به هیچ وجه کفایت نمی‌کند حتی هزینه‌ی مستمری‌ها در یک سال هم نیست اما آیین نامه مشاغل سخت و زیان‌آور به خاطر سالها اشتغال سخت این بازنشستگان، «حق بهره‌مندی» از مستمری کامل را به آنها داده است. حال در اجرای همسان سازی، سازمان همان «چهار/ سی ام» را مبنای محاسبات پرداخت قرار داده است؛ در مردادماه، چهار/ سی‌ام را در سالهای استحقاقی این بازنشستگان ضرب کردند و به سالهای اشتغال آنها افزودند که اعتراض گسترده بازنشستگان را در پی داشت؛ در نهایت، وعده دادند که در آذر، براساس قانون فرمول‌ها را اصلاح می‌کنند اما بازهم آنچه قانون می‌گوید، اجرایی نشد؛ این بار آمدند چهار/سی‌ام را در سالهای اشتغال کار سخت بازنشستگان ضرب کردند (مثلاً ۲۰ سال اشتغال) و به تعداد سالهای اشتغال افزودند اما بازهم بازنشستگان راضی نشدند. چراکه فقط بین بیست تا صد هزار تومان، به مستمری دریافتی آنها افزوده شد.
این بار بازنشستگان دست به دامان دیوان عدالت شدند و توانستند رای این نهاد قضایی را به نفع خود بگیرند؛ در رای دیوان آمده که هر سال سابقه کار سخت، باید دقیقاً مطابق آنچه آیین نامه می‌گوید، یکسال و نیم محسوب شده و بعد همسان‌سازی یا همان متناسب‌سازی اجرایی شود. اما تفاوت کار چقدر است؟
فرض کنیم یک بازنشسته ۲۰ سال سابقه کار سخت داشته و ده سال استحقاقی به او تعلق گرفته؛ فرمول آذرماه اینگونه عمل می‌کند:
(چهار/سی ام *۲۰) +۲۰
که می‌شود ۲۲.۶ سال؛ این ۲۲.۶ در امتیاز همسان سازی برای هرسال که برای سادگی فرض می‌گیریم ده هزار تومان است، ضرب شده است؛ در نتیجه، افزایش همسان سازی فرد مورد نظر، ۲۲۶ هزار تومان می‌شود.
اما رای دیوان عدالت و آنچه قانون، «حق مسلم بازنشستگان» دانسته، محاسبات را تغییر می‌دهد؛ برای همین بازنشسته که ۲۰ سال سابقه کار سخت داشته، باید هر سال اشتغال، یکسال و نیم منظور شود؛ در نتیجه ۲۰ سال سابقه او تبدیل به ۳۰ سال می‌شود؛ وقتی در امتیاز سالانه همسان سازی که مثلاً ده هزار تومان است، ضرب شود، می شود ۳۰۰ هزار تومان.
در همین مثال ساده مشخص شد که اصلاحات قانونی برای هربازنشسته حدود صد هزار تومان، آورده خواهد داشت؛ حسن صادقی نیز معتقد است اگر براساس رای دیوان عدالت عمل شود، دریافتی بازنشستگان سخت و زیان آور به طور متوسط ۲۰۰ هزار تومان زیاد خواهد شد.
فایده اصلاحات قانونی چیست؟
شاید این مبلغ، رقم قابل توجهی نباشد اما از یک طرف ۲۰۰ هزار تومان که هر ماه به مستمری افزوده شود، برای بازنشستگان به خصوص کم درآمدها، می تواند کمکی به معیشت آنها باشد و از سوی دیگر، از آنجا که قرار است متناسب سازی جزو پایه مستمری و مشمول افزایش سالانه باشد، سال بعد این رقم افزایش می‌یابد و مثلاً اگر افزایش مستمری سالانه ۴۰ درصد باشد، این ۴۰ درصد افزایش شامل ۲۰۰ هزار تومان هم خواهد شد. به همین دلیل است که سیداحمد حسینی (فعال صنفی بازنشستگان سخت و زیان‌آور خوزستان) می‌گوید: «اینهمه دوندگی و مطالبه گری برای زنده کردن یک حق پایه‌ای است؛ اگر امسال سازمان حاضر به انجام اصلاحات قانونی براساس رای دیوان عدالت شود و همچنین مابه التفاوت این اصلاحات را از مردادماه (زمان شروع متناسب‌سازی) به بازنشستگان سخت و زیان آور بپردازد، ما بازنشستگان یک قدم رو به جلو حرکت کرده‌ایم؛ دیگر در سالهای بعد، قانون رعایت شده و همواره یکسال سابقه کار سخت ما، یکسال و نیم محسوب خواهد شد.»
اما آیا سازمان تن به اجرای قانون خواهد داد؛ بعد از صدور رای دیوان عدالت در آذرماه، هم وزیر کار و هم اعضای کانون عالی بازنشستگان از امیدواری برای اصلاحات براساس رای دیوان خبر دادند اما این وعده‌ها هنوز خام و نپخته و همچنین فاقد جزئیات اجرایی است.
مشخص نیست این اصلاحات چه زمانی قرار است عملی شود؟ اکنون وارد ماه دهم از سال شده‌ایم و چیزی به پایان سال نمانده، آیا انتظار بازهم باید به درازا بکشد؟ آیا مابه‌التفاوت ماههای قبل، لااقل بعد از مردادماه به بازنشستگان پرداخت خواهد شد و آیا در محاسبه فرمول‌ها برای سومین بار، واقعاً حق بازنشستگان ادا خواهد شد؟
اظهارات اخیر مسئولان و نگرانی بابت آینده
علاوه بر وعده‌های ریز و درشت، اظهارات اخیر مسئولان، توپ را در زمین دولت انداخته و کار را بازهم به آینده موکول کرده است، آنهم آینده‌ای که معلوم نیست چه زمان قرار است از راه برسد.
دهم دی ماه، ناهید حیدری (مدیرکل امور فنی مستمری‌های سازمان تامین اجتماعی) در جلسه شورای هماهنگی مدیران اداره کل تعاون، کار و رفاه اجتماعی گفت: قرار بر این بود ۳۰ درصد مطالبات معوقه سازمان، طبق بند «و» بودجه سال جاری در امر متناسب‌سازی هزینه شود. اگرچه ۵۰ هزار میلیارد تومان قرار بود به سازمان تامین اجتماعی داده شود، اما فعلا ۳۲ هزار میلیارد تومان در قالب سهام داده شده است. از این رو تا پایان سال نیز ۳۰ درصد عملیاتی شده، تقدیم عزیزان خواهد شد.
این جمله به اندازه کافی مبهم است اما رسانه‌ها خیلی ساده تیتر کردند: «امیدواری به اجرای مجدد متناسب سازی با پرداخت ۳۰ درصد دیگر از مطالبات تامین اجتماعی». در‌حالیکه از فحوای کلام حیدری اینگونه برمی‌آید که ۳۰ درصد مطالبات سازمان از دولت تا پایان سال ۹۸، ۵۰ هزار میلیارد تومان بوده که در قانون بودجه ۹۹ قرار بر پرداخت این رقم شده اما تاکنون فقط ۳۲ هزار میلیارد تومان آن به حساب سازمان پرداخت شده (همان رد دیون در قالب سهام نُه شرکت در تیرماه) و اگر مابقی تا ۳۰ درصد یعنی تفاضل ۵۰ هزار و ۳۲ هزار میلیارد تومان تا پایان سال به حساب سازمان واریز شود؛ یعنی دولت ۱۸ هزار میلیارد تومان دیگر بپردازد، اصلاحات جدیدی «عملیاتی» شده و تقدیم عزیزان خواهد شد.
با این حساب، سازمان برای اجرایی کردن اصلاحات، منتظر دریافت ۱۸ هزار میلیارد تومان باقیمانده از بند و تبصره ۲ بودجه ۹۹ است؛ این در حالیست که رفع نواقص همسان سازی برای بازنشستگان سخت و زیان آور، فقط ۱۲۰۰ تا ۱۶۰۰ میلیارد تومان نقدینگی نیاز دارد.
سیداحمد حسینی تاکید می‌کند: «به ما وعده سرخرمن ندهند؛ این ۱۲۰۰ میلیارد تومان برای سازمان پولی نیست که می‌خواهند ما را معطل الطاف دولت نگه دارند؛ به نظر نمی‌رسد دولت اهتمامی برای پرداخت بخشی دیگر از بدهی‌های خود به سازمان داشته باشد؛ این اهمال نباید موجب شود که ما بازنشستگان از حق و حقوق‌مان محروم بمانیم.»
مدتهاست که همه فکر و ذکر سیصد و شصت هزار بازنشسته سخت و زیان آور، فقط «همسان سازی» است؛ برای ماههای پیاپی، این بازنشستگان هر روز، اخبار را مرور می‌کنند و هر شب، در گروهها و کانالهای فضای مجازی به دنبال گشایشی در کار هستند؛ انتظار این بازنشستگان بیش از اندازه به درازا کشیده است. در این شرایط، بهتر است سازمان تامین اجتماعی به دنبال تجدیدنظرخواهی در رای دیوان عدالت نرود و خوشنودی این گروه انبوه از بازنشستگان را که بعد از سالها کار پر خطر، امروز در دوران کهولت و از کارافتادگی، با بیماری‌ها و رنج‌های بسیار دست و پنجه نرم می‌کنند، با هزار و دویست میلیارد تومان به دست آورد؛ این پول به راستی که، یک سوزن در انبار کاه است!
گزارش: نسرین هزاره مقدم