حضرت آیت الله مظاهری به سئوالاتی درباره رخدادها، شخصیت و فضائل اخلاقی حضرت زهرا(س) پاسخ داده است.
در آستانۀ ایام شهادت حضرت زهرا«سلام‌الله‌علیها»، چند پرسش و پاسخ در خصوص شخصیّت بی بدیل حضرت امّ الائمّه النُّجباء، فاطمۀ زهراء«سلام‌الله‌علیها» و نیز رخدادهای مربوط به شهادت حضرت زهرا«سلام‌الله‌علیها» منتشر می‌گردد.
این پرسش‌ها و پاسخ‌ها، گزیده‌ای از دفتر اوّل کتاب «اندیشه‌های ناب» است. آن کتاب حاوی پاسخ‌های حضرت آیت‌الله مظاهری به پرسش‌های متفاوت پیرامون جنبه‌های مختلف شخصیّت و فضائل حضرت زهرا«سلام‌الله‌علیها» می‌باشد که در هفت فصل و در قالب ۸۵ پرسش و پاسخ، همراه با مستندات روایی و تاریخی مفصّل پاسخ‌ها در پاورقی، چاپ شده است.
۱- منشأ اسماء و القابی که به حضرت زهرا(س) نسبت داده‌اند، از کجاست؟
نام مبارک آن حضرت، فاطمه است و القاب متعدّدی برای آن بزرگوار نقل شده است که تفسیر هر یک و وجه تسمیه آن وجود مقدّس در روایات مربوطه آمده است که باید به محلّ آن مراجعه شود. چنانکه در تفسیر اسم مبارک ایشان هم مطالب عمیقی وارد شده و از جمله آن‌که وجه تسمیه فاطمه، آن است که مردمان از درک شأن و حقیقت مقدّسۀ آن حضرت، «مفطوم» یعنی ناتوان هستند و ادراک حقیقت و شخصیّت والای او، اختصاص به خدای سبحان و پدر و شوهر و فرزندان والاقدر او دارد.
۲- آیا مقام حضرت زهرا(س) از سایر ائمّۀ معصومین(ع) بالاتر است؟
مقام اهل بیت(ع) در فضیلت، تفاوتی ندارد؛ زیرا یک تجلّی بوده‌اند و نور واحد؛ لکن به اعتبار ظروف، چهارده نور شده‌اند. امّا مقام «نبوّت» پیامبر اکرم(ص) از خصوصیّت ویژه‌ای برخوردار است، چنانکه مقام «اُبوّت و اُمیّت» امیرالمؤمنین(ع) و حضرت زهرا(س) برای بقیّه ائمّه(ع)، از خصوصیّت دیگری برخوردار است. این بحث تفصیلی دارد که در این مجال نمی‌گنجد.
۳- چگونه حضرت زهرا(س) با این عظمت معنوی و فضایل بی‌شمار می‌توانند برای دختران جوان ما الگوی واقعی باشند؟
نبیّ مکرّم(ص) و اهلبیت معظّم ایشان(ع)، همگی، سرمشق یک انسان مسلمان واقعی هستند و سیره و روش آنها، باید سرلوحۀ عمل آنان قرار گیرد، و لذا خدای تعالی می‌فرماید: «لَقَدْ کانَ لَکُمْ فی رَسُولِ اللّهِ اُسْوَهٌ حَسَنَهٌ لِمَنْ کانَ یَرْجُوا اللّهَ وَ الْیَوْمَ اْلآخِرَ وَ ذَکَرَ اللّهَ کَثیرًا»
بنابراین حضرت زهرا(س) نه تنها اُسوه و سرمشق حقیقی همه زنان و دختران هستند و از این جهت به ایشان «سیّده نساء العالمین»، سرور بانوان عالمیان گفته شده، بلکه اُسوه حسنه همه انسان‌ها و حتّی اسوه حسنۀ ائمّۀ طاهرین(ع) می‌باشند و اساساً در فرهنگ قرآن کریم، اگر انسانی وارسته شد، اسوه دیگر انسان‌هاست و فرقی میان زن و مرد نیست. زن خوب، الگوی همه انسان‌ها چه زنان و چه مردان است، چنانکه مرد خوب هم، الگوی همه انسان‌ها چه مردان و چه زنان است.
۴- چگونه است بانویی در این مدّت اندک و با کمیِ عمر، به این مقامات بلند و امتیازات ویژه می‌رسند؟
این امتیازات ویژه، عطاء و عنایت خاصّ خداوند تعالی است و به تعبیر بلند استاد بزرگوار ما حضرت امام خمینی(ره)، خدای سبحان اراده فرموده که دو تجلّی با تمام اسماء و صفات، حتّی اسماء و صفات مستأثره داشته باشد که از یک تجلّی، قرآن کریم و از تجلّی دیگر اهل بیت عصمت و طهارت(ع)، پدیدار شد. این امر، ارادۀ حق تعالی و عنایت ویژه اوست؛ چنانکه در قرآن کریم تصریح می‌فرماید: «نَحْنُ قَسَمْنا بَیْنَهُمْ مَعیشَتَهُمْ فِی الْحَیاهِ الدُّنْیا وَ رَفَعْنا بَعْضَهُمْ فَوْقَ بَعْضٍ دَرَجاتٍ لِیَتَّخِذَ بَعْضُهُمْ بَعْضاً سُخْرِیًّا وَ رَحْمَتُ رَبِّکَ خَیْرٌ مِمَّا یَجْمَعُونَ»
۵- از زیارات حضرت زهرا(س)، کدامیک معتبرتر است؟
زیارتی را که محدّث قمی علیه الرّحمه در مفاتیح الجنان در اعمال روز سوّم جمادی الثّانی نقل فرمودهاند، در حالی که از حیث لفظ کوتاه است، لکن بسیار پرمحتوا و عمیق و از نظر سند و دلالت، در کمال اعتبار است.
۶- صلوات حضرت زهرا(س) دارای چه اهمیّتی است؟ و عبارت «سرّ مُستَودَع» یعنی چه؟
این صلوات، نزد بزرگان به ویژه اهل سیر و سلوک و معنا، دارای اهمیّت بسیار است، مخصوصاً ختم آن صلوات، که ۱۳۵ مرتبه به عدد کلمه «فاطمه» به حروف ابجد است. و مراد از «سرّ مستودع» در آن صلوات، حضرت ولیّ الله الاعظم مهدی موعود«ارواحنا‌فداه» است.
۷- در منابع روایی آمده است که: «حضرت زهرا(س) بعد از رحلت نبیِّ اکرم(ص) شب و روز گریه می‌کردند»، آیا این کار باعث ظلم به نفس یا ظلم به غیر نبوده است؟
صبح و شام، تعبیر کنایی است که آن حضرت به‌واسطۀ رحلت نبیّ مکرّم(ص) و مسائل بعد از آن ـ که به‌واسطۀ عدم بصیرت و عقلانیّت کافی مردم و سوء استفاده از جهالت آنان در سقیفۀ بنی‌ساعده پدید آمد ـ در شدّت حزن و مصیبت بودند و در کلامی هم که به آن بزرگوار نسبت داده شده، این مطلب آمده است که اگر این مصائب بزرگ بر روز وارد می‌شد، آن را به شب تار، مبدّل می‌کرد.
۸- علّت گریه‌های حضرت زهرا(س)، بعد از رحلت پیامبر اکرم(ص) را توضیح دهید؟
از روایات فهمیده می‌شود که آن بزرگوار، پس از جریان نامبارک سقیفـه بنی ساعده، غمناک و گریان بودند؛ زیرا زحمات عظیم پدر و همسر خود را در مخاطره عجیبی می‌دیدند و ضربه‌ای که به اسلام وارد شد و حقوق حقّه‌ای که از خاندان رسول الله(ع) سلب و تضییع گردید و انحراف خطِّ راستین دین اسلام را ملاحظه می‌کردند و از این جهت غمناک و مصیبت‌زده بودند تا از دنیا رحلت فرمودند و در اثر ظلم‌های بی حدّ، به شهادت رسیدند.
۹- حکمت اینکه حضرت زهرا(س) پس از رحلت رسول خدا(ص) و حوادث تلخ بعد از آن، آرزوی مرگ می‌کنند، چیست؟
این‌گونه گفته‌ها که در لسان محاورات عمومی هم وجود دارد، کنایه از بزرگی و عظمت مصیبت است؛ چنانکه در قرآن کریم نیز از قول حضرت مریم(س)، چنین آرزویی نقل شده است: «قالَتْ یا لَیْتَنی مِتُّ قَبْلَ هذا وَ کُنْتُ نَسْیًا مَنْسِیًّا» بنابراین این‌گونه گفته‌ها، کنایی است نه اینکه مخالفت با ارادۀ تکوینی خداوند تعالی باشد.
۱۰- در حادثه غصبِ خلافتِ حضرت علی(ع) و تهاجم‌ها و اهانت‌های دشمنان اهلبیت(ع) به حضرت فاطمه زهرا(س)، حکمت و دلیل اینکه امیرالمؤمنین(ع) سکوت نمودند، ولی حضرت زهرا(س) به صحنه آمدند، چه بود؟
امیرالمؤمنین(ع) در آن حوادث غمبار، در نهایت مظلومیّت واقع شدند و بنابر روایات متعدّدی، برای حفظ مصالح اسلام و مسلمین و نیز عمل به وصیّت‌های رسول خدا(ص) و نیز به دلیل عدم یاری از سوی مردم، مجبور به سکوت گشتند و از این رو باید گفت امیرالمؤمنین(ع) هرآنچه به عنوان وظیفۀ شرعی و تکلیف دینی در این زمینه بر عهده داشتند، با کمال جدیّت انجام دادند، چنانکه حضرت زهرا(س) نیز به این مطلب شهادت داده‌اند و در این راه، چنانکه خود آن بزرگوار به حضرت زهرا(س) فرمودند، هیچ کوتاهی و قصوری از ایشان سر نزده است؛چنانکه ائمّۀ طاهرین(ع) نیز بر این مطلب شهادت داده‌اند؛ از جمله در زیارت امیرالمؤمنین(ع) در روز عید غدیر ـ که از عالی‌ترین زیارات بوده و مشتمل بر بسیاری از معارف عالیه قرآن و عترت و در حقیقت، منشور عقاید شیعه می‌باشد و تمامی فقرات آن به آیات کتاب الهی مستند گردیده است ـ امام هادی(ع) می‌فرمایند: «وَ أَشْهَدُ أَنَّکَ مَا اتَّقَیْتَ ضَارِعاً، وَ لَا أَمْسَکْتَ عَنْ حَقِّکَ جَازِعاً، وَ لَا أَحْجَمْتَ عَنْ مُجَاهَدَهِ عَاصِیکَ نَاکِلًا، وَ لَا أَظْهَرْتَ الرِّضَا بِخِلَافِ مَا یَرْضَى اللَّهُ مُدَاهِناً، وَ لَا وَهَنْتَ لِمَا أَصَابَکَ فِی سَبِیلِ اللَّهِ، وَ لَا ضَعُفْتَ وَ لَا اسْتَکَنْتَ عَنْ طَلَبِ حَقِّکَ مُرَاقِباً، مَعَاذَ اللَّهِ أَنْ تَکُونَ کَذَلِکَ بَلْ إِذْ ظُلِمْتَ احْتَسَبْتَ رَبَّکَ وَ فَوَّضْتَ إِلَیْهِ أَمْرَکَ وَ ذَکَّرْتَهُمْ فَمَا ادَّکَرُوا وَ وَعِظْتَهُمْ فَمَا اتَّعَظُوا وَ خَوَّفْتَهُمُ اللَّهَ فَمَا تَخَوَّفُوا وَ أَشْهَدُ أَنَّکَ یَا أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ جَاهَدْتَ فِی اللَّهِ حَقَّ جِهَادِهِ…»
و امّا در خصوص اینکه چرا در این حوادث حضرت زهرا(س) به صحنه آمدند، باید گفت آن حضرت برای دفاع از امر ولایت و امامت و برای تَنَبُّه و بیداری مردم و درس دادن به مسلمانان در چگونگی دفاع از امام و ولیّ، وارد صحنه شدند و از این حیث، حرکتی بزرگ و درس‌آموز را در تاریخ اسلام ثبت نمودند و اثرات روانی و سیاسی و اجتماعی عظیمی را برای همیشه، باقی گذاردند.
۱۱- آیا وقایع پیش از شهادت حضرت زهرا(س)، مانند آتش زدن درب خانه ایشان(احراق باب)، ضربه زدن به پهلوی مبارک حضرت، سیلی زدن و … حقیقت داشته و واقعاً رخ داده است؟ با توجّه به اینکه در پاره‌ای از این موارد، از حیث تاریخی تشکیک می‌شود؟
این‌گونه وقایع تأسّف بار، هم در کتب حدیثی و هم در کتب تاریخی، هم از ناحیه شیعه و هم از ناحیه سنّی نقل شده است و از جمله در زیارت جامعه ائمّه‌المؤمنین(ع) ـ‌که منشور مصائب اهلبیت عصمت و طهارت(ع) است ـ به این حوادث جنایت‌بار تصریح شده است و فرمودهاند که پس از ارتحال پیامبر اکرم(ص) دشمنان فریبکار و منکران ولایت، فرصت را غنیمت شمرده و در حالی‌که هنوز حتّی مدّت کوتاهی از رحلت آن بزرگوار نگذشته بود، با پیمان شکنی و نقض میثاق و خیانت در امانت الهی، به بیت رسول الله(ص) که محلّ هبوط ملائکه الهی و مکان استقرار ولایت بود، حمله‌ور شدند و جنایاتی را به بار آوردند که مقدّمه جنایت‌های طول تاریخ به اهل بیت عصمت و طهارت(ع) گردید.
۱۲- چرا مزار حضرت زهرا(س) مخفی مانده و توسّط اهلبیت(ع) آشکار نشده است؟ به نظر حضرتعالی کدام احتمال در خصوص مزار مطهّر آن حضرت، قوی‌تر است.
مخفی ماندن قبر مطهّر حضرت فاطمه زهرا(س)، یکی از تَظَلّمات و دادخواهی‌های همیشگی شیعه و علامت مظلومیّت خاندان رسول‌الله(ص) است. و اینجانب بر اساس قرائنی، احتمال قوی می‌دهم که قبر مطهّر آن بانوی مکرّم(س) در خانه ایشان که اکنون در کنار ضریح مقدّس رسول خداست، واقع باشد.
∎