ممکن است که برای شما هم پیش آمده باشد که حین خیره شدن به یک تصویر مانند یک صفحه ساده کاغذی، ذراتی گرد و غبار مانند را ببینید که جلوی چشم شما قرار می گیرند و هرچقدر هم که پلک می زنید مانند یک سایه کوچک جلوی چشم شما خواهند بود. در اصطلاح پزشکی به این اختلال مگس پران چشم (Floaters) گفته می شود که معمولا با حرکت دادن چشم، این مگس پران ها هم حرکت می کنند اما شما نمی توانید آن ها را با حرکات چشم خود تعقیب کنید.

مگس‌ پران چشم چیست؟
ماده ژله‌مانندی به نام زجاجیه مرکز کره چشم از پشت عدسی تا شبکیه را اشغال می‌کند. ساختمان زجاجیه از شبکه اسفنج‌ مانند و رشته‌های بسیار ظریفی تشکیل شده که همراه با آب و مواد محلول حالتی شبیه سفیده تخم‌مرغ پیدا می‌کند. با افزایش سن این رشته‌ها ضخیم می‌شوند و در برخی قسمت‌ها به هم می‌چسبند و توده‌های متراکمی ایجاد می‌کنند. از طرف دیگر، ماده زمینه‌ای زجاجیه هم با افزایش سن سیال‌تر می‌شود. خرده‌ریزهای حاصل از این تغییرات داخل زجاجیه شناور می‌شوند و هنگامی‌ که در مسیر نور ورودی به چشم‌ها قرار می‌گیرند، مگس‌ پران ایجاد می‌کنند. اگر به یک پس‌ زمینه درخشان و یکنواخت مانند آسمان آبی خیره شوید، می‌توانید راحت‌تر این مگس‌ پران‌ها را تشخیص دهید.

اغلب مگس‌ پران‌ها کوچک هستند و اختلالی در بینایی ایجاد نمی‌کنند، اما یک نوع مگس‌پران به نام “حلقه ویس” بزرگ‌تر و به شکل حلقه است. این نوع مگس‌ پران نسبت به سایر مگس‌ پران‌ ها بیشتر بینایی را مختل می‌کند. این نوع بزرگ‌تر مگس‌ پران هنگامی ایجاد می‌شود که زجاجیه که به‌ طور طبیعی روی پرده شبکیه در پشت چشم تکیه دارد، از شبکیه جدا می‌شود.

آن‌ها به شکل‌های متفاوتی در دید شخص ظاهر می‌شوند که تعدادی از آن‌ها عبارتند از:

نقاط سیاه یا قهوه‌ای رنگ
خطوط جادویی (پر پیچ و تاب)
رشته‌های نازک
شکل‌های حلقه‌ای
تار‌های عنکبوتی
مگس پران در چه افرادی شایع تر است؟
افراد بالای ۶۰ سال
افراد نزدیک بین
افرادی که سابقه جراحی چشمی (بخصوص جراحی آب مروارید) دارند.
افرادی که سابقه التهاب داخل چشمی (یووئیت) دارند.
درمان مگس پران چشم
در مواجهه با مگس‌ پران دو کار می‌توان کرد؛ یکی اینکه آنها را نادیده گرفت و دیگری اینکه در موارد شدید و مختل‌کننده بینایی از جراحی استفاده کرد. جراحی که برای این مقصود انجام می‌شود، “ویترکتومی” نام دارد که در آن جراح این ژل را همراه خرده‌ ریزهای درون آن از پشت چشم برمی‌دارد. این جراحی موثر است، اما خطراتی هم دارد، ازجمله افزایش احتمال دچار شدن به کاتاراکت یا آب‌ مروارید (کدر شدن عدسی) و جدا شدن شبکیه. پزشکان معمولا به‌ عنوان آخرین شیوه در مواردی که مگس‌ پران دید را به‌ شدت مختل کرده باشد، به این جراحی متوسل می‌شوند.

درمان مگس پران با لیزر
یک روش درمانی دیگر که برای مگس پران مطرح بوده، عمل جراحی با لیزر YAG است که به آن “ویترئولیز YAG”می‌گویند. در این روش تابش لیزر با ایجاد گرما باعث بخار شدن خرده‌ ریزهای ایجاد کننده مگس پران می‌شود.این عمل جراحی بحث‌ برانگیز بوده است، به‌ این ‌علت که برخی پزشکان از اوایل دهه ۱۹۹۰ میلادی بدون اینکه شواهد محکمی درباره ایمنی و تاثیربخش بودن آن وجود داشته باشد، آن را عرضه کردند.

نتایج یک تحقیق جدید در دانشگاه هاروارد نشان داد ویترئولیز YAG نیاز به بررسی بیشتری دارد. پژوهشگران در این تحقیق ۵۲ نفر را که دچار مگس پران از نوع “حلقه ویس” بودند، به‌ طور اتفاقی به دو گروه تقسیم کردند؛ یک گروه تحت‌ عمل جراحی ویترئولیز YAG قرار گرفتند و گروه دیگر درمان لیزری دروغین دریافت کردند. ۶ ماه بعد، ۵۳ درصد از بیماران در گروه YAG بهبودی قابل‌ توجه یا کامل گزارش کردند، در حالی‌ که در گروه درمان دروغین هیچ بهبودی گزارش نشد.

این بررسی جدید از این لحاظ مهم است که برای نخستین بار به‌ صورت کارآزمایی کنترل‌ شده تصادفی‌ شده انجام شده که استاندارد طلایی برای آزمایش تاثیر بخشی درمان ‌های جدید است. این نتایج همچنین از این لحاظ ارزشمند است که درمان لیزری باعث هیچ پارگی یا آسیب شبکیه در بیماران در طول دوره ۶ ماه پیگیری نشده بود. پژوهشگران می‌گویند نتایج این تحقیق امیدوارکننده است، اما برای نتیجه‌گیری قاطع در این مورد بررسی‌های بیشتری مورد نیاز است.

به گفته منتقدان، این بررسی فقط شامل افراد یک نوع مگس‌ پران (حلقه ویس) بوده بنابراین تاثیربخشی این شیوه درمانی روی انواع شایع‌تر مگس‌ پران هنوز باید تعیین شود.

چه باید کرد؟
پژوهشگران دانشگاه هاروارد معتقدند تا زمانی که شواهد محکم‌تری درباره تاثیربخشی و بی‌عارضه بودن درمان مگس پران با لیزر YAG – در حال حاضر چند کارآزمایی بالینی در این مورد در حال انجام است-، وجود ندارد، بهترین انتخاب نادیده گرفتن مگس‌ پران‌ها و صرفا مراقبت از لحاظ ظهور ناگهانی مگس‌ پران‌های جدید است که در این صورت باید به پزشکتان اطلاع دهید. از طرف دیگر، اگر مجموع رشته‌ها، قطعه‌ها و سایر خرده‌ ریزهای ایجادکننده مگس‌ پران واقعا بینایی‌تان را مختل می‌کنند و مانع انجام فعالیت‌های روزانه یا کارتان می‌شوند، باید با مشورت با پزشکتان سودمندی‌های جراحی و خطرات احتمالی آن را سبک و سنگین کنید و تصمیم بگیرید.

مگس پران ‌هایی که باید جدی گرفته شوند
یک عارضه وخیم‌تر که ممکن است با مگس پران معمولی اشتباه شود، جداشدگی یا پارگی شبکیه است. در این حالت یک بروز ناگهانی از شمار زیادی مگس پران ، جرقه‌های نور یا ایجاد بخش‌های تاریک در میدان بینایی رخ می‌دهد. اگر دچار این عارضه شدید، باید فورا به پزشک یا متخصص چشم مراجعه کنید.

جداشدگی یا پارگی شبکیه نیاز به تشخیص و درمان فوری دارد.

این افراد در معرض خطر بیشتر پارگی یا جداشدگی شبکیه هستند:

افراد سالمندتر
افراد نزدیک‌بین
افراد با داشتن سابقه خانوادگی پارگی یا جداشدگی شبکیه
کسانی که سابقه اخیر مگس‌ پران داشته‌اند و چشم‌ پزشک علت آن را جدا شدن زجاجیه از شبکیه دانسته است.
افراد با سابقه جراحی چشم.

علل غیر چشمی
افرادی که میگرن دارند اغلب نوع دیگری از جرقه را تجربه می کنند. این جرقه ها به صورت خطوط زیگزاگی لرزان یا نقاط بزرگ شونده دیده می شود. معمولاً این جرقه ها ابتدا در وسط میدان بینایی ظاهر می گردد (یعنی روبروی فرد دیده می شود) و در عرض ۱۵ تا ۲۰ دقیقه به تدریج به کناره های میدان بینایی کشیده شده، کم کم محو می گردد. پس از آن سر درد شروع می شود که معمولاً یک طرفه و ضربان دار است. البته در بعضی از افراد فقط جرقه تظاهر می کند و سردرد اتفاق نمی افتد. این حالت را “میگرن چشمی” می گویند. یک نکته مهم آن است که جرقه ناشی از میگرن هم زمان در هر دو چشم دیده می شود اما جرقه ناشی از مشکلات چشمی فقط در چشم مبتلا تظاهر می کند.

یک علت دیگر جرقه برخورد ضربه ناگهانی به سر است. (احتمالاً به همین دلیل) برخورد هر ضربه ناگهانی به سر ممکن است باعث شود که فرد تا چند ثانیه جرقه های درخشان کوچک ببیند یا اصطلاحاً (برق از چشمش بپرد.)