آقای عجم اغلو در کتاب چرا ملت‌های شکست می‌خورند، ترس و جلوگیری از تخریب خلاق را یکی از دلایلی می‌داند که زمینه انحطاط اقتصادی یک کشور را فراهم می‌کند.

اساسا تخریب خلاق، نوعی پیشرفت است که ضمن ایجاد تسهیل در فعالیت‌ها زمینه از میان رفتن پیشرفت‌های گذشته را که هم اکنون توانایی رقابت به پیشرفت فعلی را ندارند، مهیا می‌کند.

مسئله جلوگیری از تخریب خلاق به وسیله 2 دسته از ذی‌نفعان، یعنی سیاست‌گذاران و طبقه عادی مردم پیگیری می‌شود. برای مثال زمانی که چرخ بافندگی در انگلستان اختراع شد، در گام اول ملکه الیزابت با استدلال‌هایی از گسترش این پیشرفت جلوگیری کرد و حتی دستور آتش زدن آن را داد، اما پیشه ورانی که با ورود این تکنولوژی کار خود را از دست می‌دادند، نیز تحت عنوان لودیت‌ها به تخریب کارگاه ساخت این چرخ بافندگی اقدام کردند.

با وجود مخالفت طبیعی ذی‌نفعان، ساختار حکمرانی هر کشور باید به گونه‌ای تنظیم شود تا تخریب خلاق بتواند با کمترین معارض به فعالیت  خود ادامه داد و از این طریق زمینه افزایش توانمندی اقتصادی را فراهم نماید.

در دیدگاهی بلند مدت و آینده‌نگر، تخریب خلاق می‌تواند سعادت یک ملت را رقم بزند، چراکه این پیشرفت‌های در مدت زمان کوتاهی، زمینه پیوند ذی‌نفعان را فراهم کرده و می‌توانند انقلابی در هر رشته به وجود بیاورند.

در کشور ما نیز بارها شنیده شده که فناوری‌‎های علی رغم توسعه پیدا کردن، فرصت تجاری شدن را به دلیل فعالیت ذی‌نفعان پیدا نکرده‌اند. به عبارت دیگر، جلوگیری از تخریب خلاق در کشور ما نیز یکی از عوامل اصلی عقب‌ماندگی اقتصادی به حساب می‌آید.

برای مثال، یکی از نمونه‌های بارز جلوگیری از تخریب خلاق، برخورد نهادهای حاکمیتی با اختراع رسوب‌زدای تبدیل‌گرهای حرارتی توسط یک شرکت دانش بنیان است. در همین راستا و به منظور آشنایی بیشتر با این محصول دانش بنیان، به سراغ مدیرعامل این شرکت رفتیم تا پیرامون این مسئله با وی به گفتگو بنشینم.

داود صفایی، مدیرعامل شرکت دانش بنیان توسعه دهنده نسل جدید رسوب‌زدا تبدیل‌گرهای انرژی و عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد تهران مرکز نیز با فراغ بال به سوالات ما در این حوزه پاسخ داد.

مشروح این گفتگو به شرح ذیل است:

*امکان کاهش مصرف بین 20 تا 30 درصد وجود دارد

فارس: در روزهای اخیر شاهد این مسئله هستیم که قطعی برق زمینه دشواری فعالیت مردم را به وجود آورده است، به نظر شما آیا راهکارهایی وجود دارد که به توان از این قطعی جلوگیری کرد؟

صفایی: خاموشی های پی در پی و زمین گیر شدن برخی صنایع به خصوص صنایع فولاد و سیمان کشور بار دیگر ضعف‌های صنعت آب و برق را به رخ کشید و در این میان قبض برق منزل مسکونی فوتبالیست معروف از زوایای مختلف به چالش کشیده شد، اما در این میان همچنان مسائل مهمی مغفول مانده است، از جمله اینکه در آمد و شد دولت ها،بهره وری در صنعت و آب و برق کجای داستان قرار داشته و کماکان دارد؟ شاید باورپذیر نباشد که 12 سال تلاش بی وقفه برای متقاعد کردن مسئولان صنعت آب و برق برای معرفی یک تکنولوژی که قادر است تا 30 درصد صرفه جویی را برای صنعت استراتژیک آب و برق به ارمغان آورد به درهای بسته خورده باشد.

فارس: به نظر شما مهمترین دلیل اینکه وضعیت صنعت برق ما به این شرایط رسیده و قادر به تامین نیاز مصرف نیست، چیست؟

صفایی: در پی اعتراض فوتبالیست معروف به قبض 4.5 میلیون تومانی برق منزلش، یک کارشناس با برآوردی سرانگشتی اعلام کرد با محاسبه ارزش ریالی انرژی صرف شده برای تولید برق مصرفی وی، هزینه واقعی مصرف برق او رقمی بالغ بر 14 میلیون تومان بوده است که معادل یارانه نقدی 220 نفر در یک ماه است اما ضعف مدیریت صنعت برق تنها از این جهت خود را به رخ نمی کشد، چرا که با صرفه جویی های لازم از محل بهره وری امکان کاهش 20 تا 30 درصدی مصرف آب، برق و حتی گاز وجود دارد و البته به راه ها و راهکارهای ارائه شده دراین حوزه کمتر توجه شده و می شود.

*میزان تحقق هدف 8 درصدی رشد بهره‌وری در اسناد 5 ساله توسعه‌ای کشور چقدر است؟

فارس: منظور شما از اینکه می‌فرمایید به راه‌ها و راهکار‌های ارائه شده در صنعت برق کمتر توجه شده است، چیست؟

صفایی: بر کسی پوشیده نیست که در بنگاه های معتبر اقتصادی دنیا هزینه های هنگفتی صرف تحقیق و توسعه می شود تا حفره های هدر رفت سرمایه، انرژی و نیروی انسانی کشف و با حذف حتی کوچکترین روزنه های اتلاف، بهره وری به حد اعلای خود برسد، اما میزان تحقق هدف 8 درصدی رشد بهره وری در اسناد 5 ساله توسعه‌ای کشور چقدر است؟ بر اساس آمارهای ارائه شده این عدد هرگز از چند صدم درصد فراتر نرفته است و شاید بتوان گوشه‌ای از دلایل این ناکامی را در تلاش‌هایی که طی سالهای اخیر برای معرفی یک تکنولوژی که توامان حامی محیط زیست بوده و قادر است مصرف انرژی را تا 30 درصد کاهش دهد، به وضوح مشاهده کرد.

فارس: فعالیت شما در حوزه صنعت برق از چه سالی شروع شد؟

صفایی: از 12 سال پیش گروهی از متخصصان ایرانی موفق به بومی سازی تکنولوژی ‌رسوب زدای الکترونیکی شدند که قادر است ضمن حذف سیستم‌های سنتی رسوب زدایی که هر ساله میلیون‌ها تن اسید و نمک را وارد محیط زیست می‌کند، بهره وری مصرف برق، آب و گاز را در  نیروگاه‌ها تا مصارف خانگی به میزان 20 تا 30 درصد افزایش دهند.

*بی‌مهری ادامه دار وزارت نیرو با جلوگیری از توسعه تکنولوژی رسوب‌زدایی تبدیل‌گر انرژی

فارس: آیا این سیستم رسوب زدای مد نظر شما در مقیاس پایلوت تست شده است؟

صفایی: ادعایی که با بهینه سازی سیستم هایی چون چیلرهای سرمایشی برج میدان آزادی تهران و ده ها پروژه دیگر به اجرا درآمده و با اجرای آن از 3 چیلر خنک کننده این برج 2 چیلر در اوج گرما خاموش شده و تنها یک چیلر به تنهایی سرمایش برج معروف تهران را تامین می‌کند.

فارس: خب با وجود مستندات علمی که شما دارید و حاضر به ارائه آن نیز هستید، نهادهای متولی چه برخوردی با تکنولوژی شما داشتند؟

صفایی: قریب به 10 سال است که از دو وزیر نیرو و دو معاون وزیر دستور گرفته‌ایم که عملکرد تکنولوژی رسوب زدای الکترونیک بررسی شود، اما نتیجه ای نگرفته ایم و دستورها اجرایی نشده است.

وزارت نیرو دو ماموریت داردَ، تامین آب و برق و در هر دو حوزه با مشکل کمبود مواجه است، ما برای هر دو حوزه راهکار ارائه کرده‌ایم اما این راهکارها تا کنون دیده نشده‌اند.

*ارتقای قابل توجه بازدهی با استفاده از نسل جدید رسوب‌زدای تبدیل گر انرژی

فارس: ممکن است، راهکار مورد اشاره خود را باز کنید تا بدانیم چگونه مصرف انرژی را مدیریت کرده و کاهش می‌دهید؟

صفایی: مسئله به ماجرای ایجاد رسوب بر روی سیستم‌های سرمایشی و گرمایشی باز می‌گردد. به این ترتیب که ایجاد هر میلی متر رسوب بر روی سطوح تبادل گر انرژِی، مصرف آن را تا 11 درصد افزایش می‌دهد. در واقع تشکیل رسوب که ناشی از املاح آب است، باعث کاهش نرخ گرما و در نتیجه افزایش مصرف گاز و برق برای جبران این کاهش می‌شود.

فارس: این یعنی رسوب منجر به کاهش بازدهی تبادل‌های انرژی می‌شود؟

صفایی: به عبارت دیگر ایجاد رسوب سبب می شود مشعل مدت بیشتری کار کند تا آب را به دمای مورد نظر برساند و مسئولان تاسیسات ناگریزند، در موتورخانه مشعل را روی دمای بالاتری تنظیم کنند تا کاهش نرخ انتقال ناشی از ایجاد رسوب جبران شود، معنای این کار هم این است که "پمپ‌های آب و سیستم های ونتیلاتور مشعل که برق مصرف می کنند، بیشتر کار کنند و خود مشعل که گاز و در مناطقی گازوئیل مصرف می کند، برای مدت بیشتری این سوخت را مصرف کند" و بدین ترتیب شاهد افزایش مصرف انرژِی هستیم.

*بازدهی وسایل سرمایشی خود را ارتقاء دهید

فارس: در بخش ساختمان این مسئله به کدام ساختار باز می‌گردد؟

صفایی: این مسئله در بخش سرمایش ساختمان های بزرگ، هتل ها و حتی بخش خانگی مربوط به چیلرها برج خنک کننده است. کاهش نرخ انتقال ناشی از ایجاد رسوب سبب می‌شود، درجه اتومات روشن  بودن سیستم های سرمایشی هر روز بالاتر رود و این به معنای آن است که کمپرسور به راحتی خنک نمی‌شود و مدت زمان بیشتری هم تحت فشار کار می‌کند. درنتیجه جریان برق بیشتری را مصرف می کند. در چیلرهای جذبی که گاز مصرف می کنند نیز این فرآیند سبب افزایش مصرف گاز می شود.

فارس: خب با توجه به مواردی که فرمودید، راه حلی برای جلوگیری از این مسئله وجود داشته است؟

صفایی: این ها در شرایطی است که در روش های رایج از اسید برای رسوب زدایی استفاده می شود که سبب خوردگی قطعات فلزی و تجهیزات سرمایشی و گرمایشی شده و در حالی که در کشورهای پیشرفته با رسوب زدای الکترونیکی این تجهیزات چندین دهه عمر و فعالیت دارند، در ایران ظرف 10 تا 15 سال از رده خارج شده و با هزینه های گزاف نیازمند تغییر و جایگزینی هستند.

*10 سال است که تکنولوژی رسوب‌زدایی مورد بی توجهی مسئولان قرارداد

فارس: آیا این تکنولوژی رسوب زدایی جدید در ایران وجود دارد؟

صفایی: تکنولوژِی رسوب زدای الکترونیکی از بیش از یک دهه قبل با قابلیت‌های ذکر شده و مزایایی چون عدم نیاز به توقف سیستم‌های گرمایشی و سرمایشی حین انجام کار و یا نیاز به حضور و استخدام اپراتور برای نگهداری، در کشور بومی سازی شده است.

فارس: پیگیری های متخصصان مربوطه برای به کارگیری آن در سطح گسترده تا چه میزان مورد استقبال قرار گرفته است؟

صفایی: در حوزه آب و برق تقریبا میزان استقبال صفر است.

فارس: به طور خاص وزارت نیرو آیا استقبالی از این دستگاه با توجه به ویژگی‌های مثبت آن به وجود آورد؟

صفایی: ما محصولی را آماده کرده ایم که برای صرفه جویی در هر دو ماموریت وزارت نیرو کاربرد دارد و حقیقتا فوق العاده است. اما از سوی دستگاه های مربوطه هیچ عنایتی به آن نشده است.

* رسوب زدایی در تاسیسات و افزایش راندمان تاسیسات موجب خاموشی کولرهای گاز خواهد شد

فارس: به نظر شما تجاری نشدن محصول شما در سطح وسیع چه آسیبی را در سال‌های اخیر برای کشور به همراه داشته است؟

صفایی: سالهاست می‌گوئیم در ساختمان‌هایی که سیستم سرمایش مرکزی دارد نیازی به نصب کولر گازی نیست ولی افت راندمان سرمایش مردم را وادار به خرید کولر گازی می‌کند که همزمان با سیستم مرکزی کار می‌کنند و برق مضاعفی را مصرف می‌کنند و در واقع صدها هزار کولر گازی در ساختمان‌های مسکونی ، اداری و تجاری همراه با تاسیسات سرمایش کار می‌کنند که رسوب زدایی در تاسیسات و افزایش راندمان تاسیسات موجب خاموشی کولرهای گاز خواهد شد.

فارس: من شنیده‌ام که پژوهشگاه نیرو از طرح شما حمایت نکرده است، آیا این مسئله را تایید می‌کنید؟

صفایی: تا کنون معرفی تکنولوژی جدید در حد تیتر یک روزنامه وزارت صنعت و حتی پیگیری مقطعی معاون پارلمانی وزارتخانه مورد توجه قرار نگرفته است و پژوهشگاه وزارت نیرو حاضر نشده است، حتی عملکرد آن نه در سطحی نیروگاه و سیستم های عظیم سرمایشی و گرمایشی که حتی بر روی 20 عدد کولر آبی بررسی کند. به عبارت بهتر، بهره وری در ایران در حد شعاری باقی مانده است.

* معادل یارانه 220 نفری به برخی پرداخت می شود اما از هزینه روی فناوری بومی سازی شده کوتاهی می‌شود

فارس: البته به نظر می‌رسد، پژوهشگاه شرکت ملی گاز استقبال بهتری از طرح شما کرد؟

صفایی: این در حالی است که پژوهشگاه شرکت ملی گاز هفت سال پیش دستاوردهای رسوب زدای الکترونیک را مورد بررسی قرار داده و عملکرد آن را در کاهش مصرف گاز تائید نیز کرده است، اما فقط چهار ماه است و دستوری برای بهره برداری از آن صادرشده است!

فارس: تعجب من از این است که حوزه خشکسالی وزارت نیرو در گزارشی 60 صفحه ای به علل و راهکارهای مقابله با خشکسالی کشور پرداخته و و در این گزارش رسوب زدای الکترونیکی به عنوان راهکاری موثر چند صفحه را به خود اختصاص داده است، با این وجود میزان حمایت از طرح شما در حد صفر است؟

صفایی: باز هم  دریغ از هر گونه حمایت و اقدام عملی؛ اینگونه است که خاموشی‌ها، ناگهان شهر را متوقف می‌کند و وقتی شهر روشن می‌شود، چراغ صنایع کشور، یعنی اشتغال و تولید باید خاموش شود.

اینگونه است که معادل یارانه 220 نفری در یک ماه صرف یک ساختمان اقشار برخوردار می‌شود، ولی از هزینه بر روی فناوری بومی سازی شده که بخشی از این نابسامانی را مرتفع ساخته و از سویی درآمد ملی را افزایش می‌دهد، کوتاهی می‌شود .

انتهای پیام/ب