از دیدگاه طب سنتی هر فصل مزاج خاص خود را دارد و حتما باید سبک زندگی و غذا‌ها نیز متناسب با فصل تغییر کند تا فرد سالم بماند و دچار بیماری‌های روحی و جسمی مرتبط با فصل نشود.
- سید مهدی میرغضنفری، پزشک و متخصص فیزیولوژی و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی ارتش در این خصوص می‌گوید: چون در فصل پاییز از حرارت هوا کاسته می‌شود و رطوبت هم مانند زمستان زیاد نیست، مزاج این فصل، سرد و خشک است.
- به گفته وی در دو زمان از سال تغییر آب و هوا خیلی زیاد است. فواصل میان آخر تابستان و اول پاییز که هوای گرم به هوای سرد تبدیل می‌شود و آخر زمستان و اول بهار که هوای سرد به هوای گرم تبدیل می‌شود که بیشترین مشکلات و بیماری‌های جسمی و روحی مانند آلرژی‌ها، برخی از مشکلات روحی و روانی، مشکلات گوارشی، مفصلی، تنفسی و ... در این زمان‌ها رخ می‌دهد.
برای آن‌که دچار سرماخوردگی نشویم
از آنجا که هوای پاییز رو به خنکی می‌رود و افراد از فصل تابستان عادت به پوشیدن لباس‌های کم دارند به دنبال قرار گرفتن در معرض باد‌های پاییزی دچار سرماخوردگی، سینوزیت و عفونت‌های سیستم تنفسی می‌شوند. دکتر میر غضنفری ضمن اشاره به این موضوع می‌گوید در فصل پاییز میانه روز، هوا گرم و اول و آخر روز، هوا خنک است؛ بنابراین به طرز لباس پوشیدن خود توجه کنید و لباس‌های گرم همراه خود داشته باشید. افراد توجه داشته باشند که در مکان‌های سرد و در مجاورت با سوز سرما توقف نکنند و زیرانداز و رواندازشان کافی باشد.
غذا‌های با مزاج گرم مصرف کنید
با توجه به این‌که فصل پاییز سرد و خشک است باید از مصرف غذا‌هایی که سردی و خشکی زیاد دارند همچون ترشیجات، عدس، بادمجان، کلم، قارچ، گوجه‌فرنگی، میوه‌های ترش و آب یخ پرهیز کنید و برعکس تابستان، از غذا‌هایی که مزاج گرم دارند و خونساز هستند استفاده کنید.
- آبگوشت، گوشت گوسفند و شتر و بلدرچین، تخم‌مرغ، حبوبات، غذا‌های ادویه‌دار و موادی که طعم شیرین دارند مانند شیره خرما و انگور، فرنی بادام، شیربرنج، مرباها، میوه‌های شیرین مانند کشمش، توت خشک، مویز، انجیر و از میان میوه‌های تازه مصرف به، سیب، انار و گلابی توصیه می‌شود.
- میرغضنفری می‌افزاید از قدیم رسم بوده که در زمان مدارس از خوردنی‌هایی مانند نخودچی، کشمش و توت خشک که مزاج رو به گرم دارند در جیب دانش آموزان می‌ریختند تا بچه‌ها انرژی بگیرند و یادگیری آن‌ها افزایش یابد.
برای افزایش رطوبت بدن غذا‌های آبپز بخورید
- با توجه به کاهش بارش‌ها در برخی شهر‌ها و افزایش خشکی هوا در فصل پاییز بهتر است برای کمک به افزایش تری و رطوبت بدن، غذا‌های آبپز و رقیق مثل انواع سوپ‌ها و آش‌ها را جایگزین مواد سرخ‌کردنی و تا حدی کبابی کنید و از مصرف غذا‌های فرآوری شده نظیر کنسرو‌ها و کمپوت‌ها، سوسیس، کالباس، پنیر شور و ماست و دوغ ترش دوری کنید. علاوه بر این نوشیدن چای، قهوه و نسکافه را کاهش داده و از نوشیدنی‌هایی مانند شربت لیمو و عسل و خاکشیر بهره ببرید.
- در این فصل نباید از مصرف حبوبات بخصوص نخود و انواع لوبیا غافل شد ضمن این‌که برای کاهش نفخ آن می‌توان علاوه بر خیساندن و تعویض آب آن، از دارچین نیز استفاده کرد و بهتر است در این فصل مصرف خیار و خربزه کاهش یابد.
بهترین میان وعده‌ها در پاییز
مصرف مغز بادام و پسته بخصوص به صورت حریره را از مقوی‌ترین و بهترین میان‌وعده‌ها در این فصل بخصوص برای کودکان است و برای وعده صبحانه یا میان‌وعده‌ها استفاده از منابع غذایی حاوی اسید‌های چرب مفید مانند کنجد و مشتقات آن مانند ارده نیز توصیه می‌شود. اما باید توجه داشت که باید از زیاده روی حتی در مورد مواد غذایی مجاز نیز دوری کرد.
کاهش مشکلات عصبی و روحی
برای کاهش مشکلات عصبی همچون افسردگی، غم، بی‌خوابی و عصبی شدن در این فصل، دکتر میرغضنفری توصیه می‌کند، افراد روغن بادام شیرین در بینی خود بچکانند، زیرا در این فصل رطوبت مغز مقداری کم می‌شود و چکاندن این روغن در بینی یا ماساژ روغن روی صورت و پیشانی به تعدیل مزاج مغز و سر و اختلالات روحی کمک می‌کند ضمن این‌که استفاده از بو‌های خوش مانند بوی عنبر، گلاب و استشمام گل‌هایی مانند نرگس برای ایجاد حالت فرح و شادی و پیشگیری از بروز مشکلات روحی و روانی مناسب است. پرهیز از غم و غصه شدید و تماشای فیلم‌های غمگین و درمقابل دیدن تصاویر زیبا توصیه می‌شود.
چگونه پوست را از خشکی برهانیم؟
میرغضنفری پاسخ می‌دهد در این فصل استحمام با آب گرم همراه با روغن‌مالی در حمام با روغن‌هایی مانند روغن بادام شیرین، بابونه یا کنجد به پیشگیری از بروز خشکی‌ها و لطیف و حالت‌پذیر ماندن پوست کمک می‌کند ضمن این‌که خارش، اگزما، خونریزی و ترک پوست به این روش التیام می‌یابد.
با شیوع یبوست در پاییز چه کنیم؟
- در فصل پاییز بروز یبوست به علت خشکی بدن و مزاج بیشتر می‌شود که باید برای رفع این حالت از ملین‌های با مزاج گرم استفاده شود که بهترین آن‌ها انجیر و روغن زیتون است. البته اگر فرد مبتلا به دیابت نباشد می‌تواند انجیر را به صورت خشک، روزی سه تا پنج عدد استفاده کند.
- در صورت خشکی بیش از حد مزاج، می‌توان انجیر را شب در گلاب خیس کرد و صبح ناشتا استفاده کرد. روغن زیتون را هم می‌توانید یک قاشق غذاخوری یا مرباخوری صبح ناشتا میل کنید یا آن را در یک فنجان آب داغ ریخته و همراه با کمی نبات یا عسل شیرین بنوشید که این روش برای درمان یبوست بسیار مفید است.
روغن‌مالی روی شکم با روغن زیتون یا روغن بادام شیرین در جهت عقربه‌های ساعت نیز می‌تواند به رفع یبوست و خشکی کمک کند. از روغن بادام شیرین خوراکی نیز می‌توان در روز با فاصله هر هشت ساعت به میزان یک قاشق مرباخوری میل کرد.