دانش بشر در رابطه با واکسن و واریانت های کرونا در حال پیشرفت است اما هنوز نکات مبهم بسیار زیادی وجود دارد. اضافه شدن لامبدا به چرخه دردسرهای کرونایی بسیاری از نقاط دنیا از جمله ایران به این نکات مبهم اضافه می کند.
در حالی که لامبدا کم کم به یک نگرانی جدید و گسترده در سطح کشور تبدیل می شود مواردی در رابطه با واکسیناسیون همچون لزوم تزریق دوز سوم و یا تاثیرگذاری هر از یک واکسن ها نیاز به توضیحات و روشنگری های بیشتری دارد.
در این رابطه با دکتر مصطفی نوری زاده دانشیار و متخصص بیوتکنولوژی و استادداروسازی گفت و گویی انجام دادیم. ماحصل این گفت و گو در ادامه آمده است.
* پیش بینی های علمی حاکی از آن است واریانت لامبدا یک خطر بالقوه دیگر در جهت تولید موج های جدید کرونایی است. چقدر نگران لامبدا باشیم؟
در رابطه با تاثیر لامبدا بر واکسن ها و میزان مرگ و میر ناشی از این ویروس هنوز مطالعه کاملی انجام نشده است تا مطمئن شویم این واریانت چقدر درصد مرگ و میر را تغییر می دهد و چقدر نرخ ابتلا را با تغییر روبرو می کند. این ویروس احتمالا در کارآیی واکسن ها تاثیر منفی می گذارد. هر چند تا امروز واکسن ها همچنان موثر بوده اند.
اما خبر خوب این است که لامبدا حدودا یک سال پیش برای نخستین بار گزارش شده است. طی این یک سال هنوز در هیچ کشوری غالب نشده است. لامبدا به کشورهای زیادی نفوذ کرده و از پرو سر از مکان های مختلفی در آورده است. همین الان در هیچ یک از کشورهای اروپایی این ویروس به ویروس غالب تبدیل نشده است. ویروس غالب در جهان هنوز همان دلتا است. پیش از دلتا هم آلفا و یا همان ویروس انگلیسی تبدیل به ویروس غالب در جهان شده بود.
*تعریف شما از ویروس جدید مو ( mu) چیست؟
در رابطه با ویروس مو ( mu) نیز باید بگویم این ویروس حدود هفت ماه پیش برای نخستین بار در کشور کلمبیا در آمریکای جنوبی ردیابی شد. این ویروس نیز در برخی از کشورهای دنیا گزارش شده است و چون جهشی احتمالی در ناحیه اسپایک خود دارد همانند لامبدا بر کارآیی واکسن ها تاثیر خواهد گذاشت. اما خوب می دانیم این واریانت نیز هنوز به غالب تبدیل نشده است.
*این روزها یک نظریه بسیار مهم و البته امیدوارکننده بیان شده است. برخی از دانشمندان گفته اند همه گیری ویروس کرونا در حال تبدیل شدن به اندمی است و در آینده ای نزدیک در حد یک سرماخوردگی خواهد بود. برخی دیگر از کارشناسان و پزشکان می گویند دلیل تبدیل شدن آن به اندمی در واقع جهش های متعدد واریانت هاست. به نظر شما این پیش بینی درست است؟
*یکی دیگر از بحث های بسیار مهم در رابطه با واکسیناسیون، تزریق دوز سوم است. اولا تزریق بوستر (دوز سوم) چقدر ضروری است و ثانیا نظریه ای وجود دارد مبنی بر اینکه هر واکسنی مناسب دوز سوم نیست و باید واکسن هایی خاص استفاده شود. نظر شما دراینباره چیست؟
نظر شخصی من این است دوز سوم متفاوت از واکسن هایی باشد که در دوزهای اول و دوم تزریق شد. البته این هم فقط پیش بینی است اما به هر حال با دلایل علمی صحبت می کنم. شاید بعدا این مورد نقض شد. اکنون تنها نکته ای که واضح به نظر می رسد این است که دوز سوم برای تمامی جامعه لازم نیست. برای افرادی که سن آنها بالا رفته، کارآیی و ایمنی واکسن کاهش پیدا می کند و یا اینکه فرد نقص ایمنی دارد و البته کادر درمان. اینها در دسته کسانی هستند که باید دوز سوم را بزنند.
واکسن های حاوی mRNA بهترین نوع واکسن در جهان معرفی می شوند و گفته می شود که کارآیی و تاثیرگذاری بالایی دارند. شما با این نظریه موافق هستید؟
واکسن در میان عموم مردم به گونه دیگری تعبیر شده است. برخی فکر می کنند اگر واکسن بزنیم ویروس بیشتر دچار جهش می شود. انتخاب کلمات مناسب برای صحبت کردن درباره کرونا بسیار مهم است. باید بگویم واکسن هرگز باعث جهش ویروس نمی شود. بحث بر سر این است هر چه تعداد افرادی که واکسینه شده اند کمتر باشد طبیعتا ویروس راحت تر می تواند وارد بدن های متفاوت و واکسینه نشده شود. تکثیر و انتقال ویروس که بین افراد زیادتر شود موتاسیون (جهش) رخ خواهد داد. باید تعداد افراد واکسینه شده در جامعه بیشتر شود تا راه های جهش ویروس بسته شود. وقتی راه بسته شود دیگر ویروس نمی تواند جهش داشته باشد. اگر بتوانیم در یک ماه کل جامعه را واکسینه کنیم آنگاه دیگر مشکلی نخواهد بود و کلا با کرونا خداحافظی می کنیم. الان چیزی که مطرح است و یک و نیم سال است مدام بر روی آن تاکید می کنیم «تعداد واکسن» است. همین الان ببینید، به محض اینکه واکسیناسیون گسترده در کشور آغاز شد اولین استانی که زرد شد سیستان و بلوچستان بود. برگردیم به عقب. اگر واکسیناسیون در این استان شروع می شد چه اتفاقی می افتاد؟ قطعا کشور قرمز نمی شد. ما تذکر دادیم که این ویروس از سیستان به کل کشور پخش می شود. اما نه قرنطینه ای انجام شد و نه واکسیناسیون کاملی دیدیم. با وجود این واکسیناسیون، هنوز پیک کنونی تمام نشده از پیک بعدی می ترسیم. مطمئن باشید چون الان واکسیناسیون سرعت بهتری گرفته پیک بعدی خیلی ملایم تر از قبلی خواهد بود. در آن مرحله باز هم نیازمند همکاری مردم هستیم. قبلا واکسن نبود و مردم واکسن می خواستند اما الان که واکسن هست وظیفه افراد مسئول و افراد علمی این است که به مردم اطلاعات بدهند. نکند دوباره بیایند و بگویند ما تبدیل به آهنربا می شویم؟ باید به دلایل افرادی هم که به واکسن اعتقاد ندارند خوب گوش بدهیم و سپس آنها را به صورت علمی قانع کنیم. ما از نظر اخلاقی وظیفه داریم مردم را راضی کنیم که واکسن بزنند. اگر تعداد واکسن هر روز به همین منوال بالاتر برود اصلا نباید از پیک بعدی بترسیم.
*و بالاخره اینکه بعد از بیش از یک سال و نیم بیماری و ابتلا و مرگ ، با این واکسیناسیون کشور می تواند نفس راحت بکشد؟
برای پاسخ به این سوال اول باید اشتباهات قبلی را بازگو کنم که یکی از آنها این اظهارنظر بود که کل دنیا باید 80 درصد واکسینه شود. یا اینکه یک کشور 70درصد واکسینه شده باشد. بگذارید مثال دیگری بزنم. در کشور چین در مدت هشت ماه فقط یک نفر از کرونا فوت شد. وقتی به آمار این کشور نگاه می کنیم متوجه می شویم که فقط 90 میلیون نفر از دانش آموزان این کشور واکسن زده اند. در این کشور بالای 2 میلیارد و 200 میلیون دوز واکسن توزیع شده است. نتیجه این بود که نه آلفا بر این کشور تاثیر گذاشت و نه بتا و نه هیچ واریانت دیگری. ما اگر در ایران تعداد بسیار زیادی واکسینه شده داشتیم هرگز با پیک ها روبرو نمی شدیم. کل جمعیت یک کشور (نه 70، 80 درصد) باید واکسن بزنند تا با کرونا خداحافظی کنیم. حتی 80 درصد افراد واکسینه شده یک کشور هم ممکن است برای خداحافظی با کرونا کافی نباشند. بحث اجبار نیست، بحث بر سر این است که یک فرد برای واکسینه شدن باید قانع شود. اگر قانع نشد باید برایش شرایط گذاشت. مثلا فردی که نمی خواهد واکسن بزند برای سر کار رفتن باید 72 ساعت یک بار تست پی سی آر بدهد. اگر روند واکسیناسیون در تعداد بسیار زیادی از افراد در ایران انجام شود هرگز جهشی نخواهیم داشت. امیدوارم اشتباهات قبلی تکرار نشود به خصوص در رابطه با قرنطینه. اگر دوباره موجی آمد، یک شهر باید به سرعت قرنطینه شود و تعداد واکسیناسیون نیز بسیار بالا برود. کنترل دقیق لازم است و نمی دانم مقامات قبلی چرا چنین نکردند. ما در دوره قبلی حتی شاهد قرنطینه شدن یک روستا هم نبودیم.
هیلدا حسینی خواه / جام جم آنلاین