با توجه به ویژگی‌هایی که مذهب شیعه برای امامان معصوم (علیهم السلام) قائل است آن‌ها را منبع و سرچشمه رشد و تربیت تا بی نهایت می‌داند. از این رو، قابلیت ائمه اطهار (علیهم السلام) در ارائه فیض و رساندن بشریت به اوج رشد و تعالی محدودیتی ندارد.
تنها چیزی که مانع از انتقال این فیض بیکران به بشریت شده است عدم قابلیت و آمادگی انسان‌ها برای پذیرش و استقبال از زلال معارف خاندان عصمت و طهارت است؛ وگرنه، خداوند متعال فیض بیکران خود را از هیچ مخلوقی که آمادگی آن را دارد دور نداشته است!
بر این اساس، واسطه فیض بیکران الهی بر همه مخلوقات، انبیاء و اولیاء الهی هستند که امت‌هایشان هر یک، به نسبت عدم آمادگی خود در دریافت لطف الهی، از رشد و هدایت مطلوب و آرمانی خود بازمانده‌اند؛ اما ظهور حکومت عدل جهانی توسط مهدی موعود(علیه‌السلام) وعده‌ای است که تنها در بستر مهیا شدن شرایط پذیرش آن حضرت و آمادگی جهان برای جهش به سوی اسلام ناب محقق خواهد شد.
غیبت کبری؛ دالانی به سوی ظهور
همان گونه که غیبت صغری در جهت آمادگی شیعیان برای پذیرش غیبت طولانی‌تر بوده است، اصل غیبت امام عصر(علیه‌السلام) خصوصاً غیبت کبری، در جهت آمادگی فضای عمومی برای پذیرش و استقبال از حکومت آرمانی مهدوی است. سؤال مهم این است که هدایتی که مردم عصر غیبت کبری در انتظار آن به سر می‌برند از چه جنسی است و اساساً چگونه باید خود را برای چنین هدایتی آماده کنند؟
در دیدگاه شیعه، امام معصوم، الگوی تکامل بشر و دقیقاً همان چیزی است که بشریت در ضمیر و فطرت خداجوی خود به دنبال آن است. همان گونه که از نام زیبا و برازنده «مهدی» برمی‌آید، وجود مقدس امام زمان(علیه‌السلام)، هدایت شده‌ای است که هدایت کننده تمام و کمال نیز خواهد بود و جهان را به ساحل امن هدایت سوق خواهد داد.
مهدویت و آمادگی جهانی
با این حال، خدا بهتر می‌داند که چه زمانی جهان، آمادگی استفاده از هدایت مهدوی و هدایت شدن را دارد؛ چنان که قرآن کریم خطاب به رسول خدا صلّی الله علیه و آله می‌فرماید: «إِنَّکَ لا تَهْدی مَنْ أَحْبَبْتَ وَ لکِنَّ اللَّهَ یَهْدی مَنْ یَشاءُ وَ هُوَ أَعْلَمُ بِالْمُهْتَدین؛ [۱]در حقیقت، تو هر که را دوست دارى نمىتوانى راهنمایى کنى، ولی، خداست که هر که را بخواهد راهنمایى مىکند، و او به راهیافتگان داناتر است.»
آمادگی برای ظهور، سکه‌ای دو رو است که یک روی آن، عطش و اشتیاق فوق العاده به اسلام ناب و فراگیر و روی دیگر آن، تسلیم شدن، ناامیدی و اظهار عجز انسان از سامان دادن به کار بشر است.
این عطش و اشتیاق به خوبی در دعا‌های مختلف همانند دعای ندبه به تصویر کشیده شده است مثل این که می‌خوانیم: «مَتَىٰ نَرِدُ مَناهِلَکَ الرَّوِیَّةَ فَنَرْوَىٰ؛ مَتَىٰ نَنْتَقِعُ مِنْ عَذْبِ مائِکَ فَقَدْ طالَ الصَّدىٰ؛ [۲]چه زمان به چشمه‌های پر آبت وارد می‌شویم تا سیراب گردیم، چه زمان از آب وصل خوشگوارت بهره‌مند می‌شویم؟ که تشنگی ما طولانی شد.»
گمشده بزرگ پیش از ظهور
امام صادق(علیه‌السلام) در روایتی دلیل نامگذاری حضرت مهدی عجّل الله تعلی فرجه را این گونه بیان می‌کنند: «إِذَا قَامَ الْقَائِمُ دَعَا النَّاسَ إِلَى الْإِسْلَامِ جَدِیداً وَ هَدَاهُمْ إِلَى أَمْرٍ قَدْ دَثَرَ وَ ضَلَّ عَنْهُ الْجُمْهُورُ وَ إِنَّمَا سُمِّیَ الْمَهْدِیُّ مَهْدِیّاً لِأَنَّهُ یُهْدَى إِلَى أَمْرٍ مَضْلُولٍ عَنْه؛ [۳]هنگامى که قائم قیام کند مردم را به سوی اسلام جدیدى دعوت خواهد کرد و مردم را به امورى می‌طلبد که در نزد بسیاری کهنه شده است، و او از آن جهت مهدى نامیده شده که مردم را به سوی چیزی که از آن گمراه شده اند هدایت می‌کند.»
تفاوت جاهلیت قبل از اسلام با گمراهی که قبل از ظهور حضرت، ولی عصر (عجّل الله تعالی فرجه) روی می‌دهد در این است که جهالت اول، جهالت و دوری از اصل اسلام بود، ولی جهالت قبل از ظهور جهل در فهم حقیقت اسلام است.
به عبارت دیگر، با این که اسلام وجود دارد و بسیاری خود را مسلمان می‌نامند، اما به دلیل جهالت نسبت به اسلام ناب و چگونگی تحقق همه جانبه آن، عطش بشریت به سوی جهانی عاری از گمراهی بر طرف نشده است. اینجاست که بشر برای درمان پریشانی دنیای خود منتظر کسی هستند که بتواند انواع معضلات و پیچیدگی‌های امور جهان را با هدایتی الهی برطرف کرده و به سامان برساند. چرا که تدبیر‌ها برای سامان دادن به مشکلات جهان به در بسته خورده است و تنها با هدایت الهی و تبعیت از، ولی خداست که می‌توان بر مشکلات متعدد جهان فائق آمد؛ چنان که این گونه ندا سر می‌دهیم: «أَیْنَ الْمُنْتَظَرُ لِإِقامَةِ الْأَمْتِ وَالْعِوَجِ؛ [۴]کجاست آن‌که برای راست نمودن انحراف و کجی به انتظار اویند.»
بلوغ و شکوفایی علم
با این که در دوران کنونی علم به سرعت پیش می‌رود، اما هنوز زوایای بسیاری از علوم، مخفی مانده است و همین امر باعث شده با وجود پیشرفت نسبی در حوزه‌هایی مثل تکنولوژی و صنعت، در حوزه‌های اساسی مانند دین شناسی و انسان شناسی و مدیریت جهان بشری و رشد روحی، جوامع هنوز اندر خم یک کوچه مانده و با مشکلات فراوانی دست به گریبان باشند.
یکی دیگر از زوایای قابلیت‌ها و فیوضات حضرت مهدی(علیه‌السلام)، باز کردن گره‌های کور و ناشناخته در مسیر هدایت و تعالی بشر است؛ چنان که امام صادق(علیه‌السلام) دلیل این نامگذاری آن حضرت به «مهدی» را این گونه بیان می‌کنند: «لِأَنَّهُ یُهْدَى إِلَى کُلِّ أَمْرٍ خَفِی؛ [۵]زیرا براى هر امر پوشیدهاى راهنمائى شده است.» از این روایت نیز این گونه برمی آید، اموری که بر دیگران پوشیده است و راهکار آن را نمی‌دانند حضرت مهدی (عجّل الله تعالی فرجه) با درایت و بصیرت برآمده از اسلام، حل خواهد نمود.
نزدیکی به افق وجودی حضرت مهدی(عج)
چه از نظر فردی و چه از نظر اجتماعی، بشریت باید سنخیت و مشابهتی با وجود مقدس حضرت مهدی(علیه‌السلام) بیابد تا آمادگی کمک به آن حضرت در تشکیل جهان آرمانی را داشته باشد. مثل این که لااقل غالب مردم جهان از هر گونه راه حل‌های بشری برای رهایی از مشکلات جهان ناامید شوند و به نوعی منتظر راهی الهی برای برون رفت از گرفتاری‌ها باشند.
این فضا، در راستای همان چیزی است که همه فرستادگان الهی و ائمه معصومین (علیهم السلام) برای اقامه حق و دین خدا در پی آن بودند و با اشاره به ظهور موعود، در واقع، ایجاد چنین آمادگی در عصر مهدی موعود(علیه‌السلام) را نوید داده‌اند.
نویسنده: محسن رفیعی
پی‌نوشت‌ها:
[۱]سوره قصص، آیه ۵۶.
[۲]ابن طاووس، على بن موسى؛ إقبال الأعمال (ط- القدیمة)، ناشر: دار الکتب الإسلامیه، تهران، ۱۴۰۹ ق، ج ۱، ص ۲۹۸؛ مفاتیح الجنان، دعای ندبه.
[۳]طبرسى، فضل بن حسن؛ إعلام الورى بأعلام الهدى (ط- القدیمة)، ناشر: اسلامیه، تهران، ۱۳۹۰ ق، ص ۴۶۱.
[۴]مفاتیح الجنان، دعای ندبه.
[۵]طوسى، محمد بن الحسن؛ الغیبة (للطوسی) / کتاب الغیبة للحجة، ناشر: دار المعارف الإسلامیة، قم، ۱۴۱۱ ق، ص ۴۷۱.
انتهای پیام