تاریخ : 13:47 - 1398/04/28
کد خبر : 73196
سرویس خبری : بهداشت و درمان
آثار و برکات استغفار؛
بهداشت معنوی/با این کار ساده مشکلات شما حل می شود
کارگر آنلاین: با روشن شدن ارزش والای استغفار و نقش حیاتی آن در بهبود زندگی انسان ; و این که استغفار دارای شرایط ویژه ای است که بدون آن دست یابی به همه آثار و برکات استغفار ممکن نیست ; و با توجّه به موانع متعددی که با وجود یکی از آن ها استغفار انسان فایده ای ندارد ; اکنون مناسب است به بیان آثار و برکات استغفار بپردازیم . این آثار و برکات در دو عرصه ظهور پیدا می کنند: بخشی از آن مربوط به امور مادی و اقتصادی است و بخش دیگر آثار پربار معنوی است که به مراتب اهمیّت بیشتری دارد.
به گزارش کارگر آنلاین ، با روشن شدن ارزش والای استغفار و نقش حیاتی آن در بهبود زندگی انسان ; و این که استغفار دارای شرایط ویژه ای است که بدون آن دست یابی به همه آثار و برکات استغفار ممکن نیست ; و با توجّه به موانع متعددی که با وجود یکی از آن ها استغفار انسان فایده ای ندارد ; اکنون مناسب است به بیان آثار و برکات استغفار بپردازیم . این آثار و برکات در دو عرصه ظهور پیدا می کنند: بخشی از آن مربوط به امور مادی و اقتصادی است و بخش دیگر آثار پربار معنوی است که به مراتب اهمیّت بیشتری دارد.
آثار و برکات استغفار
با روشن شدن ارزش والای استغفار و نقش حیاتی آن در بهبود زندگی انسان ; و این که استغفار دارای شرایط ویژه ای است که بدون آن دست یابی به همه آثار و برکات استغفار ممکن نیست ; و با توجّه به موانع متعددی که با وجود یکی از آن ها استغفار انسان فایده ای ندارد ; اکنون مناسب است به بیان آثار و برکات استغفار بپردازیم . این آثار و برکات در دو عرصه ظهور پیدا می کنند: بخشی از آن مربوط به امور مادی و اقتصادی است و بخش دیگر آثار پربار معنوی است که به مراتب اهمیّت بیشتری دارد.
برکات مادّی استغفار
۱ ـ زندگی خوب و بهرهوری از نعمت های خدا در دنیا
یکی از برکات مادّی استغفار دست یافتن به زندگی خوب و دنیای آسوده و بی دغدغه تا آخرین لحظه عمر است . افزون بر آن ، افزایش کمالات و رشد فضایل نفسانی در وجود انسان ، پی آمد دیگری است که محصول زندگی خوب و آسوده است.
خدای مهربان در این زمینه از زبان پیامبرش (صلی الله علیه وآله وسلم) می فرماید:
( وَ أَنِ اسْتَغْفِرُوا رَبَّکُمْ ثُمَّ تُوبُوا إِلَیْهِ یُمَتِّعْکُمْ مَتاعاً حَسَناً إِلی أَجَل مُسَمًّی وَ یُؤْتِ کُلَّ ذِی فَضْل فَضْلَه وَ إِنْ تَولَّواْ فَاِنّی أَخافُ عَلَیْکُمْ عَذابَ یَوْم کَبیر ). (۱)
( دعوت من این است که ... ) استغفار کنید و از پروردگار خویش آمرزش بطلبید، سپس به سوی او باز گردید ، تا شما را تا مدّت معین ( که برای عمرتان قرار داده از نعمت های این جهان ) به خوبی بهره مند سازد، و به هر صاحب فضیلتی به مقدار فضیلتش ببخشد ، و اگر ( از این فرمان ) روی گردان شوید، من بر شما از عذاب روزی بزرگ بیمناکم .
۲ ـ نزول باران رحمت و نجات از خشک سالی
اثر پر بار دیگر استغفار که برکات آن شامل حال دیگران نیز می گردد ، نزول باران رحمت و در نتیجه رویش مناسب گیاهان ، سرسبزی مزارع و باغستان ها و شادابی میوه ها و سبزی هاست که حیات تمام موجوداتِ زنده وابسته بدان است .
در آیات متعددی از قرآن به این اثر اشاره شده ، به گونه ای که جای تردید برای کسی باقی نمی گذارد.
در سوره هود خداوند کریم سخن پیامبرش حضرت هود (علیه السلام) را با مردم
خویش چنین بیان می فرماید:
( وَ یا قَوْمِ اسْتَغْفِرُوا رَبَّکُمْ ثُمَّ تُوبُوا إِلَیْهِ یُرْسِلِ السَّماء عَلَیْکُمْ مِدْرراً ). (۲)
ای قوم من از پروردگارتان طلب آمرزش کنید و به سوی او باز گردید تا ( بارانِ ) آسمان را پی درپی بر شما فرو فرستد.
همچنین زبان حال پیامبرش حضرت نوح (علیه السلام) را چنین بیان می کند:
( فَقُلْتُ اسْتَغْفِرُوا رَبَّکُمْ إِنَّهُ کانَ غَفّارًا * یُرْسِلِ السَّماءَ عَلَیْکُمْ مِدْرارًا * ... وَ یَجْعَلْ لَکُمْ جَنّات وَ یَجْعَلْ لَکُمْ أَنْهارًا ). (۳)
به آن ها گفتم: از پروردگار خویش آمرزش بطلبید که او بسیار آمرزنده است . ( و اگر چنین کنید خداوند ) باران های پر برکت آسمان را پی درپی بر شما می فرستد ... و باغ های سرسبز و نهرهای جاری در اختیارتان قرار می دهد .
تردیدی نیست که کلید بارانِ رحمت ، در دست خداوند قادر متعال است و تا مشیّت و اراده حق به سیراب شدن سرزمینی تعلق نگیرد ، ابر رحمت ، باران خویش را فرو نمی فرستد .
او خود در منشور آسمانیش می فرماید :
( وَ هُوَ الَّذی یُرْسِلُ الرِّیاحَ بُشْراً بَیْنَ یَدَی رَحْمَتِهِ حَتّی إِذا أَقَلَّتْ سَحاباً ثِقالاً سُقْناهُ لِبَلَد مَیِّت فَأَنْزَلْنا بِهِ الماءَ فأَخْرَجْنا بِهِ مِنْ کُلِّ الثَّمَراتِ کَذلِکَ نُخْرِجُ المَوْتی لَعَلَّکُمْ تَذَکَّرُونَ ). (۱)
او کسی است که بادها را بشارت دهنده در پیشاپیش ( باران ) رحمتش می فرستد ; تا ابرهای سنگین را ( بر دوش ) کشند ; ( سپس ) ما آن ها را به سوی زمین های مرده می فرستیم ; و به وسیله آن ها ، آب ( حیاتبخش ) را نازل می کنیم و با آن ، هر گونه میوه ای ( را از خاک تیره ) بیرون می آوریم ; همان گونه ( که زمین های مرده را زنده می کنیم ) مردگان را ( نیز در قیامت ) زنده می کنیم ، شاید ( با توجّه به این مثال قدرت خدا را ) متذکّر شوید .
از طرفی همان گونه که در بحث عقوبت گناهان اشاره کردیم ، یکی از آثار شوم گناهان بندگان ، در هر منطقه ای ، قحطی و خشک سالی است. پس چه بهتر که پس از انجام گناه ، از کردار خویش پشیمان شویم و به درگاه خدا روی آوریم و از او عذر خواسته و استغفار کنیم تا خداوند مهربان ، باران رحمتش را پی درپی بر ما فرو فرستد.
از مدارک معتبری استفاده می شود : هر جمعیّتی که استغفار و عذر خواهی از خدای غفّار را شعار خویش قرار دهند خدا آن ها را از قحطی و خشک سالی نجات می دهد ، و هر جمعیتی که گناهان را یکی پس از دیگری انجام داده و از استغفار و توبه غافل شوند ; خدا باران رحمتش را از آنان قطع می کند.
ذوالقرنین ـ بنده صالحی که خداوند به او قدرت و سلطنت داده بود و در قرآن به زندگی او اشاره کرده است (۲) از امّت دانشمندی که در میان قوم موسی (علیه السلام) بودند ، پرسید: علت این که شما گرفتار قحطی ( و خشک سالی ) نمی شوید چیست ؟
گفتند:
مِنْ قِبَلِ إِنّا لا نَغْفَلُ عَنِ الاِسْتِغْفارِ .
بدین خاطر که ما از استغفار و طلب آمرزش از خداوند غافل نمی شویم. (۳)
۳ ـ تقویت قوای جسمی و روحی ، فردی و اجتماعی
بی شک بسیاری از گناهان ، قوای جسمی و روحی انسان را تحلیل برده و او را به سوی ضعف و سستی و کسالت و تنبلی می کشاند و گاهی منجر به نابودی و از بین رفتن هستی او می گردد.
از طرفی چون استغفار و عذرخواهی از خداوند غفار ، باعث ریزش گناهان و از بین رفتن آثار سوء کردار زشت انسان می گردد ، پس یکی از آثار درخواست عفو و بخشش از خداوند ، زیاد شدن قوای جسمی و افزایش نیروهای متمرکز در روح انسان است . خداوند، سفارش حضرت
هود (علیه السلام)به قومش را چنین بیان می فرماید:
( وَ یا قَوْمِ اسْتَغْفِرُوا رَبَّکُمْ ثُمَّ تُوبُوا إِلَیْهِ یُرْسِلِ السَّماء عَلَیْکُمْ مِدْرراً وَ یَزِدْکُمْ قُوَّةً إِلی قُوَّتِکُمْ وَ لا تَتَولَّوْا مُجْرِمینَ ). (۴)
ای قوم من از پروردگارتان طلب آمرزش کنید ، سپس به سوی او باز گردید ، تا ( باران ) آسمان را پی درپی بر شما بفرستد ، و نیرویی بر نیرویتان بیافزاید ، و در حالی که گناه کارید ( از حق ) روی برنتابید .
۴ ـ وسعت روزی و حلّ مشکلات اقتصادی
از آن جا که یکی از عقوبت های گناه برای مؤمن در دنیا ، گرفتاری های اقتصادی و فقر و تنگ دستی است که همچون خوره ای به جانش افتاده ، او را آزار داده و در اجتماع خوارش می کند و نیز از آن جا که استغفار شوینده گناهان و از بین برنده عقوبت آنها در دنیا با همه شدّت و عظمتشان می باشد ، و با از بین رفتن گناهان زمینه ای برای گرفتاری مؤمن در اثر ارتکاب گناه باقی نمی ماند ; بدین خاطر یکی از برکات استغفار رهایی از ناداری و حل شدن مشکلات اقتصادی شمرده شده است. پس استغفار از گناه و عذرخواهی از خداوند ; باعث زدایش فقر و بیچارگی ، افزایش رزق و روزی ، برکت در مال و ثروت ، بهره مندی از نعمت های پروردگار و گشوده شدن گره های کور اقتصادی می گردد .
این خود اثر پرباری است که باعث توفیقات معنوی بسیاری در دنیا می شود . از این روست که خداوند با روشنی از آن یاد کرده و می فرماید:
( اسْتَغْفِرُوا رَبَّکُمْ إِنَّهُ کانَ غَفّاراً * یُرْسِلِ السَّماءَ عَلَیْکُمْ مِدْراراً * وَ یُمْدِدْکُمْ بِأَمْوال وَ بَنینَ وَ یَجْعَلْ لَکُمْ جَنّات وَ یَجْعَلْ لَکُمْ أَنْهاراً ). (۵)
از پروردگار خویش آمرزش طلبید که او بسیار آمرزنده است ( اگر چنین کنید ) او ( باران ) آسمان را پی درپی بر شما فرو می فرستد و شما را با اموال و فرزندان بسیار کمک می کند و باغ های سرسبز و نهرهای جاری در اختیارتان قرار می دهد .
رسول خدا (صلی الله علیه وآله وسلم) نیز در این زمینه می فرمایند:
مَنْ أَکْثَرَ الإِسْتِغْفارَ جَعَلَ اللهُ لَهُ مِنْ کُلِّ هَمّ فَرَجاً وَ مِنْ کُلِّ ضیق مَخْرَجاً وَ یَرْزُقْهُ مِنْ حَیْثُ لایَحْتَسِبُ . (۶)
کسی که زیاد استغفار گوید و از خدا عذرخواهی کند ; خداوند از هر غصّه ای برایش گشایشی قرار دهد و از هر تنگنایی راه فراری پیش پایش گذارد و او را از جایی که گمان ندارد روزی می دهد .
امام رضا (علیه السلام) حدیث زیبایی را از پدران خویش ، از رسول خدا (صلی الله علیه وآله وسلم)روایت می کنند که فرمودند:
مَنِ اسْتَبْطَأَ الرِّزْقَ فَلْیَسْتَغْفِرِ اللهَ . (۷)
کسی که روزیش به کندی به دست می آید ، باید استغفار کند و از خدا آمرزش طلبد .
امیرالمؤمنین (علیه السلام) نیز ، در سخن پرباری استغفار را سبب افزایش روزی شمرده ، می فرمایند:
اَلإسْتِغْفارُ یَزیدُ فِی الرِّزْقَ . (۸)
استغفار و طلب آمرزش از خداوند روزی انسان را زیاد می کند .
در سخن پر نور دیگری نیز همین اثر را برای زیاد گفتن استغفار ذکر می فرمایند:
أَکْثِرُوا الإِسْتِغْفارَ تَجْلِبُوا الرِّزْقَ . (۹)
زیاد استغفار گویید و از خدا پوزش بطلبید تا روزی را ( به سوی خود ) جذب نمایید .
امیرالمؤمنین (علیه السلام) ، برای دست یافتن به روزی بیشتر و افزایش مال و ثروت ، استغفار خاصّی را با مضامین عالی ، به مرد عربی ـ که سخت گرفتار بود ـ آموختند. بعد از یک سال که آن را هر شب قبل از خواب تلاوت کرده بود ، خدمت مولا آمد و عرض کرد:
یا امیرالمؤمنین ! خداوند نعمتش را بر من تمام کرد . و آن قدر به من مال و ثروت عطا فرمود که از زیادیش ، نگهداری آن اموال برایم سخت شده است ، و جایی برای محافظت گوسفندان و شتران فراوانی که خداوند روزیم کرده است ندارم . (۱۰)
۵ ـ بچه دار شدن و افزایش اولاد
خانواده های بسیاری از نداشتن ، یا کمی فرزند رنج می برند و برای دست یافتن به اولاد سالم و صالح در تلاش می باشند ، به هر دکتری مراجعه کرده ، و هر دارویی را مصرف می کنند و چه بسا ثروت زیادی را در این راه هزینه کرده و عاقبت هم نتیجه ای نمی گیرند. در حالی که نعمت فرزندداری نیز یکی از نعمت هایی است که زمام امرش به دست خداوند است و تا او اراده نکند ; کسی دارای فرزند ـ دختر یا پسر ـ نمی شود . و لذا خدای سبحان ، با کمال دلسوزی راه دست یافتن به چنین نعمتی را زیاد استغفار کردن شمرده و می فرماید:
( اسْتَغْفِرُوا رَبَّکُمْ إِنَّهُ کانَ غَفّاراً * یُرْسِلِ السَّماءَ عَلَیْکُمْ مِدْراراً * وَ یُمْدِدْکُمْ بِأَمْوال وَ بَنینَ ). (۱۱)
از پروردگار خویش آمرزش بطلبید که او بسیار آمرزنده است ( اگر چنین کنید ) او ( باران ) آسمان را پی درپی بر شما فرو می فرستد و شما را با اموال و فرزندان بسیار کمک می کند .
امام باقر (علیه السلام) در حدیثی، زمان و تعداد استغفار نمودن ، برای دست یافتن به چنین نعمتی را به یکی از اصحاب خویش آموخته اند.
محمد بن یوسف از پدرش نقل می کند : خدمت امام باقر (علیه السلام) بودم که مردی خدمت آن حضرت آمد و عرض کرد : جانم به فدایت ، من ثروت زیادی دارم اما فرزندی برایم متولد نمی شود ; آیا راه چاره ای ( برای رسیدن به این نعمت ) هست ؟
امام (علیه السلام) فرمودند:
نَعَم إِسْتَغْفِرْ رَبَّکَ سَنَةً فی آخِرِ اللَّیْلِ مِأَةَ مَرَّةً فَاِنْ ضَیَّعْتَ ذلِکَ فَاقْضِهِ بِالنَّهار فَاِنَّ اللهَ یَقُولُ : ( اسْتَغْفِرُوا رَبَّکُمْ إِنَّهُ کانَ غَفّاراً * یُرْسِلِ السَّماءَ عَلَیْکُمْ مِدْراراً * وَ یُمْدِدْکُمْ بِأَمْوال وَ بَنینَ ) . (۱۲)
آری، یک سال در ساعت آخر شب ، شبی صد بار از پروردگار خویش آمرزش طلبیده ، استغفار کن . و چنانچه ساعت آخر شب را از دست دادی قضای آن را در روز به جا آور، البتّه که خداوند می فرماید: « از پروردگار خویش آمرزش طلبید که او بسیار آمرزنده است . ( اگر چنین کنید ) او ( باران ) آسمان را پی درپی بر شما فرو فرستاده و شما را با اموال و فرزندان بسیار کمک می کند ».
در روایت دیگری امام باقر (علیه السلام) دستور استغفار برای فرزنددار شدن را به گونه دیگر بیان می کنند.
سلیمان بن جعفر گوید: مردی خدمت امام باقر (علیه السلام) آمد و از کمی فرزند به محضر آن حضرت گلایه کرد و گفت از کنیزان و زن های آزاد ، فرزند می خواهد ولی با این که شصت سال از عمرش می گذرد هنوز روزیش نشده است. امام (علیه السلام) فرمودند:
مدت سه روز بعد از نماز عشا ، و نماز صبح ، هفتاد مرتبه بگو: « سبحان الله » و هفتاد مرتبه استغفار کن و در انتهای ختم استغفار ، فرمایش خداوند در قرآن را بخوان . که فرموده است :
( إسْتَغْفِرُوا رَبَّکُمْ * إِنَّهُ کانَ غَفّاراً * یُرْسِلِ السَّماءَ عَلَیْکُمْ مِدْراراً * وَ یُمْدِدْکُمْ بِأَمْوال وَ بَنینَ وَ یَجْعَلْ لَکُمْ جَنّات وَ یَجْعَلْ لَکُمْ أَنْهاراً ) . (۱۳)
سپس در شب سوم ، با همسرت همبستر شو . البتّه که با اجازه خداوند ، فرزندی پسر ، سالم و کامل روزیت می گردد.
سلیمان گوید: آن مرد به دستور امام (علیه السلام) ، عمل کرد و هنوز سال بر او نگذشته بود ، فرزندی روزیش شد که نور چشم او گشت. (۱۴)
از آنچه گذشت روشن می شود که یکی از برکات استغفار و مداومت بر آن این است که خداوند به آن ها که از او فرزند می خواهند، فرزند عنایت می کند . و این مسأله به تجربه هم ثابت شده است .
نگارنده گوید : اینجانب نمونه ای از آن را ، در زندگی یکی از دوستان دیدم. شخصی که ده سال ازدواج کرده بود و بچه دار نمی شد، استغفاری را که از امیرالمؤمنین (علیه السلام) روایت شده است ; خود و همسرش یک سال هر شب قبل از خواب تلاوت کردند و بعد از یکسال خداوند فرزندی صحیح و سالم به آن ها عطا فرمود. (۱۵)
نمونه دیگر : شخص موثّقی از دوستان روحانی ، بعد از فرزند اوّلی که خدا به آنان داد ، تا مدّت پانزده سال از داشتن فرزند محروم بودند . و در این مدّت خود و همسرش به دکترهای متعدد و متخصصی مراجعه کرده و تحت درمان های مختلفی قرار گرفتند ولی نتیجه ای نگرفتند . بعد از آشنایی با اینجانب و سفارش به تلاوت این استغفار و ذکر آثار و برکاتش ، مدّت یکسال طبق دستور امیرالمؤمنین (علیه السلام) آن را تلاوت کردند و بعد از پانزده سال محرومیّت ، دارای فرزند دیگری گردیدند .
۶ ـ نجات یافتن از بلاهای خانمان سوز دنیا
یکی از عقوبت های گناه برای مؤمن در دنیا، نزول انواع بلاهای خانمان سوز برای او و خانواده اوست . و چنانچه گناه در اجتماع مسلمین فرا گیر شود و فضای شهر یا روستایی را آلوده سازد ، این بلاها عمومیّت پیدا کرده و به صورت سیل ، طوفان ، زلزله ، تگرگ های شدید و جنگ های خانمان سوز و ... هستی آنان را بر باد می دهد.
در آیات متعدّدی از قرآن کریم به نزول بلاهایی سخت تر از این ها به خاطر معصیت و نافرمانی مردم در امّت های گذشته ، اشاره شده است. گرچه چنین بلاهایی در امّت اسلام ، به خاطر وجود نازنین پیامبر اکرم (صلی الله علیه وآله وسلم) و اوصیای گرامیش (علیهم السلام) ، برداشته شده است و خداوند به صراحت آن را در قرآن اعلام کرده است:
( وَ ما کانَ اللهُ لِیُعَذِّبَهُمْ وَ أَنْتَ فیهِمْ ). (۱۶)
تا تو ( ای رسول ما ) در میان این مردم هستی خداوند آنان را عذاب نمی کند .
و امام زمان (علیه السلام) نیز به نقش وجود پر برکت خود ، در دور کردن بلا از شیعیانشان اشاره کرده و می فرمایند:
أَنَا خاتَمُ الأَوْصِیاءِ وَ بی یَدْفَعُ اللهُ البَلاءَ عَنْ أَهْلی وَشیعَتی . (۱۷)
من آخرینِ اوصیایم ، خداوند به وسیله من بلا و گرفتاری را از خاندان و شیعیانم برطرف می کند .
ولی نزول بلاهایی همچون سیل ، طوفان ، زلزله و ... هنگام زیاد شدن معصیت و نافرمانی خداوند در جامعه ، انکار مقدّسات و ضروریّات مذهب و بی اعتنایی به مقام ولایت امیرالمؤمنین و اولاد پاکش (علیهم السلام) ، برای احدی قابل انکار نیست و در طول تاریخ نمونه های زیادی داشته است .
از همین روست که خداوند کریم و مهربان ، برای پیشگیری از نزول چنین بلاهایی تنها راه نجات را پناه بردن به سایه استغفار بیان کرده است و بی درنگ پس از آیه مذکور می فرماید:
( وَ ما کانَ اللهُ مُعَذِّبَهُم وَ هُمْ یَسْتَغْفِرُونَ ). (۱۸)
اگر مردم استغفار کنند و از خدای خویش آمرزش بخواهند خداوند آنان را عذاب نمی کند .
رسول خدا (صلی الله علیه وآله وسلم) نیز در سخن زیبایی ، استغفار را عامل دور گشتن بلا و گرفتاری برشمرده و فرموده اند:
إِدْفَعُوا أَبْوابَ البَلایا بِالإِسْتِغْفارِ .
درهای بلاها و گرفتاری ها را به کمک استغفار ببندید . (۱۹)
پس یکی از مهمترین آثار و برکات استغفار در دنیا نجات یافتن از بلاهای ویرانگر است که زندگی انسان را به آتش می کشند و نعمت های خداوند را از او سلب می کنند.
۷ ـ دفع عذاب از دیگران به وجود استغفار گویان
استغفار نه تنها سبب نجات انسان از بلاهاست بلکه از دیگران نیز عذاب را دور می سازد ، و این بدان خاطر است که جایگاه استغفار در نزد خدا بسیار عظیم است ، و مستغفرین بسی محبوب خدایند .
آری ! مقام استغفارگویان به قدری ارجمند است که خداوند به احترام آنان ، از عذاب مردمان شهر یا روستا که به خاطر معصیت و نافرمانی خداوند مستوجب عذاب و بلای الهی شده اند ، صرف نظر می کند و به خاطر عدّه معدودی که سحرگاهان استغفار می کنند و از خوف خدا اشک می ریزند ، آن ها را عذاب نمی کند.
امام صادق (علیه السلام) در این باره حدیث پرباری را از پدرانشان ، از رسول خدا (صلی الله علیه وآله وسلم) روایت می کنند که فرمودند:
إِنَّ اللهَ عَزَّوَجَلَّ إِذا رَأی أَهْلَ قَرْیَة قَدْ أَسْرَفُوا فِی المَعاصی وَفیها ثَلاثُ نَفَر مِنَ الْمُؤْمِنینَ ناداهُمْ جَلَّ جَلالُهُ وَ تَقَدَّسَتْ أَسْمائُهُ : یا اَهْلَ مَعْصِیَتی ، لَوْلا ما فیکُمْ مِنَ الْمُؤْمِنینَ المُتحابّینَ بِجَلالی ، الْعامِرینَ بِصَلاتِهِمْ أَرْضی وَ مَساجِدی ، اَلْمُسْتَغْفِرینَ بِالأَسْحارِ خَوْفاً مِنّی ، لاََنْزَلْتُ بِکُمْ عَذابی ثُمَّ لا أُبالی . (۲۰)
زمانی که خداوند اهل شهر و دیاری را ببیند که در گناهان زیاده روی کرده اند ولی سه نفر از مؤمنان در میان آنان هستند، خداوند ـ که جلالتش بزرگ و نامهایش مقدّس است ـ اهل آن منطقه را چنین ندا می کند :
ای اهل نافرمانی من ، اگر در میان شما برادران مؤمنتان نبودند که به یکدیگر در راه جلال من اظهار محبّت کنند ، با نمازشان زمین و مساجد مرا آباد سازند و در سحرگاهان از ترس من استغفار گفته و طلب آمرزش کنند ; هر آینه عذابم را بر شما نازل می کردم و مرا باکی نبود.
۸ ـ رفع غم و غصّه ، رهایی از مشکلات
زندگی امروز بشر ، با مشکلات ، ناملایمات و سختی های فراوانی همراه است . هر کس برای رهایی خویش از غم و اندوه ، به وسیله ای متوسّل می شود تا از عواقب سوء آن در امان مانده و گرفتارِ پی آمدهای ناگوارش نگردد.
چه بسا افرادی در اثر دیدن مشکلات سخت و دست و پنجه نرم کردن با غم و غصّه های گوناگون ، گرفتار ناراحتی های شدید عصبی و نارسایی های سخت روحی گشته اند و برای درمان خود بار سنگین سفرهای پرتلاش و کم سودی را به دوش کشیده اند و مخارج زیادی را متحمّل شده اند و ضررهای اقتصادی فراوانی دیده اند. غافل از آن که خدای مهربان ـ که تمام احکام و دستوراتش برای سعادت و آسایش بشر وضع شده است ـ در این زمینه نیز دستوراتی را به انبیا و فرستادگانش داده است تا برای مردم بیان کنند و کامل ترین آن را در اختیار برترین پیامبرش قرار داده است.
مهمترین عامل نجات از مشکلات و سختی ها و بهترین سبب زدودن غم و اندوه در کلمات نورانی پیامبر و اهل بیت پاکش (علیهم السلام)استغفار و عذرخواهی از خدای مهربان، معرفی شده است.
رسول خدا (صلی الله علیه وآله وسلم) در سخن زیبایی می فرمایند:
مَنْ کَثُرَ هُمُومُه فَلْیُکْثِر مِنَ الاِْسْتِغْفار . (۲۱)
هر کس غم و غصه اش زیاد است ، باید زیاد استغفار کند .
و نیز در عبارت دیگری میدان تأثیر استغفار را گسترده تر معرفی کرده و فرموده اند:
عَلَیْکَ بِالإِسْتِغْفارِ فَاِنَّهُ الْمُنْجاةُ . (۲۲)
بر تو باد به استغفار و عذر خواهی از خداوند که استغفار نجات دهنده ( انسان از مشکلات و سختی ها ) است .
امام هادی (علیه السلام) ، برای رهایی از مشکلات وناروایی ها ، به استغفار به عنوان دعایی خاصّ که مورد تأکید پدران گرامیشان (علیهم السلام) نیز بوده است ، سفارش می کنند .
محمد بن ریّان گوید: نامه ای به امام هادی (علیه السلام) نوشتم و از آن حضرت دعایی خواستم برای رهایی از سختی ها و بلاهایی که نازل می گردد و مشکلاتی که دست و پا گیر انسان می شود ، و در نامه ام تأکید کردم : همان گونه که پدران گرامیشان به دوستانشان مطالب خاصّی را می آموختند ، به
من نیز دعایی مخصوص بیاموزند ( که از آن بهره فراوان ببرم ) ، حضرت در جواب چنین مرقوم فرمودند:
أَلْزِمِ الإِسْتِغْفارَ . (۲۳)
همیشه و در همه حال با استغفار همراه باش ( و آن را تلاوت کن )! .
رسول خدا (صلی الله علیه وآله وسلم) در کلام دلنشینی ، برای نجات از غم و اندوه و تنگناهای زندگی ، به زیاد گفتن استغفار سفارش کرده اند:
مَنْ أَکْثَرَ الإِسْتِغْفارِ جَعَلَ اللهُ لَهُ مِنْ کُلَّ هَمّ فَرَجاً وَ مِنْ کُلِّ ضیق مَخْرجاً وَ یَرْزُقْهُ مِنْ حَیْثُ لایَحْتَسِبُ . (۲۴)
هر کس زیاد استغفار کند خداوند، نسبت به هر غصّه و اندوهی گشایشی برایش قرار دهد و از هر تنگنایی راه خروجی پیش پایش گذارد ، و از جایی که گمان ندارد او را روزی دهد .
۹ ـ نجات از قرض و پرداخت بدهی
یکی از مشکلات اقتصادی مسلمانان و مخصوصاً دوستان امیرمؤمنان (علیه السلام)، گرفتار شدن به قرض و وام های دراز مدّت است که در موارد بسیاری با رِبا و سود دهی غیر مجاز همراه است و باعث خمودی و انحطاط فکری مسلمین و ضررهای سنگین مالی و سقوط در گرداب گناه می گردد . و عواقب سوئی را برای فرد و جامعه در بر دارد و ضربه های سهمگینی بر پیکر نظام اقتصادی اجتماع وارد می سازد.
از طرفی اشخاص بسیاری برای بهبود زندگی خویش ، ناچار به گرفتن وام بدون بهره هستند . این گونه وام گرفتن ، هر چند ضرری به همراه ندارد بلکه در بسیاری از اوقات گره های کور اقتصادی وام گیرندگان را باز می کند و برای وام دهندگان ثواب عظیم و برکات فراوانی را به دنبال دارد . امّا فرو رفتن در گرداب قرض و دست و پا زدن برای بازپرداخت وام ، از مشکلات سختی است که مؤمن را در دنیا گرفتار ، فکرش را مشغول و عمرش را کوتاه می کند ; چرا که غم و غصه پرداخت اقساط ماهیانه و تأمین وجه چک هایی که به اشخاص مختلف داده است برای کسی که قدرت تهیّه و پرداخت آن را ندارد ، آرامش زندگیش را سلب کرده و سلامت جسم و جانش را به خطر می اندازد.
در کلمات نورانی اهل بیت (علیهم السلام) برای رهایی از این مشکل و سهولت در پرداخت بدهی ، راه هایی ارائه شده است.
یکی از مهمترین آن ها ، زیاد استغفار نمودن و عذرخواهی کردن از خدا در ساعات شب و روز است.
اسماعیل بن سهیل گوید: برای امام باقر (علیه السلام) نامه ای نوشتم ، ( مشکل خود را عنوان کردم ) که گرفتار قرض سنگینی شده ام ( به گونه ای که فکرم را مشغول کرده و آبرویم را به خطر انداخته است ).
حضرت در جواب نامه ام نوشتند:
أَکْثِرْ مِنَ الإِسْتِغْفارِ وَ رَطِّبْ لِسانکَ بِقَراءَةِ « إِنّا أَنْزَلْناهُ » . (۲۵)
زیاد استغفار کن و زبانت را به تلاوت سوره « اِنا اَنْزلناهُ » تر و تازه گردان ( سوره قدر را مرتّب تلاوت کن ) .
برکات معنوی استغفار
۱ ـ مغفرت و آمرزش خداوند
مهمترین اثر معنوی استغفار و طلب آمرزش از خداوند ، دست یافتن به مغفرت و آمرزش خدای سبحان است.
شاید این اثر ، برترین و پر برکت ترین خاصیّت این ذکر شریف باشد . بلکه ریشه دست یابی به سایر آثار مادی و برکات معنوی استغفار، آمرزش گناهان است . چرا که اکثر گرفتاری های انسان به انواع سختی ها و بلاها و عمده محرومیّت های او از کارهای خیر و نعمت های مادی و معنوی ، معلول غفلت و کوتاهی او در انجام واجبات و کارهای نیک ، و اصرار او بر کردار زشت و ناپسند است.
این دو عامل ( ترک واجبات و انجام مُحَرَّمات ) آتش غضب خداوند را شعلهور می سازد و زندگی انسان را در آتش فقر ، مرض ، قرض و محرومیّت از نعمت های مادّی و توفیقات معنوی ، می سوزاند . ولی به مجرّد عذر خواهی و استغفار، عنایت خداوند غفار شامل حال بنده گنهکار می شود ، باران رحمت و مغفرت پروردگار بر پیکر و روح او می بارد ، جان و دل آلوده او را شستوشو می دهد ، عوامل نزول بلا و گرفتاری را از وجود او زدوده و زمینه عنایات حق را در زندگی او فراهم می سازد.
خداوند غفور برای دعوت بندگانش به سوی خویش و بهره مند ساختن آنان از عنایت و مغفرتش ، آیات متعددی بر پیامبرش نازل کرده است. در یک جا می فرماید:
( وَالَّذینَ إِذا فَعَلُوا فاحِشَةً أَوْ ظَلَمُوا أَنْفُسَهُمْ ذَکَرُوا الله فَاسْتَغْفَروا لِذُنُوبِهِمْ وَ مَنْ یَغْفِرُ الذُّنُوبَ إِلاَّ اللهُ وَ لَمْ یُصِرُّوا عَلی ما فَعَلُوا وَ هُمْ یَعْلَمُونَ . أُولـئِکَ جَزاؤُهُمْ مَغْفِرةٌ مِنْ رَبِّهِمْ ). (۲۶)
آن ها که وقتی عمل زشتی انجام دادند و یا به خود ستم کردند، به یاد خدا افتاده و برای گناهان خویش از خداوند آمرزش طلبیدند ، و بر گناه خویش اصرار نورزیدند، پاداششان آمرزش پروردگارشان می باشد . و چه کسی جز خدا گناهان را می بخشد ؟ ایشان خوب می دانند ( که اصرار بر گناه با استغفار سازش ندارد و جز خدا کسی گناهشان را نمی بخشد ) .
در جای دیگر با تعبیر زیباتری می فرماید:
( وَ مَنْ یَعْمَلْ سُوءًا اَوْ یَظْلِمْ نَفْسَه ثُمَّ یَسْتَغْفِرِاللهَ یَجِدِ اللهَ غَفُوراً رَحیماً ). (۲۷)
هر کس کار بدی انجام می دهد یا به نفس خویش ستم می کند و سپس استغفار می کند خداوند را بسیار آمرزنده و مهربان می یابد .<