به گزارش خبرنگار پایگاه خبری کارگر آنلاین، کرونا موج جدیدی از کارگران بیکار شده را به ادارات کار سرازیر کرد. گاه کارگرانی که با بیش از ۱۵ سال سابقه کار خانه‌نشین می‌شدند و طعم تلخ بیکاری را می‌چشیدند. به علت ضرباتِ سنگین کرونا در تمام جهان به مشاغل خدماتی، خیلی از بیکاران شرایط کسب درآمد حداقلی از طریق کارهای نیمه‌وقت یا تمام وقت بدون بیمه را نیز از دست می‌دهند. شاید پیش از این آخرین گزینه برای زنده ماندنِ بیکاران، کسب درآمد از طریق دستفروشی بود. اما این روزها حتی حال و روز دستفروشی نیز خوب نیست و انواع سیاست‌های جمع‌آوری دستفروشان نیز مشکلات بیشتری را برای آنان ایجاد می‌کند. این است که «مقرری بیمه بیکاری» برای آنان که اندک دستاویزی از بیمه تامین اجتماعی نصیبشان شده بود، مسیری حیاتی است که باید بپیمایند.
 

بحران بیکاران

اگرچه بیکار شدگان مشاغلی که عمدتاً در بین شرکت‌های گردشگری، خدمات نظافت در منزل و... در اسفند و فروردین ماه از طریق سامانه اقدام به ثبت نام برای بیمه بیکاری کرده بودند، خارج از روال مشخص شده در قانون بیمه بیکاری دریافت کردند اما علاوه بر این، خیلی از واحدهای تولیدی به بهانه مشکلات بودجه‌ای ناشی از کرونا دست به تعدیل کارگرانشان زدند که باید روال اداری پیشین برای بیمه بیکاری طی کنند.

در این شرایط خیلی از کارگران مقرری بیمه بیکاری دریافت می‌کنند. مطابق ماده ۶ قانون بیمه بیکاری، افراد بیکار شده موظفند حداکثر ظرف ۳۰ روز مراتب بیکاری خود را به ادارات کار استان محل سکونت اعلام کنند. کارگران مجرد حداقل شش ماه و حداکثر ۳۶ ماه و کارگران متاهل حداقل ۱۲ ماه و حداکثر ۵۰ ماه با داشتن سابقه پرداخت حق بیمه می‌توانند از حمایت اجتماعی بیمه بیکاری برخوردار شوند.

گزارش سالیانه وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی نشان می‌دهد که در سال ۱۳۹۸ تعداد کل مقرری بگیران بیمه بیکاری ۲۴۵ هزار و ۱۹۷ نفر بوده که تهران با بیشترین میزان مقرری بگیران بیمه بیکاری، یعنی ۲۴ درصد را به خود اختصاص داده است. با اینحال مشکلات کرونا آمار جدیدی را درباره بیمه بیکاری رقم زد. روابط عمومی سازمان تأمین اجتماعی اعلام کرده بود: مطابق با دستورالعمل اجرایی «پرداخت بابت ایام بیکاری دوره شیوع بیماری کرونا از محل منابع صندوق توسعه ملی» مصوب ستاد ملی مدیریت بیماری کرونا، پرداخت مقرری مربوطه برای ۲۱۳ هزار و ۱۶ نفر در اسفند ۹۸، تعداد ۴۴۶ هزار نفر در فروردین ۹۹ و تعداد ۳۳۱ هزار و ۳۲۷ نفر در اردیبهشت ۹۹ انجام شده است.
 

بازرسی بیمه بیکاری چگونه انجام می‌شود؟

تامین اجتماعی به علت عدم تعادل بین منابع و مصارف، بازرسی مقرری بگیران بیمه بیکاری را با دقت پیگیری می‌کند که تحت عنوان ضوابط حضور و غیاب در دستورالعمل و ضوابط اجرایی حضور و غیاب مقرری بگیران بیمه بیکاری مورد تاکید قرار گرفته است. بازرس تامین اجتماعی باید بررسی کند که فرد بیکار شده، اشتغال پنهانی نداشته باشد و در صورت اشتغال آن را گزارش دهد تا نسبت به قطع مقرری اقدام شود. با اینحال این حضور و غیاب همچنان از روش‌های سنتی شامل حضور در محل زندگی کارگر و پرس و جو از کسبه و همسایه‌ها تبعیت می‌کند.

طی این حضور و غیاب‌ها موارد متعددی رخ داده که بازرس مراجعه کرده؛ فرد در منزل نبوده و بیمه بیکاری کارگر قطع شده است. در این موارد علت قطع مقرری، اشتغال پنهان ذکر می‌شود. در عینحال طی مواردی کارگران نسبت به مراجعه متعدد به همسایه‌ها و کسبه محل و سوال درباره بیکاری فرد، نارضایتی داشته‌اند. اگر کارگری تصادفاً در زمان بازرسی در منزل نباشد، مقرری قطع خواهد شد و همین امر موجب شده تا در برخی از موارد مقرری بیکاران نیز قطع شود.

در صورت قطع مقرری بیمه بیکاری، کارگر می‌تواند با دلایل و مدارک کافی ابتدا به مسئول اموربیمه‌شدگان و سپس رییس شعبه تامین اجتماعی مراجعه و درصورت عدم پاسخگویی مناسب، موضوع را با اداره کل استان مطرح کند.
 

شیوه‌های بازرسی به روش دهه ۶۰

علیرضا حیدری درباره شیوه‌های بازرسی تامین اجتماعی در خصوص بیمه بیکاری می‌گوید: روش بازرسی تامین اجتماعی از مقرری بگیران تامین اجتماعی، روش سنتی و قدیمی است. در حدود دهه ۶۰ و اوایل دهه ۷۰ هنگام استخدام و گزینش مشاغل و دانشگاه‌ها به محلات زندگی می‌رفتند و با همسایه و کسبه درباره وضعیت رفتاری و فکری افراد سوال می‌کردند. ارزیابی به صورت فردی بوده و مصاحبه‌شونده اگر خصومت شخصی با فرد داشت، باعث مشکلات و ناحثی زیادی می‌شد. بسیاری حقوق در این قضایا تضییع می‌شد و خیلی از آن گزارش‌ها سندیتی نداشت و اظهار نظر شخصی بود.

او می‌افزاید: سیستم بازرسی مقرری بگیران تامین اجتماعی نیز بعضاً و نه کلاً از چنین روشی برخوردار است. بازرس کار یا تامین اجتماعی در مورد مقرری بگیران تامین اجتماعی  از همسایه و خانه فرد پرس و جو می‌کند و به این ترتیب تامین اجتماعی هزینه زیادی بابت همین بازرسی‌ها اتلاف می‌کند. در واقع الان تامین اجتماعی به علت مشکلات مالی به دنبال بهانه‌ای است تا مقرری کمتری پرداخت کند.  

حیدری معتقد است که اشکال در روش‌های مبتنی بر نتیجه‌گیری است. این تضییع حقوق کسانی است که علیرغم بیکار بودن از استفاده از این صندوق که حق قانونی شان است، محروم می‌شوند. البته اینطور نیست که بازرسی‌ها تماماً غلط است. اما اینکه پایه قضاوت یک پرسش و پاسخ ساده باشد درست نیست.

این فعال کارگری تصریح می‌کند: به جای روش‌های سنتی باید به سمت روش‌های نوی کسب اطلاعات برویم. استفاده از بانک‌های اطلاعاتی یکی از بهترین روش‌ها برای بررسی مقرری بیمه بیکاری است. سازمان از زمانی که خود را مسلح به بانک‌های اطلاعاتی کرد، بسیاری از هزینه‌هایش کاهش یافت و منابع درآمدی برای آن شکل گرفت.  بخششIT سازمان و شرکت خدمات ماشینی ماموریت پیدا کرده که به سرعت بانک‌های اطلاعاتی جدید فراهم کند که توسط نهادهای ذیربط استفاده کنند و ضریب خطا را به صفر برسانند.

او ادامه می‌دهد: اگر در مورد رفتارهای یک شخص که کد بیمه‌ای دارد و از کارت عابر بانک استفاده می‌کند، بتوان وضعیت اشتغال پنهان فرد را مشخص کرد، بسیار بهتر است . به هر حال گردش مالی افراد از طریقی اتفاقی می افتد. اگر کسی غیر از بیمه بیکاری درآمد دیگری ندارد، می‌توان ستون واریزی فرد را بررسی کرد.  

وی تصریح می‌کند: اینکه با یک بازرسی چند دقیقه‌ای و سرزده فکر کنیم که می‌توان سرنوشت یک انسان را رقم زد، از انصاف، عدالت، قانون و انسانیت به دور است. آنهم وقتی که این مقرری زندگی بیکاران را تامین می‌کند.

حیدری می‌گوید: به جای استفاده از فرایند نامطئن باید از روش‌های هوشمند و بانک‌های اطلاعاتی استفاده کنیم. سازمان باید به سمت هوشمند سازی برود که نقش اپراتور پررنگ و نقش فرد در تصمیم‌گیری‌ها حداقلی باشد. حتی در صورت لزوم نیاز اطلاعاتی خود را تولید کنند و به سمت بی نیازی بروند.

اگرچه قطع مقرری بیمه بیکاری صرفا با اشتغال مجدد فرد حتی در صورت اشتغال بدون بیمه، صورت می‌گیرد اما نباید فراموش کرد که این روزها کارگران زیادی بیمه نیستند و در ایام کرونا شرایط برای کارفرمایان فراهم شد تا به این بهانه مشاغل بدون بیمه را افزایش دهند. اما همچنان اشتغال کامل وظیفه دولت‌ها است که در قانون اساسی به آن اشاره شده اما دولت‌ها از اجرای آن سر باز می‌زنند. 

گزارش: مریم وحیدیان