ابلیس جن است یا فرشته؟

از امام صادق (علیه السلام) پرسیدند که آیا ابلیس از ملایکه است یا جزء سایر موجودات آسمانی است؟ فرمود:نه از ملایکه است و نه از سایر موجودات آسمانی؛ بلکه او جن است؛ ولی همراه ملایک بوده است. ملایکه نیز گمان می‏ کردند او از جنس آنهاست، ولی خداوند متعال می ‏دانست که چنین نیست. این جریان ادامه یافت تا در جریان سجده بر آدم، راز پنهان ابلیس آشکار گشت.

شیطان از جنیان است

برخلاف تصور رایج، فرشتگان هم از قدرت اراده و اختیار برخوردار هستند. برخی از آیات قرآن که درباره فرشتگان نازل شده، نشان می دهد که فرشتگان با اختیار به عبادت و اطاعت خداوند متعال مشغول هستند.

 برای نمونه در آیه 30 سوره بقره زمانی که خدواند تصمیم به آفرینش انسان می گیرد، فرشتگان اعتراض می کنند و می گویند برای چه انسانی را خلق می کنی که روزی بر زمین خون ها می ریزد و فساد می کند؟ درحالی که ما تورا همواره می پرستیم؟

 اینگونه صحبت کردن فرشتگان با خدا نشان می دهد که فرشتگان با اختیار به عبادت و اطاعت خداوند مشغول هستند، اما اگر کلی به آن نگاه کنیم فرشتگان هرگز از اطاعت خداوند سرپیچی نمی کنند، چرا که در آنان غرایز و شهوات گوناگون انسانی وجود ندارد.

 چنین موجودی که شهوت و غریزه ای در آن ها تعریف نشده، نه به دلیل خانه دار نبودن از اطاعت خداوند سرپیچی می کنند و نه به دلیل ازدواج نکردن با شخص مورد نظرشان از رحمت خداوند نا امید می شوند و نه طوفان خواسته های گوناگون جنسی، شهرت و مادیات مسیر هدایتشان را غبار آلود می کند!

 ابلیس هم از بر خلاف تصورات رایج از طائفه جنیان است نه فرشتگان!

خداوند در سوره کهف آیه 50 درباره ابلیس می فرماید:

 «وَإِذْ قُلْنَا لِلْمَلَائِکَةِ اسْجُدُوا لِآدَمَ فَسَجَدُوا إِلَّا إِبْلِیسَ کَانَ مِنَ الْجِنِّ فَفَسَقَ عَنْ أَمْرِ رَبِّهِ أَفَتَتَّخِذُونَهُ وَذُرِّیَّتَهُ أَوْلِیاء مِن دُونِی وَهُمْ لَکُمْ عَدُوٌّ بئْسَ لِلظَّالِمِینَ بَدَلًا؛ و هنگامی که به فرشتگان گفتیم :آدم را سجده کنید، (آنها) همه سجده کردند ، مگر ابلیس که از جنیان بود و از فرمان پروردگارش سرپیچی کرد.»

 جنیان مانند انسان دارای قدرت شعور و درک هستند و جنسشان از آتش است. محل زندگیشان در زمین است و برایشان پیامبر نیز نازل شده و گروهی از آنان به قرآن ایمان آوردند و پیرو اسلام هستند.

 خداوند در آیات 29 و 30 سوره مبارکه احقاف می فرمایند:«به یاد آور هنگامی که گروهی از جن را به سوی تو متوجه ساختیم که قرآن را استماع کنند، وقتی حضور یافتند به یکدیگر گفتند خاموش باشید و بشنوید، و هنگامی که پایان گرفت به سوی قوم خود بازگشتند و آنها را انذار کردند. گفتند:ای قوم ! ما کتابی را استماع کردیم که بعد از موسی نازل شده ، هماهنگ با نشانه های کتب قبل از آن ، که به سوی حق هدایت می کند و به سوی راه راست . ای قوم ما! دعوت کننده الهی را اجابت کنید و به او ایمان آورید تا گناهانتان را ببخشد و شما را از عذاب الیم پناه دهد. و هر کس به دعوت کننده الهی پاسخ نگوید هرگز نمی تواند از چنگال عذاب الهی در زمین فرار کند، و غیر از خدا یار و یاوری برای او نیست ، و چنین کسان در گمراهی آشکارند.»

 در بین جوامع جنیان نیز خوب و بد وجود دارد، میان آنان نیز کافر و مومن دیده می شود. یکی از کارهایی که بعد از نزول قرآن برای اهل ایمان گروه جن حرام شد، استراق سمع در آسمان ها بوده است.

 در آیه 9 سوره جن در خصوص استراق سمع جنیان از آسمان آمده است:

«وَأَنَّا کُنَّا نَقْعُدُ مِنْهَا مَقَاعِدَ لِلسَّمْعِ فَمَن یَسْتَمِعِ الْآنَ یَجِدْ لَهُ شِهَابًا رَّصَدًا؛ و در [آسمان] برای شنیدن به کمین می ‏نشستیم [اما] اکنون هر که بخواهد به گوش باشد تیر شهابی در کمین خود می‏ یابد.»

 ابلیس هم از نوع جنیان است. موجوداتی که شاید برای انسان ها غیر طبیعی باشند، اما وجود دارند و موجودیتشان نه خرافات است و نه داستان و افسانه.

 خداوند متعال آفریننده فرشتگان، جنیان و انسان ها بوده و ما انسان ها از بین همه موجودات افتخارمان این است که عزیز دردانه و اشرف مخلوقات خداوند هستیم.