قرآن منشا و علت بیماری‌های جسمی را فاش کرد

به گزارش کارگر آنلاین ریشه و شیوع بیماری‌ها و ابتلا به مریضی را می‌توان به چند صورت بیان کرد:

1 . انسان و طبیعت: براساس نظام علت و معلول که بر عالم و جهان هستی حاکم است، چنانچه کسی برای رویارویی با حوادث طیبعی و بیماری زمینه‌های لازم را فراهم نکند، آسیب‌پذیر و دستخوش حوادث و بیماری می‌شود. باید توجه داشت که برخی بیماری ها، نتیجه بی‫‫‫‫توجهی خود انسان‌ها است و چنین بیماری‌هایی لازمۀ طبیعت بوده و در واقع زمینۀ خسارات و زیان را خود انسان‌ها فراهم می‌کنند. به‌عنوان نمونه، در جامعه‌ای که بهداشت فردی و عمومی رعایت نشود، ابتلا به بیماری و شیوع آن دور از دسترس و دور از انتظار نیست. در این‌گونه موارد، نمی‌توان بیماری را به خدا استناد نمود، چون او عادل و مهربان است و به کسی ظلم نمی‌کند؛ چنان که قرآن‌کریم می‌فرماید: «إِنَّ اللّهَ لا یظْلِمُ النَّاسَ شَیئًا وَلَکنَّ النَّاسَ أَنْفُسَهُمْ یظْلِمُونَ» (یونس: 44)؛ «خداوند هیچ بر مردم ستم نمی‌کند؛ ولی این مردم هستند که بر خویشتن ستم می‌کنند».

2 . آزمایش: بیماری‌ها، ممکن است نوعی امتحان و آزمایش برای انسان‌ها باشد. امتحان و آزمایش بندگان، یکی از سنت‌های خداوندمتعال است و او همواره بندگانش را در صحنه‌های مختلف مورد آزمایش قرار می‌دهد: «وَلَنَبْلُوَنَّکمْ بِشَیءٍ مِنَ الْخَوْفِ وَالْجُوعِ وَنَقْصٍ مِنَ الأمْوَالِ وَالأنْفُسِ وَالثَّمَرَاتِ وَبَشِّرِ الصَّابِرِینَ» (بقره: 155)؛ «و به طور قطع شما را به چیزی [از قبیل] ترس و گرسنگی و کاهش در اموال و جان‌ها و محصولات می‌آزماییم و مژده باد شکیبایان را...» و این سنت الهی هیچ‌گاه تعطیل‌بردار نیست (طباطبایی، 1393، ج1، ص‌352 ـ 361). خداوند با رساندن «خوب» و «بد» نیز انسان را مورد آزمایش قرار می‌دهد: «وَنَبْلُوکمْ بِالشَّرِّ وَالْخَیرِ فِتْنَه» (أنبیاء: 35) و ما شما را با بدی‌ها و خوبی‌ها آزمایش می‌کنیم». در حدیثی آمده است: که امام علی(علیه السلام) بیمار شده بود. جمعی از برادران (یاران) به عیادتش آمدند. عرض کردند: حالتان چطور است ای امیرمؤمنان، حضرت فرمود: شرّ است. گفتند: این سخن شایسته مثل شما نیست! امام در پاسخ آنان با استناد به آیۀ مذکور فرمودند: «فَالْخَیرُ الصِّحَّةُ وَ الْغِنَى‏ وَ الشَّرُّ الْمَرَضُ وَ الْفَقْرُ ابْتِلَاءً وَ اخْتِبَاراً». بر این اساس، امام، خیر را به سلامتی و بی‌نیازی و «شر» را به بیماری و فقر تفسیر کردند» (مجلسی،1385، ج81، ص‌309 و مکارم شیرازی، 1368، ج13، ص405).

3 . بیداری از غفلت: برخی از بیماری‌ها، عاملی برای بازگشت انسان به مسیر درست و بیداری از غفلت و غرور است. غفلت، همواره از عوامل سقوط و از موانع تکامل انسان به سوی سعادت است و بی‌شک برای بازگشت و زدودن غفلت و زنده کردن یاد خدا در دل‌های مرده، وجود حوادث غیر منتظره و ازجمله بیماری که با فراز و نشیب همراه است، بسیار سازنده و راهگشا است.

خداوندمتعال می‌فرماید: «وَلَقَدْ أَرْسَلْنَا إِلَى أُمَمٍ مِنْ قَبْلِک فَأَخَذْنَاهُمْ بِالْبَأْسَاءِ وَالضَّرَّاءِ لَعَلَّهُمْ یتَضَرَّعُونَ» (انعام: 42)؛ «و ما آنها را به حوادث غم‌انگیز و رنج‌ها گرفتار ساختیم، شاید به درگاه خدا روی آروند».

در کلام معصومین به آثار بیماری اشاره لطیفی شده است. آنها در دعاها و احادیثشان به آثار مثبت بیماری و سلامتی از لحاظ تربیتی پرداخته‌اند. نقل شده که حضرت موسی(علیه السلام) از خداوند بیماری‌ای را که زمین گیرش کند و سلامتی‌ای را که سبب غفلت او شود، طلب نمی‌کرد، بلکه در پی میانۀ آن دو بود. یعنی درخواست می‌کرد که گاه بیمار شوم تا شکر تو را به‌جا آورم و گاه تندرست باشم و تو را سپاس کنم (دیلمی، ج‏1، ص‌42). [1] امام‌علی(علیه السلام) در دعا خویش می‌فرماید: «اللهم انی اعوذ بک...من سقم تشغلنی و من صحه تلهمنی؛ خدایا! به تو پناه می‌برم...از بیماری‌ای که به خویش مشغولم دارد و از تندرستی که به بازی سرگمم سازد (مجلسی،1385، ج40، ص‌340).

4 .کفارۀ گناهان: گاهی خداوندمتعال برای از بین بردن آثار گناهان، انسان را به حوادث و بلاها و بیماری مبتلا می‌کند تا به لطف و کرمش قسمتی از گناه گناهکاران را در دنیا و قبل از فرا رسیدن مرگ بشوید تا در جهان آخرت به عذاب‌های شدید و دردناک گرفتار نشوند (ر.ک: خسروپناه، 1381، ص‌73-76؛ مصباح یزدی، 1387، ص167؛ ر.ک: مطهری، 1372،ج1 و کتاب‌های عدل الهی، انسان و سرنوشت). امام‌علی(علیه السلام) بیماری را سبب کاهش گناه (ری‌شهری، ج1، ص‌147) و امام‌رضا(علیه السلام) آن را برای مؤمن، مایۀ‪‫ تطهیر و رحمت معرفی کرده است (همان).

با توجه به مطالب یاد شده، بیماری‌ها، هیچ کدام مخالف عدالت و رحمت الهی نخواهد بود، بلکه بیماری یا در نتیجه بی‌تدبیری انسان و عدم شناخت علل بیماری‌ها است، یا امتحانی از جانب خدا است، یا باعث بیداری و دوری از غفلت می‌باشد و یا این که کفاره‌ای است برای گناهان انسان تا در نتیجه، عذاب گناهان در آخرت شخص را گرفتار نکند و در حقیقت، بیماری عاملی برای تخفیف عذاب گنهکار در آخرت خواهد بود.