عمده تذکرات حجاب به خانم‌هاست، اما مقصر اصلی رفتار اجتماعی مردان است

 پنجمین قسمت از ویژه برنامه «کشف واقعیت‌های حجاب» با موضوع نقد عملکرد دستگاه‌های فرهنگی در موضوع حجاب با حضور حجت‌الاسلام علی سرلک و حسن بنیانیان کارشناس فرهنگی در فرهنگسرای اندیشه برگزار شد.

بنیانیان ضمن تاکید بر اینکه ارزیابی دستگاه‌های فرهنگی کشور در مقوله حجاب باید ریشه‌ای باشد، اظهار داشت: بنده معتقدم آیات مربوط به حجاب در قرآن کریم، معجزه‌ای است که در دل معجزه دائمی پیامبر مطرح شده است؛ در حقیقت، خودش معجزه است. با این حال، ما این قدر بد عمل کردیم که این معجزه الهی که باید بهانه‌ای برای ایجاد اشتیاق و جاذبه برای جذب به دین می‌شد، در موارد زیادی تبدیل به ضد خود شده است. علت این رخداد این است که نسبت به ابزار اصلی دعوت به حجاب بی‌توجهی کرده‌ایم. دقت داشته باشید که ابزار اصلی این نوع مفاهیم، ابزار فرهنگی است. یعنی افراد باید علاقه درونی نسبت به موضوع پیدا کنند و آن علاقه درونی مبتنی بر یک باور عمیق باشد، اما به جای توجه به این موضوع، بیشتر به زور متوسل شده‌ایم.

ابزار اصلی دعوت به حجاب، ابزار فرهنگی است

کارشناس فرهنگی با ذکر یک مثال صحبت‌های خود را ادامه داد و گفت: برای مثال، مدیر یک مدرسه وقتی می‌خواهد بچه‌ها را به حجاب دعوت کند، خیلی زود مقررات مدرسه را به رخ آنان می‌کشد. در سطح روابط اجتماعی نیز همین است و همان زور مدرسه را، در مجلس تبدیل به قانون می‌کنیم. ابزار اصلی دعوت به حجاب، ابزار فرهنگی است، اگرچه به واسطه شرایطی که به کشور ما حاکم است، چاره‌ای به جز اینکه قانون هم داشته باشیم، نیست. البته عمل به آن قانون هم نیازمند کار فرهنگی است. بنابراین اگر ۱۰۰ واحد برای حل مسئله پوشش اسلامی داشته باشیم، ۷۵ واحد آن کار فرهنگی و اقناع‌سازی است که در همه محیط‌ها اعم از دانشگاه، مدرسه، سازمان اداری و ... باید صورت گیرد.

وی با اشاره به کم‌کاری دستگاه‌های فرهنگی گفت: نکته اساسی که باید مورد توجه قرار گیرد این است که وقتی یک چیزی تبدیل به قانون شد، دستگاه‌ها و نهادهایی که رسالت فرهنگی دارند، به اتکای وجود آن قانون، رسالت خود را فراموش می‌کنند. بنده معتقدم که به تعبیر رهبر معظم انقلاب، ما باید از دنیا طلبکار باشیم و به آنان یورش ببریم که چرا زن را بازیچه قرار داده‌اید؟ چرا شخصیت زن را به یک ابزار جنسی تقلیل داده‌اید؟ با این تحلیل، همه دستگاه‌های فرهنگی ما دچار کم‌کاری‌اند. به عبارت دیگر، عمده تذکر ما به خانم‌هاست، در حالی که بیش از 50 درصد بی‌حجابی، تاثیر مردان در تعامل‌ اجتماعی‌شان با زنان است.

بنیانیان تاکید کرد: می‌خواهم ذهن شما را به سمت کارهای غیرمستقیم فرهنگی ببرم. کار مستقیم فرهنگی با مقاومت ذهنی مخاطب روبه‌رو می‌شود و می‌خواهد با عقلش آن را بسنجد. در بسیاری از موارد، با روش‌های بدی با خانم‌های بدحجاب برخورد کردیم و شاید به همین دلیل است که اکنون در موقعیت فعلی قرار داریم و حتی دختران خانواده‌های مذهبی هم فکر می‌کنند که حجاب عاملی برای کاهش محبوبیت‌شان شده است.

اصل حرف حجاب، طرح انسانیت منهای جنسیت در مناسبات است

حجت الاسلام سرلک ضمن اشاره به اصل و ریشه حجاب در قرآن کریم گفت: حجاب در فلسفه ذاتی خود حرف‌های بزرگ و جذابی برای شنیدن و گفتن دارد، اما زیر آوار ندانم‌کاری‌ها و بدکاری‌ها مغفول مانده است. اصل حرف حجاب، طرح انسانیت منهای جنسیت در مناسبات است. انسان‌ها، چه زن باشند و چه مرد، انسان‌اند. بی‌حجابی به معنای پردازش پیام‌ها و سیگنال‌های جنسیتی بزرگترین ضربه‌ها را به جامعه می‌زند. بنابراین حجاب، یک مفهوم اندیشه‌ای بلند در درون خود دارد. در حقیقت، حجاب به معنای طرح انسانیت، به جای جنسیت است.

عدم فهم درست از حجاب، مسئولان را به جریمه بدحجابی رسانده است

وی با اشاره به قانون‌گذاری در حوزه حجاب گفت: قانون، پایه فرهنگ و یکی از ملزومات آن است، اما همه فرهنگ نیست. فراموش نکنید که فرهنگ با مناسبات هنری شکل می‌گیرد. اتفاق تلخی که در اینجا رخ داده این است که همان قانون، به دلیل آنکه نگاه فرهنگی بدان نشده است، بدشکل وضع شده است. مثلا برای بی‌حجابی قانون جریمه تعیین می‌کنند. این موضوع نشان می‌دهد که همان قانون هم فرهنگی نبوده است. در حقیقت، فهمیده نشده است که قصه اصلی، شأن انسان است. شهید مطهری می‌فرمایند که حجاب مصونیت است، اما چون این مفهوم به درستی فهم نشده است، مواجهه‌مان با آن اشتباهی است.

وی تاکید کرد: احساس می‌کنم معضل اصلی و آن بحران بزرگ که پیامدهایش را در رفتار نمایشی سازمان‌ها در موضوع حجاب می‌بینیم به این دلیل است که اصلا یادمان رفته حجاب برای چیست و چه هدفی در پشت آن نهفته است؟ برای مثال، در قرآن کریم می‌خوانیم: «اقم الصلوه لذکری» یعنی نماز بخوانید تا ذکر پرودگار را بگویید. اگر این عبارت، درست فهم شود، مسجد محل دعوا می‌شود. درباره حجاب هم همین است. من فکر می‌کنم که وضعیت حجاب در کشورمان معجزه است؛ هیچ کس هیچ کاری نکرده، اما بالای ۷۰ درصد مردم ما محجبه‌ و معتقد به حجاب‌اند، اگرچه عقب‌گردهایی هم داشته‌ایم.

بنیانیان در بخش دوم سخنان خود گفت: تفکرات دستگاه‌های فرهنگی ما تحت تاثیر عوامل مختلف، کوتاه مدت شده است. با این نوع تفکر، مسائل ریشه‌ای و بلندمدت به شدت مورد غفلت قرار می‌گیرد. فراموش نکنید که اگر هم‌اکنون در سیستم تربیتی آموزش و پرورش سرمایه‌گذاری کنید، نتایج آن در دوره‌های بعدی به تدریج نشان داده می‌شود. فرهنگ‌سازی چیزی است که اثراتش سال‌ها و مدت‌ها بعد دیده می‌شود، اما مدیران ما دنبال اقدامات نمایشی زودبازده هستند.

انگار فرهنگ نیاز به تخصص ندارد!

وی ضمن انتقاد به انتخاب برخی مدیران فرهنگی گفت: از سویی دیگر، اگر بخواهید یک مدیر در وزارت بهداشت معرفی کنید می‌گویند یک پزشک متدین انتخاب کنید، اما اگر یک مدیرکل ارشاد بخواهیم، سراغ یک فرد فرهنگی متدین نمی‌روند، انگار که فرهنگ نیاز به تخصص ندارد. فرهنگ، پیچیده‌ترین سیستم بشری است و تیزهوش‌ترین افراد باید در آن بخش مشغول شوند. هیچ وقت هیچ جلسه‌ای تشکیل نمی‌شود که موضوع آن دقیقا تحلیل اوضاع فرهنگی جامعه باشد و عضویت در کمیسیون فرهنگی مجلس هیچ وقت مطلوب افراد نیست. بنابراین عواملی وجود دارد که فرهنگ را به حاشیه می‌برد و تا زمانی که این عوامل ریشه‌ای حل نشود، نمی‌توان انتظار پیشرفت داشت. اشاره شد که بیش از ۷۰ درصد مردم ما محجبه‌اند، اما اگر به این ریشه‌ها بی‌توجه باشیم، این آمار به سمت سرازیری می‌رود.

حجت الاسلام سرلک با اشاره به برخی برخوردهای دوگانه در موضوع حجاب گفت: به نظرم، ما از هویت فرهنگی و تاریخی خود غافل شده‌ایم و به نوعی تاخیر تاریخی داریم. آن چیزی که توانسته ما را تا اینجا برساند و سربلند کند، برخی رفتارهای فرهنگی است که بی‌توجهی به آنها ما را به عقب می‌برد. برای مثال، برخوردهای چندگانه در موضوع حجاب ضربات متعددی به ما زده است. برای مثال، قانونی برای کشف حجاب در خودرو داریم و جریمه دارد، اما سلبریتی‌های هنر و ورزش مصونیت دارند. همین موضوع تناقضاتی را ایجاد کرده است که با هیچ دلیلی نمی‌توان آن را پر کرد. علاوه براین، باید امکان گفت‌وگو و صحبت کردن برای همه فراهم شود.

وی اضافه کرد: فهم درست از مسئله موضوع دیگری است که عمدتا مورد غفلت قرار می‌گیرد، باید این سوال را پرسید که چرا سازمان‌های ما خودشان نیستند و متناقض رفتار می‌کنند؟ برای مثال، صدا و سیما ۲۴ ساعته موسیقی پخش می‌کند، اما ساز نشان نمی‌دهد. در موضوع حجاب، به نظر می‌رسد که هنوز ابعاد ماجرا را به درستی فهم نکردیم و زمانی که یک دختر بدحجاب می‌بینیم، برخورد می‌کنیم و احساس می‌کنیم تنها شیوه برخورد همین است. جامعه هنوز قانع نشده است.

بنیانیان در بخش پایانی این جلسه گفت: من فکر می‌کنم که اگر موضوع را حول محور خانواده ببریم و نقش زن، چه در سرنوشت خودش، چه در تحولات خانواده و چه در کارایی جامعه را به درستی تبیین کنیم و بتوانیم به فطرت و عقلانیت زن دسترسی پیدا کنیم، اتفاقات خوبی رخ می‌دهد. در عرصه مدیریت فرهنگی ضعف جدی داریم، دلسوز هستند، اما دانش کافی وجود ندارد.