آیة الکرسی یک آیه است یا سه آیه؟
اهمیت فوق العاده آیة الکرسى از این نظر است که مجموعهاى از معارف اسلامى و صفات خداوند اعم از صفات ذات و فعل، مخصوصاً مسأله توحید در ابعاد مختلف را در بر گرفته است.
این اوصاف که به دوازده بخش بالغ مىشود و هر کدام مىتواند ناظر به یکى از مسائل تربیتى انسان باشد، قابل دقت است و به گفته ابوالفتوح رازى هر یک از این صفات، یکى از مذاهب باطله را نفى مىکند (و به این ترتیب، دوازده تفکر باطل و نادرست به وسیله آن اصلاح مىشود.)
اللَّهُ لا إِلهَ إِلاَّ هُوَ الْحَیُّ الْقَیُّومُ لا تَأْخُذُهُ سِنَةٌ وَ لا نَوْمٌ لَهُ ما فِی السَّماواتِ وَ ما فِی الْأَرْضِ مَنْ ذَا الَّذِی یَشْفَعُ عِنْدَهُ إِلاَّ بِإِذْنِهِ یَعْلَمُ ما بَیْنَ أَیْدِیهِمْ وَ ما خَلْفَهُمْ وَ لا یُحِیطُونَ بِشَیْءٍ مِنْ عِلْمِهِ إِلاَّ بِما شاءَ وَسِعَ کُرْسِیُّهُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ وَ لا یَۆُدُهُ حِفْظُهُما وَ هُوَ الْعَلِیُّ الْعَظِیمُ (بقره ـ 255)
در چند مقاله قبل که بحث در مورد آیة الکرسی را آغاز کردیم قسمت های مختلف آیه را بررسی کردیم. در این نوشتار به ادامه بحث می پردازیم:
خلاصه مقالات قبلی که آیة الکرسی را بررسی کردیم نشان می دهد که:
خدایى سزاوار پرستش است که زنده و پابرجا و نستوه باشد، گرفتار ضعف و خستگى و دچار خواب و چرت نگردد، احدى بدون اراده او قدرت انجام کارى را نداشته باشد.
همه چیز را بداند و بر همه چیز احاطه و تسلّط داشته باشد. این چنین خدایى مىتواند معبود و محبوب باشد و به چنین خدایى مىتوان توکّل کرد و عشق ورزید و به او امیدوار بود.
خدایى که قرآن این گونه معرفى مىکند، با خداى انجیل و تورات تحریف شده قابل مقایسه نیست. آن کسانى که در بنبستهاى تنگ و تاریک نظام مادّى جهان گرفتار شدهاند، چگونه مىاندیشند؟ «الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی هَدانا لِهذا وَ ما کُنَّا لِنَهْتَدِیَ لَوْ لا أَنْ هَدانَا اللَّهُ»
دلیل اهمیت آیة الکرسى
اهمیت فوق العاده آیة الکرسى از این نظر است که مجموعهاى از معارف اسلامى و صفات خداوند اعم از صفات ذات و فعل، مخصوصاً مسأله توحید در ابعاد مختلف را در بر گرفته است.
این اوصاف که به دوازده بخش بالغ مىشود و هر کدام مىتواند ناظر به یکى از مسائل تربیتى انسان باشد، قابل دقت است و به گفته ابوالفتوح رازى هر یک از این صفات، یکى از مذاهب باطله را نفى مىکند (و به این ترتیب، دوازده تفکر باطل و نادرست به وسیله آن اصلاح مىشود) (تفسیر ابو الفتوح رازى، جلد 2 صفحه 327)
در بعضى از روایات وارد شده که آیة الکرسى پنجاه کلمه است و در هر کلمهاى پنجاه برکت است. شمارش کلمات آیه نیز نشان مىدهد که تا وَ هُوَ الْعَلِیُّ الْعَظِیمُ پنجاه کلمه است
آیا آیة الکرسى همین یک آیه است؟
آیا آیة الکرسى فقط همین یک آیه است که در چند مقاله قبل بحث شد که از اللَّهُ لا إِلهَ إِلَّا هُوَ شروع مىشود، و به وَ هُوَ الْعَلِیُّ الْعَظِیمُ ختم مىگردد، یا اینکه دو آیه بعد نیز جزء آن است؟ بنابراین اگر در جایى مثل نماز لیلة الدفن دستور داده شده آیة الکرسى بخوانند، باید هر سه آیه خوانده شود؟
قرائنى در دست است که نشان مىدهد، همان یک آیه است از جمله:
1- تمام روایاتى که در فضیلت آن وارد شده و از آن تعبیر به آیة الکرسى کرده همه نشان مىدهد که یک آیه بیش نیست.
2- تعبیر به کرسى فقط در همان آیه اول است و نامگذارى به آیة الکرسى نیز مربوط به همین آیه است.
3- در بعضى از احادیث به همین معنى تصریح شده مانند حدیثى که در امالى شیخ از امیر مۆمنان على علیه السلام نقل شده است که ضمن بیان فضیلت آیة الکرسى از اللَّهُ لا إِلهَ إِلَّا هُوَ شروع فرمود تا وَ هُوَ الْعَلِیُّ الْعَظِیمُ.
4- در مستدرک سفینة البحار، از مجمع نقل مىکند: " و آیة الکرسى معروفة و هى الى قوله وَ هُوَ الْعَلِیُّ الْعَظِیمُ
"" آیة الکرسى معروف است و آن تا وَ هُوَ الْعَلِیُّ الْعَظِیمُ است." (مستدرک سفینة البحار، جلد 9 صفحه 97)
5- در حدیثى از امام على بن الحسین علیه السلام مىخوانیم که پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمود: کسى که چهار آیه از اول سوره بقره و آیة الکرسى و دو آیه بعد از آن و سه آیه از آخر بقره را بخواند، هرگز ناخوشایندى در خودش و مالش نمىبیند و شیطان به او نزدیک نمىشود و قرآن را فراموش نمىکند. (بحار الانوار، جلد 89 صفحه 265) از این تعبیر نیز استفاده مىشود که آیة الکرسى یک آیه است.
6- در بعضى از روایات وارد شده که آیة الکرسى پنجاه کلمه است و در هر کلمهاى پنجاه برکت است. (مجمع البیان، جلد 1 و 2 صفحه 361)
شمارش کلمات آیه نیز نشان مىدهد که تا وَ هُوَ الْعَلِیُّ الْعَظِیمُ پنجاه کلمه است.
آرى در بعضى از روایات دستور داده شده است که تا " هُمْ فِیها خالِدُونَ" بخواند، بى آنکه عنوان آیة الکرسى، مطرح باشد.
به هر حال آنچه از قرائن بالا استفاده مىشود این است که آیة الکرسى یک آیه بیشتر نیست.
آمنه اسفندیاری
بخش قرآن تبیان
منابع:
تفسیر نمونه ج 2
تفسیر نور ج 1
تفسیر ابو الفتوح رازى، ج 2
تفسیر مجمع البیان، ج 1 و 2
مستدرک سفینة البحار، ج 9
بحار الانوار، ج 89
