امر به معروف و نهی از منکر از منظر قرآن ، حضرت امام خیمنی ره و مقام معظم رهبری

امر به معروف و نهی از منکر، فریضه‌ای الهی و رکن اساسی در حفظ سلامت و پویایی جامعه اسلامی است. این اصل مترقی، نه تنها ضامن سلامت اخلاقی و اجتماعی جامعه است، بلکه نقش مهمی در تحقق عدالت، پیشرفت و تعالی معنوی نیز ایفا می‌کند. در این سخنرانی، تلاش خواهم کرد تا با استناد به آیات قرآن و رهنمودهای امام خمینی (ره) و مقام معظم رهبری، ابعاد مختلف این فریضه را تبیین نمایم.

**بخش اول: امر به معروف و نهی از منکر در قرآن کریم**

قرآن کریم، کتاب هدایت و قانون اساسی زندگی مسلمانان، به طور مکرر بر اهمیت امر به معروف و نهی از منکر تاکید کرده است. در آیات متعددی، خداوند متعال مومنان را به انجام این فریضه ترغیب نموده و ترک آن را موجب خسران و عذاب الهی دانسته است.

*   **آیه 104 سوره آل عمران:**

>   "وَ لْتَکُنْ مِنْکُمْ أُمَّةٌ یَدْعُونَ إِلَی الْخَیْرِ وَ یَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَ یَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْکَرِ وَ أُولَئِکَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ"
>
>   "باید از میان شما، جمعی باشند که (دیگران را) به سوی خیر دعوت نمایند و به کار نیک دستور دهند و از زشتی‌ها باز دارند، آنان همان رستگارانند."

این آیه شریفه، امر به معروف و نهی از منکر را از جمله ویژگی‌های امت رستگار برمی‌شمرد و بر لزوم وجود گروهی در جامعه تاکید می‌کند که به طور خاص به این فریضه اهتمام ورزند.

*   **آیه 110 سوره آل عمران:**

>   "کُنْتُمْ خَیْرَ أُمَّةٍ أُخْرِجَتْ لِلنَّاسِ تَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَ تَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْکَرِ وَ تُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ..."
>
>   "شما بهترین امتی هستید که برای (هدایت) مردم برانگیخته شده‌اید، (زیرا) امر به معروف و نهی از منکر می‌کنید و به خدا ایمان دارید..."

در این آیه، امر به معروف و نهی از منکر به عنوان یکی از عوامل برتری امت اسلامی نسبت به سایر امت‌ها ذکر شده است.

*   **آیه 71 سوره توبه:**

>   "وَ الْمُؤْمِنُونَ وَ الْمُؤْمِناتُ بَعْضُهُمْ أَوْلِیاءُ بَعْضٍ یَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَ یَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْکَرِ..."
>
>   "مردان مومن و زنان مومنه، یاوران یکدیگرند، امر به معروف و نهی از منکر می‌کنند..."

این آیه شریفه، امر به معروف و نهی از منکر را از جمله وظایف متقابل مومنان نسبت به یکدیگر برمی‌شمرد و بر اهمیت مشارکت همگانی در این فریضه تاکید می‌کند.

**بخش دوم: امر به معروف و نهی از منکر در اندیشه امام خمینی (ره) و انقلاب اسلامی**

امام خمینی (ره) احیاگر اسلام ناب محمدی (ص) در عصر حاضر، با تاکید فراوان بر اهمیت امر به معروف و نهی از منکر، آن را از مهمترین اهداف انقلاب اسلامی معرفی کردند. ایشان در سخنان و پیام‌های متعددی، بر لزوم گسترش این فریضه در جامعه تاکید نموده و از مسئولان و مردم خواستند که در این زمینه کوتاهی نکنند.

ایشان می فرمایند: "امر به معروف و نهی از منکر، اساس اسلام است. اگر این دو نباشد، اسلام هم نیست."

امام خمینی (ره) معتقد بودند که امر به معروف و نهی از منکر، تنها وظیفه دولت و حکومت نیست، بلکه وظیفه آحاد مردم است. ایشان با تاکید بر لزوم رعایت مراتب امر به معروف و نهی از منکر، همگان را به انجام این فریضه به صورت صحیح و موثر دعوت می‌کردند.

مقام معظم رهبری (مدظله العالی) نیز همواره بر اهمیت امر به معروف و نهی از منکر تاکید داشته و آن را از مهمترین وظایف حکومت اسلامی و آحاد مردم برمی‌شمرند. ایشان با تبیین ابعاد مختلف این فریضه، راهکارهای عملی برای گسترش آن در جامعه ارائه می‌دهند.

ایشان می فرمایند: "امر به معروف و نهی از منکر، یک واجب فراموش شده است. باید این واجب را احیا کرد."

**بخش سوم: ابعاد و مراتب امر به معروف و نهی از منکر**

امر به معروف و نهی از منکر، دارای ابعاد و مراتب مختلفی است که هر فرد باید با توجه به شرایط و موقعیت خود، به انجام آن مبادرت ورزد.

*   **مراتب امر به معروف و نهی از منکر:**

    *   **امر به معروف و نهی از منکر قلبی:** این مرتبه، شامل انزجار قلبی از بدی‌ها و آرزوی گسترش خوبی‌ها در جامعه است.
    *   **امر به معروف و نهی از منکر زبانی:** این مرتبه، شامل تذکر لسانی، نصیحت و ارشاد افراد خاطی است.
    *   **امر به معروف و نهی از منکر عملی:** این مرتبه، شامل اقدامات عملی برای جلوگیری از انجام منکرات و ترویج معروفات است. (البته این مرتبه، بیشتر بر عهده حکومت و نهادهای مسئول است)

*   **شرایط امر به معروف و نهی از منکر:**

    *   **علم به معروف و منکر:** فرد آمر به معروف و ناهی از منکر، باید نسبت به معروفات و منکرات شناخت کافی داشته باشد.
    *   **احتمال تاثیر:** فرد آمر به معروف و ناهی از منکر، باید احتمال دهد که تذکر او موثر واقع خواهد شد.
    *   **عدم ضرر:** انجام امر به معروف و نهی از منکر، نباید موجب ضرر جانی، مالی یا حیثیتی برای فرد آمر یا دیگران شود.
    *   **رعایت ادب و اخلاق:** در انجام امر به معروف و نهی از منکر، باید ادب و اخلاق اسلامی رعایت شود و از توهین، تحقیر و خشونت پرهیز گردد.

**بخش چهارم: چالش‌ها و راهکارها**

امروزه، جامعه اسلامی با چالش‌های متعددی در زمینه امر به معروف و نهی از منکر روبرو است. از جمله این چالش‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

*   **کم‌رنگ شدن این فریضه در جامعه:** متاسفانه، امر به معروف و نهی از منکر در جامعه ما به تدریج کم‌رنگ شده و بسیاری از افراد نسبت به انجام این فریضه بی‌تفاوت شده‌اند.
*   **عدم شناخت کافی از معروفات و منکرات:** بسیاری از افراد، نسبت به معروفات و منکرات شناخت کافی ندارند و نمی‌توانند به درستی تشخیص دهند که چه رفتارهایی درست و چه رفتارهایی نادرست است.
*   **ترس از برخورد و مقابله:** برخی از افراد، به دلیل ترس از برخورد و مقابله با افراد خاطی، از انجام امر به معروف و نهی از منکر خودداری می‌کنند.

برای مقابله با این چالش‌ها و احیای امر به معروف و نهی از منکر در جامعه، باید راهکارهای مناسبی اتخاذ شود. از جمله این راهکارها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

*   **فرهنگ‌سازی و آموزش:** باید با استفاده از رسانه‌ها، نهادهای آموزشی و فرهنگی، به فرهنگ‌سازی و آموزش در زمینه امر به معروف و نهی از منکر پرداخت و مردم را با اهمیت، ابعاد و مراتب این فریضه آشنا کرد.
*   **حمایت از آمران به معروف و ناهیان از منکر:** باید از آمران به معروف و ناهیان از منکر حمایت کرد و از حقوق آنان در برابر افراد خاطی دفاع نمود.
*   **تقویت نهادهای مسئول:** باید نهادهای مسئول در زمینه امر به معروف و نهی از منکر را تقویت کرد و به آنها اختیارات و امکانات لازم را برای انجام وظایفشان داد.
*   **تغییر نگرش‌ها:** باید تلاش کرد تا نگرش‌های منفی نسبت به امر به معروف و نهی از منکر در جامعه تغییر کند و مردم به این فریضه به عنوان یک وظیفه دینی و اجتماعی بنگرند.

**نتیجه‌گیری:**

امر به معروف و نهی از منکر، فریضه‌ای الهی و رکن اساسی در حفظ سلامت و پویایی جامعه اسلامی است. این فریضه، نه تنها ضامن سلامت اخلاقی و اجتماعی جامعه است، بلکه نقش مهمی در تحقق عدالت، پیشرفت و تعالی معنوی نیز ایفا می‌کند.

با توجه به اهمیت این فریضه، باید همه ما، چه مسئولان و چه مردم، در راستای احیا و گسترش آن در جامعه تلاش کنیم و با انجام صحیح و موثر آن، جامعه‌ای سالم، پویا و پیشرفته بسازیم.