یادداشت سید صالح هاشمی
فناوری، موتور جدید پایداری صندوق‌های بازنشستگی
صندوق‌های بازنشستگی امروز در نقطه‌ای ایستاده‌اند که پایداری بلندمدت آنها بیش از هر زمان دیگری وابسته به کیفیت و ترکیب سبد دارایی‌هاست. ساختار سنتی دارایی که بر شرکت‌های بزرگ، پرهزینه و مبتنی بر نیروی انسانی گسترده استوار بود، دیگر پاسخگوی چالش‌های جدید این صندوق‌ها نیست؛ چالش‌هایی که از رشد تعهدات، محدودیت منابع، تغییر شرایط اقتصادی و سرعت تحولات فناورانه نشأت می‌گیرد. در چنین شرایطی، بازتعریف استراتژی سرمایه‌گذاری صندوق‌ها یک ضرورت است، نه یک انتخاب.
یکی از مهم‌ترین محورهای این بازتعریف، حرکت آگاهانه و برنامه‌ریزی‌شده به‌سوی سرمایه‌گذاری در فناوری‌های نو و صنایع کم‌هزینه و چابک است. بررسی‌های تجربی و تحلیل‌های اقتصادی نشان می‌دهد شرکت‌هایی که بر پایه فناوری‌های پیشرفته اداره می‌شوند—از فناوری اطلاعات و هوش مصنوعی گرفته تا زیست‌فناوری، انرژی‌های نو و پلتفرم‌های دیجیتال—به دلیل ساختار هزینه‌ای سبک‌تر، نیاز کمتر به نیروی انسانی، بهره‌وری بالاتر و امکان مقیاس‌پذیری سریع، از جذاب‌ترین مقاصد سرمایه‌گذاری برای نهادهای مالی بلندمدت هستند.
- از منظر اقتصادی، صندوق‌های بازنشستگی ماهیتاً نیازمند بازدهی‌های پایدار، کم‌ریسک و قابل اتکا در افق‌های زمانی طولانی هستند. سرمایه‌گذاری در بخش‌هایی که از چابکی و ظرفیت رشد بالا برخوردارند، این امکان را فراهم می‌کند که صندوق‌ها در برابر رکود صنایع سنتی و ریسک‌های ناشی از هزینه‌های عملیاتی سنگین مقاوم‌تر شوند. فناوری‌های نو، برخلاف صنایع نیروی‌کاربر، وابستگی کمتری به ساختارهای سنگین، هزینه‌های جاری بزرگ و ریسک‌های عملیاتی گسترده دارند. این ویژگی‌ها در نهایت به بهبود تاب‌آوری مالی صندوق منجر می‌شود.
از زاویه مدیریتی، ورود صندوق‌ها به حوزه‌های فناورانه نه‌فقط انتخاب یک صنعت جدید، بلکه حرکت به‌سوی یک پارادایم سرمایه‌گذاری آینده‌محور است. در این پارادایم، تصمیم‌گیری مبتنی بر داده، تحلیل ریسک علمی، شناخت چرخه‌های نوآوری و ارزیابی مدل‌های کسب‌وکار دیجیتال جایگزین نگاه صرفاً مالکیتی و بنگاه‌داری سنتی می‌شود. این تغییر رویکرد، ساختار دارایی‌های صندوق را چابک‌تر، واکنش‌پذیرتر و متناسب با روندهای جهانی می‌کند.
از منظر پایداری مالی نیز، فناوری‌های نو این مزیت را دارند که از طریق نوآوری مداوم و مقیاس‌پذیری بالا، جریان‌های درآمدی جدید و با ثبات ایجاد می‌کنند. صندوق‌های بازنشستگی به دلیل ماهیت بلندمدت تعهدات خود، نیازمند دارایی‌هایی هستند که در طول زمان ارزش‌آفرینی مستمر داشته باشند. صنایع دیجیتال، انرژی پاک، خدمات مبتنی بر هوش مصنوعی و فناوری‌های مالی از جمله حوزه‌هایی هستند که در سال‌های اخیر رشد سریع و بازدهی قابل اتکایی را نشان داده‌اند و در بسیاری کشورها به ستون سرمایه‌گذاری صندوق‌های بازنشستگی تبدیل شده‌اند.
افزون بر این، سرمایه‌گذاری در فناوری‌های نو، صندوق‌ها را از وابستگی به بنگاه‌داری گسترده و مدیریت شرکت‌های پرهزینه رها می‌کند. زمانی که صندوق‌ها مالک تعداد زیادی شرکت عملیاتی با نیروی انسانی انبوه باشند، بخش قابل‌توجهی از منابع مدیریتی و مالی آنها صرف اداره امور جاری می‌شود؛ در حالی که وظیفه اصلی صندوق، مدیریت دارایی است نه مدیریت بنگاه. تمرکز بر فناوری‌های نو این امکان را فراهم می‌کند که صندوق‌ها ساختار دارایی خود را سبک‌سازی کرده و از یک الگوی دارایی پرهزینه، به الگوی سرمایه‌گذاری هوشمند، کم‌هزینه و پربازده حرکت کنند.
با این حال، تحقق این تحول نیازمند طراحی یک چارچوب سیاستی و مدیریتی منسجم است. صندوق‌ها باید از طریق ایجاد واحدهای تحلیل فناوری، همکاری با مراکز نوآوری، استفاده از صندوق‌های سرمایه‌گذاری تخصصی، به‌کارگیری مدل‌های ارزیابی ریسک در حوزه فناوری و بهره‌گیری از مشاوران حرفه‌ای، مسیر ورود به این صنایع را به‌صورت حساب‌شده طی کنند. همچنین باید تنوع‌بخشی هوشمندانه بین حوزه‌های فناوری را رعایت کردند تا ریسک‌های نوآوری در نقطه‌ای متمرکز نشود.
در نهایت، آینده صندوق‌های بازنشستگی متعلق به آن‌هایی است که زودتر به اهمیت فناوری‌های نو پی برده و از مزیت پنهان آنها برای پایداری مالی استفاده کنند. حرکت به‌سوی دارایی‌های فناورانه، یک سرمایه‌گذاری صرف نیست؛ بلکه نوعی آینده‌نگری استراتژیک برای حفظ امنیت اقتصادی نسل‌های آینده بازنشستگان است. صندوق‌های بازنشستگی برای بقا و پایداری در عصر جدید، نیازمند چابکی، نوآوری و جسارت در بازطراحی سبد دارایی‌های خود هستند—و فناوری‌های نو بهترین نقطه آغاز این تحول‌اند.
