عاقّ والدین چیست؟ پاسخ حضرت آیت الله مظاهری
حضرت ایت الله مظاهری در این خصوص باین می دارد:
یکى از گناهان بزرگ در اسلام عاقّ پدر و مادر است، و در روایات فراوانى از گناه کبیره شمرده است، و در بعضى از آیات و روایات، گناه آن را در حدّ کفر دانسته است و آن اقسامى دارد:
الف) ناراحت کردن پدر و مادر در عدم پرداخت نفقۀ آنها، زیرا ادارۀ پدر و مادر در معیشت به طور متعارف اگر فقیر باشند، بر اولاد واجب است و ترک آن، گناهش خیلى بزرگ است.
ب) غصب مال پدر و مادر و ممنوع نمودن آنها از حقّ خودشان، و این قسم علاوه بر اینکه گناهش خیلى بزرگ است، حقّ‌النّاس نیز مىباشد و گناه حقّ‌النّاس، بسیار سنگین است.
ج) بردن آبروى پدر و مادر یا غیبت آنان، یا تهمت زدن به آنها، یا مکر و خدعه و یا دشمنى و امثال اینها با آنان، و این قسم علاوه بر اینکه گناه بزرگ عاقّ پدر و مادر را دارد، گناه آبروریزى و تهمت و غیبت و امثال اینها را نیز دارد.
د) تندى و پرخاشگرى و یا- العیاذ باللَّه- فحش به آنها، حتّى قهر و داد زدن بر سر آنها، و این قسم همان عاقّى است که در قرآن و روایات از گناهان کبیره شمرده شده است و حتّى قرآن شریف اظهار ناراحتى نسبت به آنها را منع فرموده است:
«وَ لا تَقُلْ لَهُما افّ»[۱]
«پس به پدر و مادر (حتّى) افّ هم نگویید.»
اگر پدر و مادر کافر یا گناهکار باشند، فرزند نباید پیروى در کفر آنها یا گناه آنها داشته باشد، بلکه اگر مىتواند باید با لطف و مهربانى و با تسلّط بر اعصاب و صبر بر تندى آنها نهى از منکر کند، و اگر نهى از منکر اثر نداشت و یا نهى از منکر موجب غضب و تندى آنها شد، نهى از منکر لازم نیست و واجب است از نظر قرآن شریف، رفتار اولاد با آنها کریمانه و با تلطّف و مهربانى باشد:
«وَ صاحِبْهُما فِى الدُّنْیا مَعْرُوفا»[۲]
«و در دنیا به خوبى با پدر و مادر معاشرت کنید.»
اگر پدر و مادر مقصّر باشند، نظیر اینکه مادر با زن فرزندش ناسازگارى مىکند و یا پدر با اولاد تندخویى مىکند، فرزند نمىتواند با آنها تندخویى کند و باید بر بدى آنها صبر کند، اگرچه طرفدارى از آنها لازم نیست بلکه جایز نیست، و اگر مىتواند از باب ارشاد جاهل آنان را ارشاد کند، باید ارشاد کند. توبه از گناه عاقّ پدر و مادر علاوه بر پشیمانى از گذشته و تصمیم بر ترک در آینده و شرمندگى از درگاه خداوند متعال و استغفار و طلب آمرزش از او، تحصیل رضایت آنهاست، ولى اگر راضى نشدند و یا دسترسى به آنها نیست، نظیر اینکه مردهاند، باید با خیرات و مبرّات و دعا و استغفار براى آنها جبران گذشته را بنماید. خدمت به پدر و مادر مخصوصاً پدر و مادرى که تقصیر در حقّ اولاد نمودهاند، از افضل اعمال و ثواب آن از هر عبادتى بالاتر است و موجب خیر دنیا و آخرت است. اگر پدر و مادر از دنیا رفتند، بر اولاد واجب است به فکر آنها باشند و اگر آنها را فراموش کردند و خیرات و مبرّات براى آنها نفرستادند، پدر و مادر در عالم برزخ آنها را عاق مىکنند و گناه عاقّ پدر و مادر برایشان نوشته مىشود.
[۱]. اسراء، ۲۳.
[۲]. لقمان، ۱۵.
چاپ بعدی قبلی
∎
