حضرت ابوطالب(ع) و جریان تکفیر

 حجت‌الاسلام والمسلمین محمدعلی مروجی طبسی، مدرس سطح عالی مؤسسه تخصصی تفسیر ائمه اطهار(ع) در یادداشتی به ایکنا به تجلیل از شخصیت حضرت ابوطالب(ع) پرداخت و تأکید کرد: متأسفانه شخصیت تابناک حضرت ابوطالب(ع) قربانی جریان انحرافی تحریف و ناصبی‌گری واقع شده است.

متن یادداشت این مدرس حوزه به شرح زیر است:

یکی از شبهاتی که ایمان حضرت ابوطالب علیه‌السلام را در نظر اهل تسنن با چالش روبرو کرده و باعث شده چهره تاریک، زشت و غیرواقعی از ایشان در ذهنشان مجسم شود، مجموعه روایاتی با عنوان «حدیث ضحضاح» است که در صحیح بخاری، صحیح مسلم و مسند احمد‌بن حنبل نقل شده است. ضحضاح در منابع لغت به معنای آب اندک یا آب کم‌عمق است. اما در حدیث ضحضاح به معنای آتش کم‌عمق و غیرفراگیر به کار رفته است. در این حدیث به پیامبر(ص) اینگونه نسبت داده شده که «هو فی ضحضاح من نار لولا انا لکان فی الدرک الاسفل من النار» یعنی [حضرت] ابوطالب‌(ع) در جای بسیار کم‌عمق آتش جهنم است. اگر شفاعت من نباشد، قطعاً در پایین‌ترین و عمیق‌ترین نقطه جهنم [درک اسفل] باقی می‌ماند. در روایت دیگری اینگونه به پیامبر(ص) نسبت داده‌اند که شاید شفاعتم در قیامت برای ابوطالب(ع) سودمند باشد. پس او در جای بسیار کم‌عمق آتش که فقط برآمدگی پاهایش را فرا می‌گیرد؛ گذاشته می‌شود.

اما پاسخ به این ادعای باطل؛

۱. استعمال ضحضاح در معنای آتش، ریشه ادبی و عرفی ندارد و فقط در حدیث‌ ضحضاح آمده که صدورش محل بحث است.

۲. حدیث ‌ضحضاح هم در ناحیه متن اشکالات جدی دارد، هم در ناحیه سند.

۳.‌ اشکال متنی این حدیث، مخالفت و تعارضش با آیات قرآن و سنت‌ قطعی است. همچنین گونه‌های متنی حدیث ‌ضحضاح با یکدیگر ناسازگارند.

۴. برخی از اهل تسنن هم با حدیث ضحضاح مخالفت کرده‌اند. سیوطی شافعی(م۹۱۱ق)؛ برزنجی(م۱۱۰۳ق)؛ احمد‌خیری باشا حنفی(م۱۳۷۸ق) و سیدحیدر عرفی شافعی(م۱۴۴۰) از جمله این افرادند. جا دارد تحقیق مستقلی درباره مخالفان حدیث ‌ضحضاح که سنی بوده‌اند، انجام گیرد.

۵. حدیث ضحضاح و اصولاً تکفیر حضرت ابوطالب(ع) معارض دیدگاه اهل ‌بیت(ع) است. برخی اهل سنت به اجماع اهل ‌بیت(ع) برای اثبات ایمان ابوطالب(ع) استدلال کرده‌اند.

۶. از نظر سند هم راویان حدیث ضحضاح مورد اعتماد نیستند: سفیان ثوری مُدلّس بوده؛ عبدالملک‌بن‌عمیر مدلّس و دارای اغلاط فراوان در نقل حدیث، دشمن اهل بیت(ع) و شریک قتل سفیر امام‌حسین(ع) در کوفه؛ عبدالعزیز بن‌محمد الدراوردی احادیش به گفته احمدبن حنبل دارای اباطیل بوده و به گفته ابوحاتم قابل احتجاج نیست؛ عبدالله‌بن شدادبن‌الهاد هم عثمانی و منحرف از امام‌علی(ع) بوده است. با وجود این، راویان چگونه می‌توان حدیث ضحضاح را به رسول‌خدا(ص) نسبت داد؟

۷. متاسفانه جریان انحرافی تحریف و ناصبی‌گری به جوامع اولیه حدیثی اهل تسنن نفوذ کرده است. نواصب و دشمنانی چون مغیره‌بن‌شعبه، عروه‌بن زبیر، عمران‌بن‌حطان، عبدالملک‌بن عمیر و ... مورد اعتماد بخاری قرار گرفته‌اند. در حالی‌که روایات عترت پیامبر(ص) بسیار اندک و کمرنگ است.

۸. متأسفانه شخصیت تابناک حضرت ابوطالب(ع) قربانی جریان انحرافی تحریف و ناصبی‌گری واقع شده است. از این جریان خطرناک، انتظاری جز تخریب ابوطالب(ع) نمی‌رود.

۹. محروم‌کردن و دور نگه‌داشتن مسلمانان به ویژه جوانان از افکار، رفتار و سبک‌زندگی ابوطالب(ع) و ایجاد تصور نادرست و غیر‌واقعی درباره ایشان -‌که بیش از چهل سال مخلصانه، شجاعانه و مدبرانه پیامبر(ص) را یاری کرد- از پیامدهای تأسف‌بار تکفیر حضرت ابوطالب(ع) است.

کنگره بین‌المللی حضرت ابوطالب(ع) به مدت سه‌روز به صورت مجازی از ۱۹ تا ۲۱ اسفندماه برگزار خواهد شد.