فصلنامه مطالعات تاریخ اسلام در ایستگاه ۴۷

در این شماره از فصلنامه علمی-‌پژوهشی مطالعات تاریخ اسلام، مقالاتی با عناوین «کارکرد اجتماعی دولت‌مردان ایرانی در عصر اول عباسی(132-170ه.ق)»، «تحلیل مبانی مذهبی قیام‌های 1299 تا 1304 عراق و پیامدهای آن در ایران»، «ابن خلدون و دو راهی نقش سیاست شرعی و عرفی ـ عقلی در صدور احکام اجتماعی اسلام»، «بررسی فعالیت‌های تجاری بازرگانان ارمنی در بوشهر در دوره قاجاریه»، «بررسی حیات علمی کراجکی با تأکید بر نقد دیدگاه‌های موجود درخصوص شاگردی وی نزد زعمای مکتب بغداد» و «نقد و بررسی هویت خلفایِ سه گانه و علی(ع) در معرفه الصحابه ابونعیم اصفهانی» منتشر شده است.

ابن خلدون و دو راهی نقش سیاست شرعی و عرفی ـ عقلی در صدور احکام اجتماعی اسلام

در چکیده مقاله «ابن خلدون و دو راهی نقش سیاست شرعی و عرفی ـ عقلی در صدور احکام اجتماعی اسلام» می‌خوانیم: ابن خلدون، به عنوان شخصیتی صاحب‌نظر در حوزه مناسبات دین، سیاست و جامعه، با فهمی که از تاریخ حکومت‌های مسلمان دارد، به این سوال چالش‌برانگیز در طول تاریخ اندیشه اجتماعی مسلمانان پاسخ داده که احکام اجتماعی تا چه اندازه ریشه در دستور شارع یا عرف و مصالح عرفی دارد. مسئله مقاله حاضر، «چیستی نسبت میان آموزه‌های شرعی و عرفی و ساز و کار صدور احکام اجتماعی اسلام مبتنی بر آن» و مدعای تحقیق، «سهم قابل توجه سیاست عرفی عقلی در شکل‌گیری احکام اجتماعی اسلام از زاویه دید ابن خلدون» است. بررسی‌ها نشان داد در نظر او، صدور حکم بر اساس نظام شرعی به صورت مستقل، ناممکن، و بر اساس نظام عرفی عقلیِ فارغ از شرع، ناکارآمد و مقدمه پدیدآمدن نظام پادشاهی بوده است. بنابراین قواعد عرفی و آراء خردمندان سهمی جدی و اجتناب‌ناپذیر از سیاست شرعی کارآمد – که در عصر خلفای راشدین تحقق یافته- را به خود اختصاص داده و تأمین‌کننده منافع دنیوی و اخروی جامعه است.

نقد و بررسی هویت خلفایِ سه‌گانه و علی(ع) در معرفه الصحابه ابونعیم اصفهانی

در چکیده مقاله «نقد و بررسی هویت خلفایِ سه‌گانه و علی(ع) در معرفه الصحابه ابونعیم اصفهانی» می‌خوانیم: از منظر تحلیل گفتمان، این پیش‌فرض که متون تاریخی را صرفاً ذهنیت پدیدآورنده آنها سمت‌وسو می‌دهد، ناپذیرفتنی است، زیرا میان متن موجود و ساختارها و فرآیندهای سیاسی و مذهبی رابطه‌ای وجود دارد. بنابراین هر متن تاریخی را می‌توان با طرح این مسئله پیش‌رو نهاد که دغدغه‌های سیاسی-مذهبی ِنویسنده به برجستگی چه اشخاصی منجر شده و این نام‌ها با چه نوع هویتی، با چه سنخ داوری‌هایی و با بهره‌گیری از کدام واژه‌ها سامان یافته است؟ با اتکاء به این مبانی نظری شیوه بازیابی ابونعیم در ترجمه خلفای راشدین را درمعرفه الصحابه مورد تحلیل قرار می‌دهیم، زیرا بازنمایی روایات معرفه الصحابه نشان می‌دهد که اگرچه روایات آن انعکاسی از همان روایات قرن اول تا سوم هجری است، اما گزینش، چینش و چگونگی استعمال واژگان آن در راستای طرد یا برجسته‌سازی برخی از اصحاب رسول خدا(ص) شکل گرفته است تا به فرآیند سیاسی- مذهبی زمانه پاسخ قاطعی دهد.

انتهای پیام