منظور از انتظار فرج چیست؟

حجت‌الاسلام والمسلمین محمدرضا فؤادیان، استاد مهدویت حوزه علمیه، 29 دی‌ماه در نشست علمی «گونه‌شناسی احادیث مهدویت کتاب عیون اخبار الرضا(ع)» از سلسله نشست‌های علمی کنگره بین‌المللی سیدمرتضی، گفت: شیخ صدوق حدود 600 حدیث از امام رضا را گلچین کرده و در عیون آورده است؛ 34 روایت از این مجموعه در مورد امام مهدی(عج) است و 5 روایت هم نقل‌های متفاوت از برخی روایات است.

وی با بیان اینکه یکی از آنها حدیث جابر معروف به حدیث لوح است، افزود: جابر نقل کرده که من به دیدار حضرت فاطمه(س) رفتم و در نزد ایشان لوحی از زبرجد سبزرنگ وجود داشت، از ایشان پرسیدم این چیست و فرمودند که خدا این لوح را به مناسبت تولد امام حسین(ع) به ما چشم روشنی داده و  نام اوصیاء پیامبر تا آخرین نفر در این لوح آمده است؛ این حدیث همچنین معروف به لوح فاطمه(س) است.

فؤادیان تصریح کرد: در این لوح، وقتی به نام امام مهدی(عج) رسیده، آمده است که «هو حجة الله القائم امه جاریه(نرجس)»؛ مادر امام مهدی مانند شش امام دیگر کنیز بودند؛ در روایت دیگری هم آمده است که نام امام‌ها از امام علی به بعد یکی یکی آمده است، وقتی نام مبارک امام مهدی(عج) ذکر می‌شود، تعبیر فرموده که رحمة للعالمین که این صفت برای پیامبر در قرآن کریم آمده است. این تعبیر برای ارائه چهره‌ رحمانی از امام برخلاف برخی قرائت‌ها درس‌آموز است. براساس این روایت، کمالاتی که در موسی و عیسی و ایوب و سایر انبیاء وجود دارد، در ایشان جمع است. 

استاد حوزه علمیه بیان کرد: جابر می‌گوید من وقتی به لوح فاطمه نگاه کردم، 11 فرزند زهرا تا آخرین آنها معرفی شده بود؛ باز در روایات دیگری از عیون هم بر شمردن نام اوصیاء از سوی جابر تأکید شده است. 5 حدیث هم در مورد نسب مبارک آن حضرت است؛ در روایتی بیان شده که 12 جانشین بعد از من هستند که آخرین آنها قائم هستند. 

این نویسنده آثار مهدوی تصریح کرد: امامت امام رضا 20 سال طول کشید که 18 سال را در مدینه بودند و اکثر روایات امام ناظر به این دو سال است، یعنی اگر امام رضا(ع) به طوس نیامده بودند، قبر دیگری بر قبور شریف بقیع اضافه شده بود یا اگر در عراق بودند همینطور؛ حجم وسیعی از روایات ایشان در مورد امامت و ولایت است؛ برخی در این دوره ادعاهایی در رد امامت داشتند و امام فعالیت آنها را خنثی کرد؛ براساس روایتی امام فرمودند: کسی که مدعی امامت است، باید فرزند امام باشد. این مطالب امروز شاید جذابیت نداشته باشد، زیرا ما معتقد به 12 امام هستیم، اما در آن دوره بسیار بدیع و جذاب بوده است.

کفر منکران ائمه(ع)

وی افزود: روایت دیگری در این کتاب نقل شده است که ائمه بعد از من 12 نفر هستند که اول آنها علی بن ابیطالب و آخرینشان قائم است که خلفای و اوصیاء بعد از من هستند و اگر کسی معترف به همه آنها باشد، مؤمن واقعی است و اگر منکر ایشان باشد، دچار کفر شده است؛ در روایت دیگری از امام علی(ع) در مورد روایت ثقلین نقل شده که ایشان فرمودند: «انا و الحسن و الحسین و الائمة التسعه من وُلد الحسین تاسعهم مهدیهم و قائمهم»؛ امام فرزندان سیدالشهدا را امامان برحق برشمرد. البته کفر در همه جا به معنای کفر به خدا نیست، بلکه به معنای پوشاندن حق است.

فؤایان بیان کرد: روایت دیگر از سلمان نقل شده که بر پیامبر وارد شدم و امام حسین(ع) روی پای مبارک پیامبر نشسته بود و پیامبر بین ابروان او را می‌بوسید و خطاب به ایشان فرمود: «انت سید و ابن سید، انت امام ...»؛ فرمود که نهمین فرزند تو قائم اهل بیت است؛ در صفحه 69 هم درباره نسب امام از  امام صادق نقل شده که فرمودند: ما 12 مهدی هستیم که شش مهدی آمده و امامتشان سپری شده و شش مهدی دیگر داریم که باقی مانده است و خداوند آنچه را می‌خواهد، با دوازدهمین مهدی به سرانجام می‌رساند.

استاد حوزه با بیان اینکه انتظار فرج از گونه‌های دیگر روایات عیون در مورد مهدویت است، اظهار کرد: انتظار فرج، انتظار گشایش است و نه صرفاً انتظار ظهور امام؛ روایتی در عیون دراین باره از پیامبر(ص) نقل شده است که «افضل اعمال امتی انتظار الفرج من الله»؛ یعنی هر وقت انسان منتظر گشایش باشد، افضل اعمال است؛ البته مهمترین مصداق فرج ظهور است، زیرا امام که بیایند، یک بدبخت و فقر و گرفتار  در جهان دیده نمی‌شود؛ بنابراین چون مهمترین مصداق فرج ظهور است، این تعبیر عمومی شده است.

وی افزود: روایت دیگری در مورد ضرورت وجود امام در هر دوره‌ای است، در این روایت بیان  شده است که هر کسی مخالف اینها باشد، ضال و مضل و تارک حق و هدایت است و اینکه «من مات و لا یعرفهم مات میتة جاهلیه»؛ دین اینها(اهل بیت) تقوا، عفت، راستی، اجتهاد، ادای امانت به بر و فاجر، طول سجود و اجتناب از محارم و انتظار الفرج بالصبر است. این روایت چون انتظار فرج در آن است، در کتب مهدوی به عنوان روایت مهدوی لحاظ شده، زیرا مهمترین مصداق فرج، ظهور آقا بقیت‌الله است.

چرایی غیبت

فؤادیان اظهار کرد: یکی از موضوعات مهم و حساس مهدوی، غیبت امام در روایات است؛ همه ائمه از جمله امام رضا(ع) مباحثی در مورد غیبت آورده‌اند؛ نعمانی در کتاب الغیبه عبارت زیبایی دارد و آن این است که اگر امام غایب نمی‌شدند، برخی از سخنان پیامبر و اهل بیت(ع) مصداق خارجی نمی‌یافت و سخنان آنها باطل می‌شد، زیرا پیشگویی شده است؛ یکی از این دسته روایات آن است که امام حسین(ع) فرمودند که مهدی نهمین فرزند از ولد من است؛ خدا به وسیله امام مهدی، زمین مرده را حیات می‌بخشد و دین اسلام را بر همه ادیان غلبه می‌دهد، برای او غیبتی وجود دارد که در این دوره برخی مرتد فکری می‌شوند و عده‌ای هم دارای ثبات قدم هستند، گرچه مورد آزار و اذیت قرار می‌گیرند. کسانی که صبر داشته باشند، به منزله مجاهدی هستند که در نزد پیامبر جهاد کرده‌اند.

فؤادیان با بیان اینکه غلبه اسلام بر همه ادیان و رفع گرفتاری‌ها از دستاوردهای ظهور است، افزود: این ایام زیاد می‌شنویم که کرونا همه دنیا را گرفته، پس چرا امام زمان نمی‌آید؟ آنقدر سختی زیاد است که تردیدها هم زیاد شده، اما براساس این روایت، کسانی که اهل صبر باشند، ثواب مجاهد رکاب پیامبر را دارند. امام رضا(ع) فرمودند که شیعیان در دوره غیبت دنبال پناهگاهی می‌گردند، اما پیدا نمی‌کنند، چون امامشان از آنها غایب شده است؛ راوی سؤال می‌کند که چرا غایب شده و امام فرمودند که  بر عهده او بیعتی با هیچ ستمگری نیست و با همه ظالمان زمان خود مقابله کرده و مقهور هیچ دشمن و ظالمی نمی‌شود و چون این شرایط در آن دوره فراهم نیست، دچار غیبت می‌شود. این دوره به تعبیر روایات، بسیار سخت و رنج‌آور برای مردم آن دوره است. 

وی با بیان اینکه ماء معین در روایات به امام تفسیر شده است، اظهار کرد: براساس یکی دیگر از روایات عیون اخبار الرضا، از منظر امام رضا، امام مهدی به ماء معین و آب گوارا تشبیه شده است که این تشبیه خیلی پرمعناست؛  زیرا آب از آسمان نازل می‌شود، پس امامت به دست بشر نیست و خدا تعیین می‌کند، همچنین اگر آبادانی هست، به وسطه آب یعنی امام است؛ آب باعث تطهیر می‌شود، لذا ولایت هم باعث تطهیر گمراهان است.

فؤادیان  ادامه داد: همچنین روایتی بیان شده که قیامت برپا نمی‌شود، مگر اینکه امام قیام کند و هر کسی که با ایشان مخالفت کند، هلاک می‌شود. اهل سنت هم روایات مهدویت را زیاد ذکر کرده‌اند و حتی قبل از تولد امام کتاب در این باره نوشته‌اند و حتی روایاتی دارند که ما نداریم مانند «منکر المهدی فقد کفر» وجود دارد؛ حتی وهابی‌ها کتاب در اثبات مهدویت نوشته‌اند. روایت دیگری هم از پیامبر بیان شده که اگر یک روز از عمر دنیا باقی باشد، خدا مهدی را می‌آورد و دنیا را پر از عدل و داد می‌کند.

فضیلت امام علی(ع) بر همه انبیاء جز پیامبر اسلام

وی با اشاره به برکات و دستاوردهای ظهور تصریح کرد: روایتی از امام رضا(ع)نقل شده است که امام علی(ع) از پیامبر پرسیدند که تو بر ملائکه افضل هستی؟ و پیامبر فرمودند که فضیلت تو هم بعد از من بر همه انبیاء وجود دارد و ملائکه خادمان ما و محبان ما هستند. این روایت به معراج هم اشاره کرده و تأکید شده که پیامبر تا جایی جلو رفتند که ملائکه نتوانستند بروند؛ در همین روایت بیان شده که نام اوصیاء تو در عرش الهی نوشته شده که آخرین آنها مهدی است و زمین به واسطه او از ظالمان پاک می‌شود.

انتهای پیام