ویژگی‌های دنیاگرایان و آخرت گرایان در کلام امام محمدباقر(ع)
جابربن یزید جعفی از اصحاب امام باقر(ع) و امام صادق(ع) است و سال‌ها خدمت امام چهارم رسیده و از شاگردان امام محمد باقر(ع) بوده است. امام باقر(ع) وصایایی برای جابر داشته و حقایق بسیاری را به او آموخته است. بخشی از آموزش‌های دانشگاه امام باقر(ع) در مدینه به جابر در حوزه تبیین اندیشه و بینش درباره دنیا و آخرت است. امام محمدباقر(ع) به جابر فرمود: بدان فرزندان دنیا اهل غفلت و غرور و نادانی اند و فرزندان آخرت مومنان تلاشگر و وارسته‌اند، اهل دانش و فقه و فهم‌اند و اهل اندیشه و پندگرفتن و آزمایش‌اند، از ذکر و یاد خدا خسته نمی‌شوند و به ستوه نمی‌آیند. در این حدیث شریف ویژگی های ، ابناء الدنیا و امتیازات ابناء الآخر آمده است و سه خصوصیت اهل دنیا و نه صفت اهل آخرت آموزش داده شده است. ابن به معنای فرزند و ابناء به معنای فرزندان می‌باشد. ابناء دنیا یا آخرت، کسانی‌اند که هدف و فکر و همتشان دنیا یا آخرت است و همواره برای آن تلاش می‌کنند.
ابناء الدنیا چه کسانی هستند؟
دنیاگرایان و ابناء الدنیا انسان هایی هستند که خود را فرزندان دنیا می‌دانند و همیشه و فقط برای دنیا کار می‌کنند . دنیا در تصور آنان حکم پدرشان را دارد و تمایل و اراده و محبت شان به سمت دنیاست . امام باقر(ع) سه خصوصیت فرزندان دنیا را در این حدیث یادآوری نموده است. ابناء الدنیا و دنیاگرایان اهل "غفلت" و "غرور" و "جهالت" می باشند . دنیا طلبی آنان را از خدا و پیامبر و شریعت و احکام خدا غافل کرده است و خدا را فراموش کرده و به قوانین الهی بی اعتنایی می‌کنند. اهل غرور، فریب کاری، گول زدن، حیله گری، شیطنت و خود برتر بینی اند . اهل جهالت و بی خبری از خدا و ارزش‌ها و آرمان‌های الهی هستند و راه سعادت و تکامل را نمی شناسند و در نادانی قرار دارند. خود را از دنیا و برای دنیا می‌شمارند و در دنیا و فقط برای آن گام برمی‌دارند.
ابناء الاخره چه کسانی‌اند؟
آخرت جویان و فرزندان آخرت امتیازات زیادی دارند. امام باقر(ع) در این حدیث نه صفت از صفات زیبای آنان را بیان کرده است. "ابناء الآخره" پدر خود را آخرت می دانند و به آخرت گرایش دارند و همواره در اندیشه سفر آخرت و مرحله نهایی و ابدی حیات اند . پدر خویش را دوست دارند و در تلاش برای هماهنگی با او گام بر می دارند.
المومنون العاملون الزاهدون، فرزندان آخرت مومنان و تلاشگران و وارستگان‌اند . آخرت‌گرایی از نشانه های اهل ایمان است و مومنان اهل آخرت طلبی‌اند . آخرت گرایی فرزندان آخرت را از عمل و کار و تلاش و فعالیت باز نمی‌دارد بلکه آنان انسان‌هایی سختکوش و کننده کار و کارگر و سازنده و مدیر و پرنشاط و امیدوارند . "العاملون" یعنی بی کار و تنبل و شل و سست و بی حرکت و بی اراده نیستند بلکه همواره در حال کار و تلاش و اقدام اند و هرکاری را از روی آگاهی و با اندیشه و تدبیر و برای تکامل و تقرب به سوی خدا سبحان انجام می دهند . به شدت مشغول کار و پرتلاش و سختکوش اند اما دل بسته به مال و ثروت دنیا و بخیل و اهل کنز و تکاثر و افزون خواهی و رفاه طلبی و سودجویی نیستند بلکه پرکار امازاهد و وارسته اند. دنیا و کسب مال و قدرت را برای خدمت و قضای حاجت مردم و رفع مشکلات اقتصادی جامعه و عمل صالح و مواسات می خواهند.
اهل العلم و الفقه
آخرت گرایان اهل دانایی و فهم اند، هم دانش دوست و دانشمندند و همواره در افزایش علم خویش گام بر می دارند و هم در صدد فهم عمیق و روشن بینی و در یافتن حقایق دینی با هوش و زیرک اند . اهل "علم" و "فقه" هر دو با هم اند . هم آگاهی و هم فهم و رشد و کمال . هم دانش دنیا و هم دانش آخرت و فهم و در یافتن احکام شرعی و اقدام در راه آرامش و سعادت در آخرت.
اهل فکر، اعتبار و اختیار
فرزندان آخرت اهل اندیشه و پندگرفتن و آزمایش اند . آری "ابناء الآخره" در تعریف امام چهارم (ع) متفکران و اندیشمندان جهان اند. فکر می کنند و خردمندند و عقل خویش را به کار بسته و برای رشد و کمال فردی و هدایت اجتماعی و حل مشکلات و مسائل افراد و اقشار جامعه و حکومت اسلامی و مردم جهان می اندیشند. اهل "اعتبار" و پند گرفتن از رخدادهای بزرگ و کوچک جهان و سرنوشت افراد و حکومت ها و تمدن ها و فراز و نشیب های روزگار و سختی ها و شادی ها و ظهور و سقوط هایند . اهل "اختیار" و بررسی و تحقیق و آزمایش اند . با آزمایش و آزمون تصمیم می گیرند و اقدام می کنند، با امتحان و بررسی موضع می گیرند ، و دوست و دشمن را می شناسند.
ذکر همیشگی
آخرت گرایان هرگز از یاد و ذکر خدا خسته نمی‌شوند. هیچگاه خدا را فراموش نمی‌کنند، از خدا غافل نمی شوند از کار در راه خدا و برای خدا به ستوه نمی‌آیند. با یاد خدا و احکام خدا و شریعت پیامبر و معارف اهل بیت(ع) در راه سعادت و فلاح اخروی گام بر می‌دارند. ذکر دائمی در طول حیات با عمل صالح و تلاش در جهت خشنودی و رضایت خدا همراه است بنابراین ذکر علمی و عملی ، و ذکر لفظی، قلبی، قولی و فعلی بر آخرت گرایان حاکم است.
