یلدا؛ فرصتی برای صله‌رحم یا خودنمایی تجملات

کارگر آنلاین : شب یلدا یا شب چله آخرین روز آذرماه، شب اول زمستان و بلندترین شب سال است و ایرانیان باستان با باور اینکه فردای شب یلدا با دمیدن خورشید، روزها بلندتر شده و تابش نور ایزدی افزونی می‌یابد، آخر پاییز و اول زمستان را شب زایش مهر یا زایش خورشید می‌خواندند و برای آن جشن بزرگی برپا می‌کردند و یلدا و جشن‌هایی که در این شب برگزار می‌شود، یک سنت باستانی است. 
پای حرف بزرگترها که می‌نشینیم، از زیبایی‌های شب یلدا در ایام گذشته با خاطرات دورهمی خانواده‌ها، فال حافظ و قصه‌های کهن می‌شنویم، در آن دوران نه موبایلی بود که حواس کسی را پرت کند و نه کسی درگیر بحث‌های مختلف جامعه بود و اولویت نخست شب یلدا، دورهم بودن خانواده و بزرگان گردهم بود. 
طی سالهای اخیر، سایه تجمل‌گرایی بر رسم دیرینه و کهن یلدا، سایه افکنده و آداب قدیمی این رسم به فراموشی سپرده شده، امروز همزمان با نزدیکی شب یلدا، در هر جای شهر که قدم می‌زنیم، هزینه‌های میلیونی برای تزیین سفره شب یلدا سر به فلک کشیده و به جای شادی و دورهمی این سنت باستانی، شاهد اسراف بیش از حد اقشار غنی جامعه هستیم که به دنبال خاطره‌سازی در یلدایی لوکس هستند. 
یکی از آداب و رسوم خاص شب یلدا در بسیاری از نقاط کشور، که از ایام قدیم رسم بوده، «خنچه عروس» است که در زمان نامزدی، به عنوان هدیه از طرف خانواده داماد به عروس هدیه می‌شد و البته خنچه عروس نیز به حدی بود که خانواده داماد به راحتی می‌توانستند آن را تهیه کنند، اما این روزها که کم کم به جشن یلدا نزدیک می‌شویم، فقط کافی است تا سری به بازار بزنیم تا ببینیم چه هیاهویی برای هرچه تجملاتی‌تر بودن خنچه عروس در بازار برپاست. 
امروز طراحان ویژه شب یلدا در همه جای بازار خودنمایی می‌کنند، یکی از کارهایی که این طراحان انجام می‌دهند، تزئین و حکاکی طرح‌های متنوع هندوانه عروس، تزئین سبد میوه‌های لوکس و آجیل‌هایی با قیمت‌های سرسام‌آور است که البته جدا از هزینه تهیه این اقلام، تزئین تمامی این موارد هزینه هاص خاص خود را دارند.

دورهمی‌های گرم شب یلدا با سردی درهم آمیخته است

خانم فرخ‌پور، که در بازار ارومیه به عنوان طراح فعالیت می‌کند در گفت‌و‌گو با ایکنا، با اشاره به اینکه قیمت حکاکی روی هندوانه به نسبت هر طرح متفاوت است، گفت: قیمت‌ها از ۵۰ هزار تومان الی ۲۰۰ هزار تومان و یا حتی بیشتر متغیر است. 
وی با اشاره به اینکه امروز گویی خانواده‌ها برای برگزاری تجملاتی این شب کهن با یکدیگر مسابقه گذاشته‌اند، خاطرنشان کرد: شب یلدا از زمان‌های بسیار گذشته در تاریخ ایرانیان وجود داشته و هیچ‌گاه ردپایی از تجملات در آن وجود نداشته، ولی امروز متاسفانه تجملات، دورهمی‌های گرم شب یلدا را با سردی درهم آمیخته است. 
رسوم کهن ایرانی با تجملات گره خورده است

خانم مولایی نیز که جدیدترین طرح‌های تزئینات شب یلدا از از شبکه‌های مجازی جمع‌آوری می‌کند تا به مشتریان خود نشان دهد، به ایکنا گفت: یلدا نیز همچون رسوم قدیمی و کهن ایرانی، امروز درگیر چشم‌وهم‌چشمی‌ها شده و هرکس درصدد است تا سفره‌ای لوکس‌تر از دیگری در این شب برپا کند. 
وی یادآور شد: امروز با توجه به وضعیت اقتصادی، بسیاری از جوانان به خاطر تجملات ازدواج، نمی‌توانند تشکیل خانواده دهند، ولی در این میان افرادی هستند که برای افزایش تجملات سر و دست شکسته و به هر طریق ممکن درصدد هستند تا برتری خود را در مسابقات شب یلدا به دیگران نشان دهند.

یلدا، ریشه در تاریخ کهن ایران دارد

سیدهادی طباطبایی، پژوهشگر تاریخ، در گفت‌‌وگو با ایکنا از آذربایجان غربی با اشاره به اینکه یلدا، ریشه در تاریخ کهن ایران دارد، تصریح کرد: یلدا یک واژه سوریانی از ریشه یلده بوده و به معنای تولد است که در بین اقوام سوریانی زبان، منطقه شمال بین النهرین، به این شب، «یلدا» می‌گفتند و برای ما نیز این نام به ارث مانده است. 
طباطبایی بیان کرد: برای اینکه شب یلدا را توضیح دهیم، به اندکی اطلاعات نجومی و تقویمی نیاز داریم و تقویم شمسی که ریشه بسیار کهنی دارد و به دوران بین‌النهرین و مصر باستان و ایران کهن بازمی‌گردد، در آن شروع سال، روزی است که خورشید از دید زمین به نقطه اعتدال بهاری می‌رسد و در واقع نقطه‌ای است که باید طول روز و شب برابر باشد. 
وی با اشاره به اینکه بعد از آن، طول روزها طولانی‌تر و طول شب‌ها کوتاه‌تر می‌شود، اظهار کرد: در نهایت به اولین روز تیر ماه که بلندترین روز سال است می‌رسد و از اول تیر به بعد، طول روزها به آرامی کوتاه شده و شب‌ها طولانی‌تر می‌شود، تا به روز اول مهر می‌رسد که باز هم حالت تعادل برقرار شده و می‌گویند خورشید به نقطه اعتدال پاییزی می‌رسد و پس از آن دوباره طول روزها کوتاه‌تر شده و به روزی می رسیم که طولانی‌ترین شب سال در ۳۰ آذر ماه رقم می‌خورد و در واقع کوتاه‌ترین روز سال است. 
طباطبایی با بیان اینکه از فردای یلدا دوباره طول روزها زیاد می‌شود، خاطرنشان کرد: برای ایرانیان قدیم، بین‌النهریان و کسانی که در این جغرافیا زندگی می کردند و بخصوص ایرانیان، یلدا یک روز بسیار خاص بود، چون نویدی می‌داد که علی‌رغم اینکه شبی طولانی است، از فردا طول روزهای ما بلندتر خواهد شد و بنابراین یلدا را می‌توانیم شب تولد خورشید نامگذاری کنیم. 
وی با اشاره به اینکه نام این روز و مراسم در تاریخ‌های کهن نیز وجود دارد، بیان کرد: از جمله در آثارالباقیه ابوریحان بیرونی نیز به این نام اشاره شده و میلاد اکبر نامیده شده است و البته در زبان ترکی نیز به یلدا، شب چیلله گفته می‌شود. 
این پژوهشگر تاریخ ادامه داد: در فولکلور ترکی آذربایجانی، شروع فصل زمستان با شروع چله بزرگ است که چله بزرگ ۴۰ روز بوده که از اول دی ماه شروع شده و تا ۱۰ بهمن ادامه دارد و ۱۰ بهمن چله بزرگ تمام شده و چله کوچک تا اولین روز اسفند آغاز می‌شود که مجموع این دو «دو چله» می‌شود و شروع آن شب یلدا است که برای مردم آذربایجان، نشان‌دهنده شروع فصل جدید و سرما است. 
وی در رابطه با رسوم مخصوص شب یلدا در ایام قدیم افزود: آنچه از رسم کهن می‌دانیم و هنوز هم در برخی مناطق اجرا می‌شود، این است که ایرانیان و همین‌طور مردم آذربایجان در این شب هندوانه را حتما در سبد شب یلدای خود داشتند و در واقع یک شب طولانی است و بنابراین ترجیح می‌دادند که با مهر و محبت این شب سرد را گرم نگه دارند و به بهانه همین شب، در خانه بزرگان جمع می‌شدند و هنوز هم این رسم ادامه دارد. 
طباطبایی با اشاره به اینکه در ایام قدیم، خوردن شب‌چره از رسومات ثابت این شب بود، گفت: معمولا هندوانه، پای ثابت این ماجرا بود که احتمالا به این دلیل که قرمز بوده و نشانه گرمی است و همچنین میوه تابستان بوده که در واقع نشان‌دهنده در راه بودن تابستان است و البته چون در ایام قدیم هندوانه به سختی پیدا می‌شد، از ترشی خربزه استفاده می‌کردند. 
این پژوهشگر تاریخ با تأکید بر اینکه در گذشته، هیچ تجملاتی در شب یلدا به چشم نمی‌خورد، خاطرنشان کرد: هدف از شب یلدا در آئین کهن ایران زمین، روشن کردن شبی تاریک و گرم کردن شبی سرد بود که از فردا نوید خورشید مهر، روشنایی و گرما را می‌داد. 
گزارش از آرزو نوروزی
انتهای پیام