علم عزت و اقتدارآفرین؛ علم همراه با رسانه

بیانیه گام دوم انقلاب رهبر معظم انقلاب اسلامی در چله انقلاب مسیر راه آینده این ملت بزرگ در ادامه گذشته پرافتخار 40 ساله را تبیین می‌کند. 40 سالی که نماد حیات بعد از ممات سرزمین ماست که می‌توان آن را آیت ‌الهی نامید. سرزمین ما مهد علم بوده و روزگاری ما رهبر علمی جهان بوده‌ایم اما دورانی بر ملت ما با حاکمیت قاجار و پهلوی گذشت که به نقطه حضیض در علم و فناوری رسیدیم.

 

انقلاب ما نه‌تنها نقطه‌ عطف در منش سیاسی این مرز و بوم بود که نقطه عطفی در رویکرد علمی نیز به‌ حساب آمد و این حاصل نشد مگر با اعتقاد رهبران این انقلاب. امام راحل دانشگاه را مظهر صلاح و فساد جامعه می‌دانست و با این نگاه دهه اول به دانشگاه نگریسته شد و در سه دهه رهبری معظم انقلاب اعتقاد راسخ داشتند که «دانش، آشکارترین وسیله‌ عزت و قدرت یک کشور است و روی دیگر دانایی، توانایی است» و بر این مبنا اولین توصیه ایشان به جوانان برای فردا تکیه بر «علم و پژوهش» است.

 

آنگاه که بحث از ابزار عزت و قدرت یک ملت است بی‌شک ابزار رسانه به‌عنوان قدرت نرم اتحاد اجتماع و دیده‌بانی پیشروان آن امری انکار‌ناپذیر است. در مغرب‌زمین که استیلای خود را مرهون تفوق علمی اینان بوده است هژمونی برآمده از این استیلا بلاشک مرهون کار رسانه‌ای همراه با آن بوده است. مجلات علمی چه در قالب پژوهشی یا در قالب ترویجی آن همه رسانه علمی نیست، بلکه به‌عنوان رسانه آکادمیک زیرمجموعه آن به‌حساب می‌آیند. اما موضوع بسیار فراتر از آن است.

 

پس از جنگ دوم جهانی علم نظریه‌آفرین جای خود را به علم اقتدارآفرین داد؛ نشریات با قالب‌های متفاوت در زمان نشر اما پر از اخبار و تحلیل‌های دنیای علم و فناوری نقش جدی را در قدرت نفوذ جهانی این قدرت‌ها باز نمودند. نکته قابل‌تامل این است که از سویی برای آنان اقتدارآفرین است اما از سوی دیگر تنظیم‌گر رفتار سیاسی حاکمان نظام سلطه نیز است. رفتار مجلات نیچر، ساینس، نیوساینتیست و دیگر مجلات این حوزه در این چند دهه به‌خوبی مبین این ادعا است. به‌عنوان مثال به هفته‌نامه نیوساینتیست که از سال 1956 در لندن پایه‌گذاری شد و به‌طور همزمان در انگلستان، آمریکا و استرالیا به‌چاپ می‌رسید و از سال 1996 به‌صورت برخط در دسترس عموم است نظری بیافکنید. با جست‌وجوی کلیدواژه ایران بیش از 90000 خبر یا مقاله پیش روی شما قرار می‌گیرد. با مروری هرچند ساده مفهوم رسانه علم هژمونی‌آفرین برای شما روشن می‌شود.

 

علی‌رغم این فعالیت گسترده رسانه‌ای در غرب اما آنان هنوز هم راضی به آن نیستند. سند چشم‌انداز پژوهش انگلستان که در سال 2010 توسط شورای علم و فناوری آن کشور  نوشته شد که وظیفه آن تبیین سیاست‌های راهبردی برای ارائه به نخست‌وزیر است، اشاره می‌کند که ما نیازمند بیش از پیش ورود رسانه به علم هستیم تا جذبه‌ انگیزشی قوی‌تری برای افراد جوان ایجاد شود به‌طوری که آنها را جذب پژوهش کند. هدف باید انتقال دانش‌آموز به متن پژوهش از طریق آموزش خوب، تبادل هیجان و اهمیت دادن به پژوهش و نیز مواجه ساختن آنها با پژوهش عملی باشد و از طرف دیگر اضافه می‌کند یک بستر پژوهشی توانمند به‌طور فزاینده‌ای برای حیات فکری، اجتماعی و اقتصادی یک جامعه مدرن مهم است که آگاهی و مباهات عمومی به دستاوردهای پژوهشی با ایفای نقش رسانه در میان مردم شایع می‌شود و توصیه می‌کند که به تهییج این آگاهی‌ها، مباهات و همچنین مشارکت مردم از طریق رسانه ادامه دهند.

 

آنچه در پیشرفت علمی انجام گرفته ما را در نقطه پرش قرار داده است. به قول رهبری معظم «این راه طی‌ شده، با همه‌ اهمیتش فقط یک آغاز بوده است و سنگ بنای یک انقلاب علمی در کشور گذاشته شده و این انقلاب، شهیدانی از قبیل شهدای هسته‌ای نیز داده است.» ایشان جوانان را دعوت به به‌پاخاستن در جهت ناکام گذاشتن دشمنان بدخواه و کینه‌توز بیمناک از این جهاد علمی می‌کنند. این راه نگاه رسانه‌ای نویی را می‌طلبد. تاکنون رسانه علم غایب بزرگ همراهی این جهاد بوده است.  

 

فرهیختگان نه ‌فقط روزنامه دانشگاه آزاد اسلامی بلکه نگاهی نو در جامعه رسانه‌ای کشور است و وظیفه آن همراهی جهادگران عرصه علم در کشوری با دو دهه درخشان در پیشرفت علمی است. اقدام شایسته این روزنامه را در اختصاص فضایی جدید باید در گام دوم انقلاب در همراهی جهاد علمی به ‌حساب ‌آوریم که امید آن دارم که از عهده رسالت مهم خود برآید.