اعمال و آداب روز و شب اول ذی الحجه + نماز یکم ذوالحجه
ماه ذی الحجه از ماه‌های مقدس و شریف در نزد مسلمانان است. وقتی این ماه فرا می‌رسید مسلمانان اهتمام ویژه ای به عبادت داشتند به خصوص در دهه اول ماه ذی الحجه که در احادیث پیامبر (ص) بر فضیلت آن تاکید شده است. چنان که رسول خدا (ص) در حدیثی می‌فرمایند: «عمل خیر و عبادت در هیچ ایامی در نزد حق تعالی محبوب تر از دهه اول ذی الحجه نیست.» یکم ذی الحجه با بیست و یکم تیر ۱۴۰۰ برابر است.
ماه ذی‌الحجه
ذی‌الحجه یکی از چهار ماه حرام و آخرین ماه در تقویم هجری قمری و از ماه‌های پربرکت سال است و از آنجا که مناسک حج در آن انجام می‌شود، ذی‌الحجه نام گرفته است. برای این ماه اعمالی ذکر شده است که از مهم‌ترین آن‌ها به جا آوردن نماز دهه اول میان نماز مغرب و عشا و نیز خواندن ادعیه و تهلیل‌های ویژه است.
وقایع بسیار مهمی از جمله ازدواج حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها با امیرالمومنین امام علی علیه‌السلام (روز اول ذی الحجه) و شهادت حضرت امام باقر علیه‌السلام (روز هفتم ذی‌الحجه سال ۱۱۴ قمری) در این ماه اتفاق داده است. عید قربان، عید غدیر، ماجرای مباهله و بسیاری از رویدادها و مناسبت‌های مهم دینی و مذهبی در این ماه قرار گرفته‌اند.
در بعضی از روایات آمده است، شب‌های دهگانه ای که قرآن در سوره «والفجر و لیال عشر» به آن سوگند یاد کرده است، شب‌های دهه اوّل این ماه شریف است (تفسیر قمی، جلد ۲، صفحه ۴۱۹) و این سوگند به خاطر عظمت آن است.
در فضیلت این ماه همین بس که حضرت امام جعفربن محمد الصادق علیه السلام در تفسیر این بخش از آیات ۲۰۳ بقره و ۲۲ حج که خداوند می‌فرماید «وَ اذْکُرُوا اللَّهَ فی أَیَّامٍ مَعْدُودات؛ و خدا را در روزهایی معین یاد کنید»، فرمود «أَیَّامُ التَّشْرِیقِ الثَّلَاثَةُ وَ الْأَیَّامُ الْمَعْلُومَاتُ الْعَشَرَةُ مِنْ ذِی‌الْحِجَّة؛ یعنی منظور از ایام معدودات سه روز یازدهم تا سیزدهم و ایام معلومات (حج ۲۲) ۱۰ روز اول ذی الحجه است»
روز اول ذی‌الحجه این روز، روز ولادت حضرت ابراهیم و همچنین روزی است که خداوند ابراهیم علیه السّلام را به دوستی خود انتخاب فرمود. و روزی است که پیامبر صلّی اللّه علیه و آله و سلّم ابو بکر را مأمور خواندن سوره برائت بر مشرکان نمود. در همین حال بر پیامبر وحی شد که این آیه را جز تو یا مردی که از خودت باشد نباید به مشرکان برساند. در این هنگام پیامبر صلّی اللّه علیه و آله و سلّم، علی علیه السّلام را مأمور کرده و به دنبال ابی بکر فرستادند تا آیات را از او گرفته و خودش آن را بخواند و وی را بازگرداند. علی علیه السّلام نیز چنین کرد. اول ذی الحجه روز ازدواج حضرت فاطمه (س) با حضرت علی (ع) است. اعمال یکم ذی الحجه حضرت امام موسی‌بن جعفر الکاظم (ع) درباره فضیلت روز اول ماه رمضان فرمود «مَنْ صَامَ أَوَّلَ یَوْمٍ مِنْ ذِی‌الْحِجَّةِ کَتَبَ اللَّهُ لَهُ صَوْمَ ثَمَانِینَ شَهْراً.» یعنی هرکه در روز اول ذی‌الحجه روزه بگیرد، خداوند ثواب هشتاد ماه روزه را برای او درج می‌کند. مرحوم شیخ طوسی نیز بیان کرده است: مستحب است در این روز، نماز حضرت فاطمه زهرا علیها السلام را بخواند و این نماز چهار رکعت است (هر دو رکعت به یک سلام) و همانند نماز حضرت امیرالمؤمنین است؛ در هر رکعت، یک مرتبه سوره حمد و پنجاه مرتبه سوره قل هو الله را بخواند و بعد از سلام تسبیح حضرت فاطمه علیها السلام را بگوید، آنگاه این دعا را بخواند «سُبْحَانَ ذِی‌الْعِزِّ الشَّامِخِ الْمُنِیفِ سُبْحَانَ ذِی‌الْجَلَالِ الْبَاذِخِ الْعَظِیمِ سُبْحَانَ ذِی‌الْمُلْکِ الْفَاخِرِ الْقَدِیمِ سُبْحَانَ مَنْ لَبِسَ الْبَهْجَةَ وَ الْجَمَالَ سُبْحَانَ مَنْ تَرَدَّی بِالنُّورِ وَ الْوَقَارِ سُبْحَانَ مَنْ یَرَی أَثَرَ النَّمْلِ فِی الصَّفَا سُبْحَانَ مَنْ یَرَی وَقْعَ الطَّیْرِ فِی الْهَوَاءِ سُبْحَانَ مَنْ هُوَ هَکَذَا لَا هَکَذَا غَیْرُه.» یعنی منزه است خدای صاحب عزت بلند و والا، منزه است صاحب شوکت مرتفع و بزرگ، منزه است صاحب فرمانروایی گرانمایه و دیرینه، منزه است آن کس که بیند جای پای مور را به‌روی سنگ خارا، منزه است آن کس که بیند رد عبور پرنده را در هوا، منزه است آن کس که فقط او چنین است و جز او چنین نیست. پیش از زوال دو رکعت نماز، در هر رکعت حمد یک مرتبه، و هر یک از توحید، آیة الکرسی و قدر ده مرتبه خوانده شود. هر کس از ظلم ظالمی می ترسد در این روز بگوید:
” حَسبی حَسبی حَسبی مِن سُوالی عِلمُکَ بِحالی.”
تا خدای متعال او را از شر ظالم کفایت کند.
