دیگر به "أُوْلِی الأَمْرِ" اشاره نشده است؟
چرا در آیه ولایت، بعد از «فَإِن تَنَازَعْتُمْ»، می‌گوید در صورت اختلاف در امر دینی آن را به خدا و رسولش عرضه بدارید؟
کارگر آنلاین : منظور از آن، اختلاف در احکام و قوانین کلى اسلام است که تشریع آن باخدا و پیامبر (صلی‌الله علیه و آله) است، زیرا می‌دانیم امام فقط مجرى احکام است، ...
چرا در آیه ولایت، در قسمت اول، «أُوْلِی الأَمْرِ» آمده و بیان می‌دارد از خدا و رسول و صاحبان امر (که شیعه آنان را امامان معصوم می‌داند) اطاعت کنید، ولی در قسمت دوم و بعد از «فَإِن تَنَازَعْتُمْ»، می‌گوید در صورت اختلاف در امر دینی آن را به خدا و رسولش عرضه بدارید و دیگر به "أُوْلِی الأَمْرِ" اشاره نشده است؟
«یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا أَطیعُوا اهلّه وَ أَطیعُوا الرَّسُولَ وَ أُولِی الْأَمْرِ مِنْکُمْ فَإِنْ تَنازَعْتُمْ فی شَیْءٍ فَرُدُّوهُ إِلَى اهلّه وَ الرَّسُولِ إِنْ کُنْتُمْ تُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَ الْیَوْمِ الْآخِرِ ذلِکَ خَیْرٌ وَ أَحْسَنُ تَأْویلا»؛ اى کسانى که ایمان آورده‌اید! اطاعت کنید خدا را! و اطاعت کنید پیامبر خدا و اولوالأمر [اوصیاى پیامبر] را! و هرگاه در چیزى نزاع داشتید، آن را به خدا و پیامبر بازگردانید (و از آن‌ها داورى بطلبید) اگر به خدا و روز رستاخیز ایمان‌دارید! این (کار) براى شما بهتر و عاقبت و پایانش نیکوتر است. (1)
مسئله‌ای که مطرح فرمودید، در قالب پرسش و پاسخ در تفسیر «نمونه» چنین آمده است:
«اگر منظور از "اولوالأمر الامر" امامان و رهبران معصوم است، پس چرا در ذیل آیه که مسئله تنازع و اختلاف مسلمانان را بیان می‌کند می‌گوید: «فَإِنْ تَنازَعْتُمْ فِی شَیْءٍ فَرُدُّوهُ إِلَى اهلّه وَ الرَّسُولِ إِنْ کُنْتُمْ تُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَ الْیَوْمِ الْآخِرِ ذلِکَ خَیْرٌ وَ أَحْسَنُ تَأْوِیلًا»؛ اگر در چیزى اختلاف کردید آن را به خدا و پیامبر ارجاع دهید اگر ایمان به پروردگار و روز بازپسین دارید، این براى شما بهتر و پایان و عاقبتش نیکوتر است.
همان‌طور که می‌بینیم در اینجا سخنى از "اولوالأمر" به میان نیامده و مرجع حل اختلاف تنها خدا (کتاب اهلّه، قرآن) و پیامبر (سنت) معرفی‌شده است.
در پاسخ این ایراد باید گفت:
اولاً این ایراد مخصوص تفسیر دانشمندان شیعه نیست بلکه به سایر تفسیرها نیز باکمی دقت متوجه می‌شود و ثانیاً شکى نیست که منظور از اختلاف و تنازع در جمله فوق، اختلاف و تنازع در احکام است نه در مسائل مربوط به جزئیات حکومت و رهبرى مسلمین، زیرا در این مسائل مسلماً باید از "اولوالأمر " اطاعت کرد (همان‌طور که در جمله اول آیه تصریح‌شده).
بنابراین؛ منظور از آن، اختلاف در احکام و قوانین کلى اسلام است که تشریع آن باخدا و پیامبر (صلی‌الله علیه و آله) است، زیرا می‌دانیم امام فقط مجرى احکام است، نه قانونى وضع می‌کند و نه نسخ می‌کند، بلکه همواره در مسیر اجراى احکام خدا و سنت پیامبر (صلی‌الله علیه و آله) است و لذا در احادیث اهل‌بیت (علیهم‌السلام) می‌خوانیم که اگر از ما سخنى برخلاف کتاب اهلّه و سخن پیامبر (صلی‌الله علیه و آله) نقل کردند هرگز نپذیرید، محال است ما چیزى برخلاف کتاب اهلّه و سنت پیامبر (صلی‌الله علیه و آله) بگوییم.
بنابراین؛ نخستین مرجع حل اختلاف مردم در احکام و قوانین اسلامى خدا و پیامبر (صلی‌الله علیه و آله) است که بر او وحى می‌شود و اگر امامان معصوم بیان حکم می‌کنند، آن نیز از خودشان نیست بلکه از کتاب اهلّه و یا علم و دانشى است که از پیامبر (صلی‌الله علیه و آله) به آن‌ها رسیده است؛ و به‌این‌ترتیب علت عدم ذکر "اولوالأمر " در ردیف مراجع حل اختلاف در احکام روشن می‌گردد.»(2)
پی‌نوشت‌ها:
1. نساء: 4/ 59.
2. مکارم شیرازى، ناصر، تفسیر نمونه، ج 3، ص 442-441.
