مهمترین کار ضروری روز عرفه این است

روز عرفه از شریف‌ترین و پر برکت‌ترین ایام سال است که خداوند آن را فرصتی برای استغفار و توبه بندگان خویش قرار داده است. هرچند یکی از آداب مخصوص حاجیان، وقوف در عرفات در روز نهم ذی‌الحجه یعنی مصادف با روز عرفه است، اما برکات این روز منحصر در آن سرزمین نیست بلکه کل مؤمنان در هر جای عالم که باشند، می‌توانند از ثمرات این روز بهره ببرند.

از جمله ثمرات این روز که روایات بر آن تصریح دارند، آزادی بندگان خدا از آتش (جهنم یا اعمال) است؛ در این باره رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود «ما مِن یَومٍ أکثَرَ أن یُعتِقَ اللَّهُ فِیهِ عَبدَاً مِنَ النّارِ مِن یَومِ عَرَفَةَ»؛‌ یعنی  خداوند در هیچ روزی به اندازه روز عرفه، بندگان را از آتش دوزخ نمی‌رهاند. همچنین امام صادق در روایتی، این روز را از جهت مغفرت الهی،  هم‌پای ماه مبارک رمضان معرفی کرده، فرمود «مَن لَم یُغفَرْ لَهُ فی شهرِ رمضانَ لَم یُغفَرْ لَهُ إلى مِثلِهِ مِن قابِلٍ إلاّ أن یَشهَدَ عَرَفَةَ؛ کسى که در ماه رمضان آمرزیده نشود، تا رمضان آینده آمرزیده نشود، مگر آن که در عرفه حاضر شود.» (الکافی (ط - دارالحدیث)، ج‏7، ص380)

از این جهت است که پیامبر و ائمه معصومین علیهم‌السلام توصیه‌های متعددی در پاسداشت شب و روز عرفه به شیعیان خویش داشته‌اند و خود نیز اهتمامی جدی نسبت به این ایام داشتند؛ هرچند شب و روز عرفه از اهمیت بالایی برخوردار است،‌ اما ظهر عرفه تا مغرب حائز اهمیت است، همچنان که بر اساس احکام حج، حاجیان از ظهر روز نهم ذى حجه تا مغرب همان روز در عرفات وقوف می‌کنند و به اعمال و آداب این روز می‌پردازند.

همچنین امام سجاد (ع) در روایتی فرمود

«زمانی که شامگاه عرفه فرا مى‏‌رسد، خداوند گروهى از فرشتگان خود را به آسمان زمین فرو مى‏‌فرستد و به آنان مى‏‌فرماید: به این بندگان من بنگرید که خاک آلوده و ژولیده پیش من آمده‌‏اند. پیامبرى به سوى ایشان فرستادم که او را تصدیق کردند، سپس قصد خانه من کردند و دعا کردند و مرا فرا خواندند و نیاز خواستند. گواه باشید که سزاوار است امروز پاسخ ایشان را بدهم.  همانا نیکوکاران آنان را شفیع بدکارانشان قرار دادم، و از نیکوکاران شفاعت ایشان را پذیرفتم و از عرفات کوچ مى‏‌کنند در حالى که خطاهاى ایشان آمرزیده است. سپس به دو ملک فرمان مى‏‌دهد بر دو سوى گردنه بایستند، هر یک از ایشان یک طرف مى‏‌ایستد و مى‌‏گویند: پروردگارا، به سلامت دار و به این جهت است که هیچ به زمین افتاده و دست‏ و پا شکسته‏‌اى نمى‌‏بینى‏؛ إِنَّهُ إِذَا کَانَ یَوْمُ عَرَفَةَ قَالَ اللَّهُ لِمَلَائِکَةِ سَمَاءِ الدُّنْیَا انْظُرُوا إِلَى عِبَادِی أَتَوْنِی شُعْثاً غُبْراً إِنَّ حَقّاً عَلَیَّ أَنْ أُجِیبَهُمْ أُشْهِدُکُمْ أَنِّی قَدْ شَفَعْتُ مُحْسِنَهُمْ فِی مُسِیئِهِمْ وَ قَدْ تَقَبَّلْتُ مِنْ مُحْسِنِهِمْ فَلْیُفِیضُوا مَغْفُوراً لَهُمْ ثُمَّ یَأْمُرُ مَلَکَیْنِ بِالْمَأْزِمَیْنِ هَذَا مِنْ هَذَا الْجَانِبِ وَ هَذَا مِنْ هَذَا الْجَانِبِ یَقُولَانِ اللَّهُمَّ سَلِّمْ فَمَا یَکَادُ یَرَى صَرِیعاً وَ لَا کَسِیراً.» (النوادر(للأشعری)، ص: 139)