تفسیر قرآن؛ پرداخت صدقه، نوعی تطهیر الهی است

 قرآن کریم مشتمل بر معانی دقیق، تعالیم و حکمت‌هایی والا درباره حقیقت خلقت و اسرار هستی است که عمده مردم در عصر رسالت از درک آن ناتوان بودند. از این رو پیامبر اکرم (ص) و پس از ایشان مفسران به تبیین و شرح جزئیات آیات قرآن کریم پرداختند. ما نیز با هدف آشنایی بیشتر با آیات الهی، هر روز به چند آیه از کلام الله با استناد به تفاسیر معتبر مفسران قرآن کریم می‌پردازیم.

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ

به نام خداوند رحمتگر مهربان

یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا إِذَا نَاجَیْتُمُ الرَّسُولَ فَقَدِّمُوا بَیْنَ یَدَیْ نَجْوَاکُمْ صَدَقَةً ۚ ذَٰلِکَ خَیْرٌ لَکُمْ وَأَطْهَرُ ۚ فَإِنْ لَمْ تَجِدُوا فَإِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحِیمٌ‌

ای اهل ایمان، هر گاه بخواهید که با رسول سخن سرّی گویید (یا سؤالی کنید) پیش از این کار باید مبلغی صدقه دهید که این صدقه برای شما بهتر و پاکیزه‌تر است (که شما را از سؤالات بی‌جا بر کنار و از بخل و لئامت پاک می‌گرداند) و اگر (از فقر) چیزی (برای صدقه) نیابید در این صورت خدا بسیار آمرزنده و مهربان است.

تفسیر آیه ۱۲ سوره مجادله
امام علی (ع) در روایتی می‌فرمایند: هنگامی که آیه «یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا إِذا ناجَیْتُمُ الرَّسُولَ» نازل شد، رسول خدا (ص) مرا احضار فرمودند و گفتند: «به نظر تو یک دینار برای هر دیدار مناسب است»؟ عرض کردم: «توان و تحمّل آن را ندارند». فرمودند: «پس چقدر»؟ گفتم: «دانه¬ای جو»! فرمودند: «خیلی اندک و ناچیز است.

سپس آیه «أَ أَشْفَقْتُمْ أَنْ تُقَدِّمُوا بَیْنَ یَدَیْ نَجْواکُمْ صَدَقاتٍ» نازل شد و خداوند متعال به خاطر من این بار را از دوش امّت برداشت و این آیه پیش از من و بعد از من درباره کسی نازل نگشته و نازل نخواهد شد.

گروهی از مردم به خصوص ثروتمندان مرتبا مزاحم پیامبر (ص) می‌شدند و خصوصی با پیامبر سخن می‌گفتند و کاری که مایه اندوه دیگران و یا کسب امتیاز و تقرب بی دلیل برای آنان بود. آیه نازل شد تا آزمونی برای علاقه واقعی آنان باشد. البته این حکم جنبه موقتی و آزمایشی داشت و پس از مدتی حکم برداشته شد.

حضرت علی (ع) در روایتی می‌فرمایند:آیه‌ای که نه قبل از من و نه بعد از من کسی به آن عمل نکرد، آیه صدقه است. دیناری داشتم، آن را به ده درهم تبدیل کردم، هر بارکه می‌خواستم با پیامبر اکرم (ص) نجوا و گفتگو کنم، درهمی صدقه می‌دادم. طهارت و پاکی دو نوع است:۱. جسمی و ظاهری، «وَ إِنْ کُنْتُمْ جُنُباً فَاطَّهَّرُوا»؛ ۲- روحی و باطنی. «ذلِکَ خَیْرٌ لَکُمْ وَ أَطْهَرُ»

• پیام‌های آیه ۱۲ سوره مجادله
• ۱- ایمان، مسئولیّت آور است. نیا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا إِذا»
• ۲- صدقه را باید پیش از انجام کار پرداخت کرد. «فَقَدِّمُوا ... صَدَقَهً»
• ۳- معلّم می‌تواند برای آموزش، هزینه‌ای را مشخص کند. چه خود دریافت کند و چه به دیگران حواله دهد. «فَقَدِّمُوا بَیْنَ یَدَیْ نَجْواکُمْ صَدَقَهً»
• ۴- میزان صدقه تعیین نشد تا هرکس تصمیم بگیرد. «صَدَقَهً»
• ۵-از هر راهی باید برای فقرزدایی استفاده کرد. شرط ملاقات خصوصی با پیامبر، پرداخت صدقه به فقرا بود. «فَقَدِّمُوا بَیْنَ یَدَیْ نَجْواکُمْ صَدَقَهً»
• ۶- در انتخاب میان پول و پیامبر، میزان ایمان و علاقه مردم شناخته می‌شود. «فَقَدِّمُوا بَیْنَ یَدَیْ نَجْواکُمْ صَدَقَهً»
• ۷- صدقه، قوانین و محدودیت‌های اجتماعی، خیرات بسیاری را برای فرد و جامعه به دنبال دارد. «ذلِکَ خَیْرٌ»
• ۸-وابستگی به دنیا، پلیدی و دل کندن از آن پاکی است. «ذلِکَ خَیْرٌ لَکُمْ وَ أَطْهَرُ»
• ۹- صدقه، نوعی تطهیر است. «أَطْهَرُ» چنانکه در جای دیگر می‌خوانیم: «خُذْ مِنْ أَمْوالِهِمْ صَدَقَهً تُطَهِّرُهُمْ»
• ۱۰- در احکام اسلام بن بست نداریم. «فَإِنْ لَمْ تَجِدُوا»
• ۱۱- قانون گذار باید مراعات همه مردم را در وضع قانون بکند. «فَإِنْ لَمْ تَجِدُوا»
• ۱۲- فقرا به خاطر ناتوانی بر صدقه، احساس حقارت نکنند، زیرا مشمول رحمت الهی هستند. «فَإِنْ لَمْ تَجِدُوا فَإِنَّ اللّهَ غَفُورٌ رَحِیمٌ»
• ۱۳- هیچ گاه اسلام کسی را به خاطر فقر طرد نکرده و محروم نساخته است. «فَإِنْ لَمْ تَجِدُوا فَإِنَّ اللّهَ غَفُورٌ رَحِیمٌ»