هیچ چیز نزد خدا منفورتر و مکروه‌تر از کار نیست

به گزارش کارگرآنلاین، مطابق تعالیم قرآن و آموزه‌های اهل بیت (ع) تغذیه نه تنها بر جسم انسان تأثیرگذار است بلکه سایر خصوصیات روحی و رفتاری او را تحت تأثیر خود قرار می‌دهد.

قرآن در توصیه‌ای کلی به پیامبر (ص) می‌فرماید: «یَا أَیُّهَا الرُّسُلُ کُلُوا مِنَ الطَّیِّبَاتِ وَاعْمَلُوا صَالِحًا؛ ای پیامبران، از طیبات بخورید و کارهای شایسته کنید». این آیه عمل صالح را در گرو تغذیه از طیبات می‌داند و در جایی دیگر می‌فرماید: «فلینظر الانسان الی طعامه؛ ای انسان به غذای خود بنگر»، که این آیه هم حکایت از تأثیرگذاری تغذیه بر رفتارهای انسان دارد.

در آیه ۱۶۸ سوره بقره نیز آمده است: «یا أَیّهَا النّاسُ کُلُوا مِمّا فِی اْلأَرْضِ حَلالاً طَیِّبًا وَ لا تَتّبِعُوا خُطُواتِ الشّیْطانِ؛ ای مردم از آنچه در زمین است، حلال و پاکیزه را بخورید و از گام‌های شیطانی پیروی نکنید». (۱)

تغذیه و خوراک می‌تواند نقش‌ بسزایی در تکوین نفس انسان و قوای ادراکی او ایفا کند. در روایات اسلامی هم به صراحت از آثار برخی از غذاها در تقویت حافظه و ازدیاد عقل یا بالعکس خبر داده است. امام رضا (ع) می‌فرماید : «… اِنَّ الخَلَّ یَشُدُّ الذِّهنَ وَ یَزیدُ فی العَقلِ؛ سرکه، ذهن(انسان) را بیشتر و عقل را زیاد می‌کند».

رفتار و کردار آدمی همواره از توان جسمی او تبعیت می‌کند و فقر و ناداری که خود عامل سوء تغذیه است می‌تواند کارکردهای بدن را مختل کرده و باعث بروز رفتارهای ناهنجار شود. امام رضا (ع) در مذمت فقر می‌فرماید: المسکنة مفتاح البوس؛ بینوایی کلید بدبختی و بیچارگی است.
همانطور که اشاره شد تغذیه از طیبات و غذاهای حلال همواره در متون دینی مورد سفارش قرار داشته است. تغذیه از مالی که توسط کسب حرام بدست آمده آثار سوء و غیر قابل جبرانی در پی دارد.

مام رضا (ع) در حدیثی خوردن مال یتیم را مساوی کشتن او دانسته است چون او را به گریبان تهیدستی و بی‌نوایی انداخته است.

تغذیه تأثیرات تکوینی بر نفس دارد
خوراک‌های گوناگون سوخت و ساز بدن را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد. در روان‌شناسی جدید نیز تمرکز به مغز و سیستم عصبی نهاده شده و تأثیرات زیستی بر کارکرد مغز مورد توجه واقع شده است. از این رو تغذیه تأثیرات تکوینی بر نفس دارد چرا که نفس مرتبط با بدن است و قوای ادراکی انسان تحت‌تأثیر آن است و تغذیه حلال و پرهیز از تغذیه با آن چه حرام است نیز بر تربیت انسان موثر است.

امام‌رضا (ع) می‌فرماید: خدای متعال هیچ خوردنی و نوشیدنی را جایز نکرده مگر آن‌چه در آن سود و صلاحی است و هیچ چیزی را ممنوع نکرده مگر آن‌چه در آن زیان و نابودی و تباهی بوده است. پس هرچه سودمند و توان‌بخش جسم باشد و به بدن آدمی نیرو بدهد حلال است.

اگر به کم خوردن بسنده کنید بدن‌هایتان سالم می‌ماند
یکی از مواردی که بر اخلاق آدمی و روحیات روانی او موثر است پرخوری و زیاده روی در خوردن است. امام رضا(ع) در این زمینه می فرماید: اگر مردم در خوردن به کم بسنده می داشتند، بدن‌هایشان سالم بود.

بنگر که چه چیز با تو و با معده‌ات سازگار است
امام رضا (ع) همچنین در این زمینه می‌فرماید: بدن همانند زمین پاک و آماده برای زراعت است که اگر در آبادانی و آب دهی به آن مراقبت شود، به گونه‌ای که آب، نه بیشتر از نیاز به آن برسد تا آن را غرق کند و نه از اندازه کمتر باشد تا آن را به خشکی گرفتار سازد، آبادانی‌اش استمرار می‌یابد و خرمی‌اش بیشتر می‌شود و کشت آن برکت می‌یابد. اما اگر از آن غفلت شود، به تباهی می‌گراید و علف هرز در آن می‌روید. بدن چنین حکایتی دارد و تدبیر آن در خوراک و نوشیدنی، چنین است. پس سامان و سلامت می‌یابد و عافیت در آن ریشه می‌گسترد. بنگر که چه چیز با تو و با معده‌ات سازگار است و تن تو با چه چیز نیرو می گیرد و چه خوردنی و نوشیدنی ای برای بدنت سالم‌تر است، همان را برای خویش مقرر بدار و خوراک خود گیر.

در سیره تربیتى- بهداشتی امام رضا(ع) علاوه بر توجه به سایر ابعاد، به رعایت ‏بهداشت، تغذیه سالم و نیز عوامل غیر مادى مؤثر در سلامتى مانند صدقه ‏و عقیقه (نوعی قربانی کردن برای نوزاد تازه متولد شده) توجه خاص شده است. امام رضا (ع) عقیقه کردن براى پسر و دختر، نام‌گذارى، تراشیدن موهاى سر نوزاد در روز هفتم و معادل وزن موها طلا یا نقره صدقه دادن را لازم شمرده و فرموده‌اند: فرزندانتان را در روز هفتم‏ ختنه کنید؛ زیرا ختنه باعث پاکى بیشتر و رشد سریعتر آنان مى‏شود.

آن حضرت ضمن توجه به نکات تربیتی از رعایت نکات تغذیه‌ای غافل نبوده و همواره به تغذیه صحیح سفارش می‌کردند. یحیى صنعانى ‏مى‏گوید: در «منا» بر حضرت رضا(ع) وارد شدم، در حالى که جواد(ع) در دامان ‏حضرت نشسته بود و حضرت به او موز مى‏داد.

پرهیز نخوردن نیست، کم خوردن است
همانطور که اشاره شد در روایات از پرخوری نهی شده است؛ چرا که کسی که پرخوری می‌کند نمی‌تواند عبادت را با توجه و حضور انجام دهد و عابد حقیقی نیست و غذای زیاد مانع حضوردر عبادت است و کسی که عابد حقیقی است و مشتاق عبادت است به کمترین مقدار غذا اکتفا می‌کند تا در عبادت موفق باشد. از این رو امام رضا (ع) می‌فرماید: پرهیز از یک چیز، واگذاردن آن نیست. پرهیز از یک چیز تنها کم خوردن از آن است. و درجایی دیگر می‌فرماید: هیچ چیز نزد خدا منفورتر و مکروه‌تر از پرخوری نیست.