مراقبت‌های معنوی برای تربیت فرزند
متأسفانه بعضى از والدین علی‌رغم توجه به خوراک و پوشاک فرزندان، نسبت به مسائل دینی آن‌ها توجه نداشته وحتی گاهى به دلیل سخت‌گیرى و آموزش‌هاى غلط، فرزندان را نسبت به مسائل دینی بی‌تفاوت و بی‌رغبت می‌کنند.
این در حالی است که در روایتی رسول خدا (صلى الله‌علیه‌وآله) مى‌فرماید: «واى بر فرزندان آخرالزمان، از دست پدرانشان!» گفتند: یا رسول الله، منظور شما پدران مشرکند؟ فرمود: «خیر، بلکه پدران مؤمنى که واجبات دینى را به فرزندان خود نمى‌آموزند و اگر آنان خود بخواهند احکام دین را فرا گیرند، ایشان جلوگیرى مى‌کنند حال آن که اگر کالایى به دست بیاورند از آنان راضى و خوشحال خواهند شد. من از ایشان بیزارم.» (مستدرک‌الوسائل، ج ۱۵، ص ۱۶۴)
مراقبت‌هایی برای تربیت فرزندصالح
دسته‌ای از توجهات و رعایت‌ها برای تربیت عبادی فرزندان، به زمان انتخاب همسر؛ اینکه هریک از طرفین توجه داشته باشند که برای فرزند آینده‌شان چه کسی را به عنوان مادر یا پدر او انتخاب می‌کنند، مربوط می‌شود. دسته‌ای به قبل از تولد کودک (قبل و در حین انعقاد نطفه)؛ دوران بارداری مادر و شیرخوارگی و دسته‌ای دیگر مربوط به سه دوره زندگی کودک (هفت سال اول، هفت سال دوم و هفت سال سوم) برمی‌گردد که والدین با توجه داشتن به آن‌ها و توکل به خدا می‌توانند در تربیت فرزندان صالح موفق باشند. در این فرصت به مراقبت‌های معنوی مادر در دوران بارداری و شیرخوارگی کودک می‌پردازیم.
قبل انعقاد نطفه
- خواندن دعا‌های زیر توسط والدین:
اللَّهُمَّ ارْزُقْنی وَلَداً وَاجْعَلْهُ تَقِیاً زَکیاً لَیسَ فی خَلْقِهِ زِیادَةٌ وَلا نُقْصانٌ واجْعَلْ عاقِبَتَهُ الی خَیرٍ (وسایل الشیعه، حدیث ۲۵۱۸۰)
رَبِّ هَبْ لِی مِنْ لَدُنْکَ ذُرِّیَّةً طَیِّبَةً ۖ إِنَّکَ سَمِیعُ الدُّعَاءِ (سوره آل‌عمران، آیه ۳۸)
- قرآن خواندن
تلاوت آیه ۳۵ سوره نور توسط زوجین
- ذکر گفتن در صبح و شبی که احتمال انعقاد نطفه وجود دارد
۷۰ مرتبه سبحان الله
۱۰ مرتبه استغفرالله ربی اتوب الیه
۹ مرتبه سبحان الله
۱ مرتبه استغفرالله ربی و اتوب الیه
- استغفار
گفتن ۱۰۰ مرتبه استغفار در سحر
- نماز
خواندن ۲ رکعت نماز توسط والدین
هنگام انعقاد نطفه
- دعا
دستور داده شده که قبل از انعقاد نطفه زن و مرد در هنگام خلوت کردن بِسْمِ اللَّهِ الرحمن الرحیم گفته و این دعا را بخوانند: بِسْمِ اللَّهِ وَبِاللَّهِ اللَّهُمَّ جَنِّبْنی الشَّیطانَ وَجَنِّبِ الشَّیطانَ ما رَزَقْتَنِی. (وسایل الشیعه، حدیث ۲۵۲۳۴)
- باوضو بودن
- پرهیز از منظره‌های زشت و ترسناک، هیجانات شدید و الکل و شراب
- رو و پشت به قبله نباشند.
مراقبت‌های معنوی کلی در دوران بارداری و شیرخوارگی
اولین قدم و شرط صالح و مصلح بودن فرزند، والدین است. چرا که به صورت خواسته یا ناخواسته فرزند از والدین خود تأثیر مى‌پذیرد. امروزه در علوم تجربی ثابت شده است که افزون بر صفات خَلقی و جسمی، پاره‌ای از ویژگی‌های روحی و خُلقی همچو ترس، اضطراب، خشونت، شتابزدگی و... نیز از طریق وراثت به فرزندان منتقل می‌شود. ژن‌ها حتی می‌توانند پل انتقال ویژگی‌های وراثتی نسل‌های گذشته به نسل‌های بعدی ما باشند. بنابرآموزه‌های دینی، نه فقط خصوصیات خَلقی والدین که ویژگی‌های خُلقی آن‌ها نیز از طریق ژن منتقل می‌شود. مادری که باردار است باید بداند فکر گناه مستقیماً بر جنین اثر می‌گذارد چه رسد به فعل گناه.
- استغفار و صدقه دادن برای کودک
معصومه خلیلی، کارشناس و مشاور خانواده در رابطه با اهمیت دوران بارداری در تربیت عبادی فرزند می‌گوید: «لازم است در این دوران مادر صوت اذان را بشنود و در دل آن را زمزمه کند؛ زیرا این امر باعث آرامش فکری و دوری شیاطین می‌شود. همچنین مادر در دوران بارداری برای موفقیت در امر تربیت فرزند بسیار ذکر استغفار گفته و برای فرزند خود صدقه دهد.»
- گفتن بسم الله الرحمن الرحیم در هنگام انعقاد نطفه که باعث می‌شود شیطان بر این نطفه نظر نکند. (حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعه، ج۱۴، باب ۹۶. کلینی، یعقوب، کافی، ج۱۱، ص۱۴۷)
- دعا کردن و از خداوند طلب فرزند صالح نمودن به ویژه دعاهاى قرآنى مثل:
۱- رَبِّ هَبْ لِی مِنْ لَدُنْکَ ذُرِّیَّةً طَیِّبَةً إِنَّکَ سَمِیعُ اَلدُّعاءِ، (آل عمران، ۳۸)
۲- رَبَّنا هَبْ لَنا مِنْ أَزْواجِنا وَ ذُرِّیَّاتِنا قُرَّةَ أَعْیُنٍ وَ اجْعَلْنا لِلْمُتَّقِینَ إِماماً (فرقان، ۷۴)
۳- ربِّ اجْعَلْنِی مُقِیمَ اَلصَّلاةِ وَ مِنْ ذُرِّیَّتِی رَبَّنا وَ تَقَبَّلْ دُعاءِ (ابراهیم، ۴۰) و...
- صحبت کردن والدین با جنین در دوران بارداری و از آرزو‌هایی که برایش دارند سخن بگویند. (فصلنامه شیر مادر، ش ۹)
- انتخاب نام نیکو که برای کودک رزق حلال، اخلاق خوب و سلامتی را به برکت می‌آورد. (ترجمه فروع کافی؛ ج ۷، ص ۵۸)
- گفتن اذان در گوش راست و اقامه در گوش چپ کودک (بحارالانوار، ج ۴۳. تهذیب الأحکام؛ ج ۷ , ص ۴۳۷)
- استفاده از غذاهاى حلال و پرهیز از لقمه حرام و شبهه‌ناک
- دوری از گناه، توجه به رفت‌و‌آمد‌ها ودائم‌الوضو بودن مخصوصاً زمان شیردادن به کودک
مادر شیخ انصاری می‌گوید: «من درباره پسرم، توقع بیشتری داشتم؛ زیرا در دو سالی که او را شیر دادم، هیچ‌وقت بدون وضو نبودم. حتی در نیمه شب بلند زمستان، یخ حوض را می‌شکستم و وضو می‌گرفتم، سپس بچه‌ام را شیر می‌دادم. هیچ‌گاه بدون بسم‌الله سینه بر دهان فرزندم نگذاشتم.» مادر مرحوم مقدس اردبیلی نیز می‌گوید: «هرگز لقمه‌ای شبهه‌ناک نخوردم. قبل از شیردادن وضو می‌گرفتم. هرگز چشم به نامحرم نینداختم و در تربیت او کوشیدم»
- انجام مستحبات و پرهیزاز گناهان
- حفظ آرامش روحی و معنوی در همه حال و عصبانی نشدن. بهترین کار برای رسیدن به این شرایط ارتباط با خدا و اهل‌بیت علیهم‌السلام و همراهی و توجه شوهر به این امر می‌باشد.
- خواندن تسبیحات حضرت زهرا (سلام‌الله‌علیها) بعد از هر نماز و قبل از خواب
- مداومت بر خواندن سوره انبیاء برای صالح شدن فرزند (کتاب ریحانه بهشتی، سیما میخبر
- دست نهادن روی شکم و خواندن سوره والعصر برای صبور شدن بچه (کتاب ریحانه بهشتی، سیما میخبر)
- استفاده از تغذیه مناسب و به دور از زیاده‌روی به ویژه خرما، گلابی، انار، خربزه با پنیر، کندر (از سه ماهگی به بعد)، سیب، شیر، قاووت (وسائل‌الشیعه، ج ۲۱، ص ۴۰۳)
- تلاوت سوره یس بعد از نماز صبح، بعد نماز مغرب و عشا سوره‌های حشر، واقعه و ۱۰ مرتبه سوره توحید
- تلاوت سوره ص در شب‌های جمعه
- مداومت بر ذکر صلوات و انجام غسل‌های مستحبی
- تلاوت سوره انشقاق مخصوصاً در ماه نهم و هنگام درد
مراقبت‌های به تفکیک ماه‌های بارداری (سند مطالب کتاب ریحانه بهشتی نوشته سیما میخبر)
ماه اول:
روز‌های پنج شنبه و جمعه سوره یس و صافات بخواند و به شکم بدمد و روز‌های جمعه از قبل از صبحانه انار میل کند و قبل از طلوع آفتاب و هر روز بر ۲ عدد خرما سوره قدر بخواند و آن را ناشتا بخورد.
ماه دوم:
روز‌های پنج شنبه و جمعه سوره ملک بخواند. روز پنجشنبه ۱۴۰ مرتبه و روز جمعه صد مرتبه صلوات با عجل فرجهم بگوید. هر روز بر ۲ عدد عناب سوره توحید بخواند و آن را ناشتا بخورد.
ماه سوم:
روز‌های پنج شنبه و جمعه سوره آل‌عمران بخواند. هر روز بعد از نماز‌ها ۱۴۰ مرتبه صلوات بفرستد. هر روز بر یک عدد سیب آیه الکرسی بخواند و آن را ناشتا بخورد.
ماه چهارم:
روز‌های پنج شنبه و جمعه سوره دهر بخواند. در تمام نماز‌ها در یک رکعت سوره قدر تلاوت کند و هر روز بر ۲ انجیر سوره والتین بخواند و آن را ناشتا بخورد.
ماه پنجم:
روز‌های پنج شنبه و جمعه سوره فتح را تلاوت کند. در یک نماز سوره النصر بخواند و هر روز یک عدد تخم مرغ سوره حمد بخواند و آن را ناشتا بخورد.
ماه ششم:
روز‌های پنج شنبه و جمعه سوره واقعه بخواند. شب‌ها در یک نماز سوره التین تلاوت کند و هر روز بر یک انار را پس از خواندن سوره فتح ناشتا بخورد.
ماه هفتم:
روز‌های پنج شنبه و جمعه سوره یس و تبارک بخواند. روزی ۱۴۰ مرتبه صلوات بفرستد و هر روز بر یک عدد به سوره یس بخواند و آن را ناشتا بخورد.
ماه هشتم:
روز‌های شنبه بعد از نماز صبح ۱۰ مرتبه سوره قدر
روز‌های یکشنبه بعد از نماز صبح سوره ۲ مرتبه والتین
روز‌های دوشنبه سوره یس
روز‌های سه شنبه سوره فرقان
روز‌های چهارشنبه سوره دهر
روز‌های پنج شنبه سوره محمد
روز‌های دوشنبه سوره الصافات
ماه نهم:
برای سلامتی امام زمان (علیه‌السلام) گوسفندی را ذبح کرده از آن بخورد.
در نماز ظهر یا عصر سوره والعصر و الذاریات بخواند.
در روز‌های پنجشنبه سوره حج و روز‌های جمعه سوره فاطر را تلاوت کند.
هر روز بر مقداری شیر و خرما، سوره دهر بخواند و آن را ناشتا بخورد.
