روش حمایت دولت از بورس

 موضوع دخالت دولت در بازارها از منظر کمیت و کیفیت همواره یکی از موضوعاتی بوده که بین اقتصاددانان مکاتب مختلف مورد مناقشه قرار گرفته است. البته بیشتر اقتصاددانان بر این موضوع که دخالت دولت در بازار و اقتصاد باید کاهش یابد، اتفاق نظر دارند. عده‌ای نیز معتقدند که دولت نباید در بازارهای مالی دخالتی داشته باشد و در مقابل برخی معتقدند که دولت می‌تواند با هدف بهینه سازی و تنظیم بازار با تعیین قوانین و مقررات به بهبود روند آن کمک کند.

در سال‌های اخیر در کشور در بسیاری از موارد دولت با هدف مقابله با جهش‌های قیمتی و تورمی دخالت‌هایی در بازارها داشته که مسائل موجود را تشدید کرده و نقشی در بهبود وضعیت نداشته است.

• علاوه بر این، در سال گذشته دولت اقدام به قیمت گذاری دستوری فولاد کرد که این موضع منجر به پرورش رانت‌خواران، تقسیم رانت بسیار بالا بین خواص و نابودی سرمایه سهامداران شد. هر گونه دستکاری در هر نظام اقتصادی حتی اگر با هدف حمایت از مردم هم انجام شود واکنش‌هایی به دنبال داشته و با عدم تعادل در سوی دیگر همراه خواهد بود. پیشنهاد می‌شود دولت به جای نرخ‌گذاری دستوری اقدام به تنظیم نرخ‌ها با نرخ‌های متعادل و واقعی محصولات در بازار منطقه و حتی بازار جهانی کند تا از ارائه سوبسید ناعادلانه جلوگیری شده و از سوی دیگر نیز با قیمت‌گذاری دستوری اقدام به پخش میلیاردها تومان رانت نکند.
• در همین رابطه و نحوه حمایت دولت‌ها از بازار سرمایه گفت و گویی با جواد نصر اصفهانی، کارشناس بازارهای مالی داشته‌ایم که در زیر می‌خوانید:

در کشورهای پیشرفته هم دولت‌ها در بورس دخالت می‌کنند؟

• به طور کلی همه بازارهای مالی در دنیا به اخبار، اظهار نظرات و اتفاقات حساسیت دارند، آخرین نمونه این موضوع را می‌توان در اظهار نظر رئیس بانک مرکزی چین درباره بیت کوین مشاهده کرد که منجر شد در فاصله کمتر از چند ساعت قیمت بیت کوین از ۵۲ هزار دلار به حدود ۴۲ هزار دلار رسیده و ۲۰ درصد کاهش قیمت داشته باشد.
• چنین واکنش‌هایی مخصوص کریپتوکارنسی و رمز ارزها نبوده و در بازارهای جهانی و بورس‌های مختلف کشورهای دنیا نیز بروز اتفاقات و اظهار نظرات مختلف می‌تواند منجر به صعود و یا ریزش آن بازار شود. همچنین اگر به عنوان مثال، یکی از هواپیماهای شرکت بوئینگ سقوط کند، این اتفاق بر قیمت سهام این شرکت در بورس تأثیر قابل توجهی خواهد داشت. نمونه‌هایی که گفته شد تأثیراتی است که بورس‌های جهانی از اخبار مختلف می‌گیرند.

این حمایت‌ها چگونه می‌تواند باشد؟

• بزرگترین بورس دنیا، بازار بورس نیویورک است که شاهد دخالت دولت آمریکا در آن هستیم. بانک مرکزی آمریکا، در بازه‌های زمانی مشخصی موظف به اعلام برخی از نرخ‌ها و برنامه خود برای سیاست گذاری اقتصادی این کشور در آینده است. رئیس این بانک نرخ بهره و نرخ بیکاری و سیاست‌های بانک مرکزی آمریکا را به طور کاملاً شفاف اعلام می‌کند.
• همواره بلافاصله پس از اعلام این نرخ‌ها، شاهد تغییر در همه بازارهای دنیا از کامودیتی‌ها تا بورس آمریکا هستیم، از آنجا که افزایش و یا کاهش نرخ دلار مستقیماً بر نرخ دلار تأثیر گذار بوده این موضوعات نیز قابل توجیه است. در همه دنیا فعالان بازارهای مختلف مالی نسبت به تأثیر اظهار نظرات به بازارها مطلع هستند، ین تأثیر در بازارهای بورس محور بیشتر از بازارهایی همچون مسکن است، زیرا حجم معاملات در این نوع از بازارهای مالی بالا بوده و معمولاً افراد می‌توانند تصمیم‌گیری کنند که سهام خود را بخرند یا به فروش برسانند.

بورس ایران نیز از این قاعده مستثنا نیست، همانطور که در سال ۹۸ پس از ترور سردار شهید حاج قاسم سلیمانی، بورس ایران به مدت یک هفته قرمز بود. علاوه بر این در زمان حمله داعش به مجلس و پس از به وجود آمدن اختلاف نظر بین وزرای نفت و اقتصاد برای عرضه صندوق پالایش، در دولت پیشین نیز شاهد قرمز شدن و ریزش بورس بودیم. در انتخابات ۱۴۰۰ که نامزدهای ریاست جمهوری وعده‌هایی برای حمایت از بورس دادند نیز شاهد واکنش مثبت بازار به این صحبت‌ها بودیم.

مسئولان اکنون برای حمایت از بورس و بازگرداندن تعادل به آن، چه اقداماتی می‌توانند انجام دهند؟

• رئیس جمهور دولت فعلی در دوران پیش از برگزاری انتخابات در سازمان بورس حضور یافت که پیش از این بی سابقه بود. فعالیت‌های میدانی آقای رئیسی بسیار زیاد است اما موضع دولت سیزدهم و عملیات اقتصادی آن در قبال بورس را می‌توان از حضور آقای رئیسی در این سازمان متوجه شد.
• بازارهای مالی از جمله بورس، در برابر اظهار نظرات سو گیری می‌کند به طوری که آینده خود را با اظهار نظرات فعلی مسئولان پیش بینی می‌کند، آقای رئیسی در زمان حضور در سازمان بورس وعده‌های خوبی برای حمایت باز بورس و صندوق تثبیت آن و همچنین افرادی که در یکسال اخیر در این بازار ضررهای مالی دیدند، ارائه داد، سو گیری مثبت بالاترین مقام اجرایی کشور، منجر شد که پس از انتخاب ایشان به عنوان ریاست جمهور، شاخص روند خوبی داشته و از حالت نزولی خارج شود.

بنابراین سو گیری و حمایت مسئولان و به ویژه مسئولان مرتبط با فضای اقتصادی کشور می‌تواند جهت دهی بسیار خوبی برای بازار داشته باشد.

• البته پیش از این شاهد عدم حمایت برخی از مسئولان از بازار سرمایه هم بوده‌ایم. به عنوان نمونه در سال ۸۴ یکی از نامزدهای ریاست جمهوری بورس را قمارخانه خطاب کرد و طبیعی است که پس از انتخاب این فرد به عنوان رئیس جمهور بازار واکنش منفی داشته باشد.
• حمایت در گفتار و صحبت‌های مسئولان اهمیت زیادی دارد، به نظر می‌رسد عملکرد دولت سیزدهم در راستای حمایت از بورس باشد. البته این حمایت نباید از جنس حمایت‌هایی که در سال ۹۹ فقط با گفتار مقامات شکل گرفت باشد، در آن سال با توجه به صحبت‌های حمایتی رئیس دولت در همه جلسات رسمی، با وجود منفی بودن بورس‌های جهانی، بورس ایران صعودی بود و در نهایت تعداد زیادی از مردم در صندوق‌های دولتی متضرر شدند.

دولت به جز حمایت لفظی چه اقدامات دیگری می‌تواند انجام دهد؟

• هماهنگی تیم اقتصادی دولت در اظهار نظرها برای بازار سرمایه اهمیت ویژه‌ای دارد. در آمریکا، زمان ارائه گزارش توسط رئیس بانک مرکزی از ماه‌ها قبل کاملاً مشخص است و همه بازارهای مالی از ابتدای شروع این گزارش دهی به شدت پر نوسان بوده و به سرعت به آن واکنش نشان می‌دهند.
• متأسفانه در چند ماه گذشته، هماهنگی اقتصادی در امورات مختلف در بدنه دولت دیده نشده است. به عنوان نمونه در موضوع واردات خودرو شاهد اظهار نظرات متفاوتی بودیم. این در حالی است که سهم مهمی از بازار سرمایه ایران را صنایع خودرو ساز و قطعه سازان تشکیل داده‌اند و این اظهارات بازار را ملتهب، سهامداران را نگران و فضا را برای سفته بازی فراهم می‌کند.

صنایع مرتبط با سیمان و فولاد نیز در ماه‌های اخیر با اظهار نظرات متناقض نمایندگان مجلس و وزیر صمت با آسیب‌های جدی مواجه شدند. اینکه دولت در بدنه خود هماهنگی اقتصادی داشته باشد به کارآمدی بازار سرمایه کمک زیادی کرده و آن را با ثبات می‌کند.

همزمان نیز قوانین و مقررات باید ثبات داشته باشد به طوری که قوانین هر روز تغییر نکند و ریسک سرمایه گذاری در بازار سرمایه کاهش یابد. آقای رئیسی در آخرین مصاحبه تلویزیونی خود به مردم قول دادند تصمیمات شبانه نداشته باشند، تا کنون نیز تصمیم شبانه‌ای در دولت اتخاذ نشده اما اظهار نظرات شبانه بسیار زیاد اتفاق افتاده است که از جمله آن می‌توان به مجوز واردات خودرو اشاره کرد.

باید توجه داشت هر اظهار نظر می‌تواند تأثیرات بسزایی در بازارهای مالی داشته باشد.

گفت‌وگو از: فرشته بابایی/ایمنا