مجلسی‌ها از سند ملی مسجد خبر دارند؟
این نسخه‌پیچی مجلس برای مساجد، در حالی رقم می‌خورد که گویی نمایندگان مجلس و حتی نهادهای پیشنهاددهنده این بند، نسبت به بررسی و تدوین سند ملی مسجد خالی‌الذهن بودند و گویی خبر نداشتند که نهاد تصمیم‌گیر و قانون‌گذار دیگر کشور در حال بررسی سندی برای فعال‌سازی مساجد، مردمی‌سازی برنامه‌های فرهنگی و از قضا محله‌محور شدن اقدامات و برنامه‌های فرهنگی و اجتماعی است.
نمایندگان مجلس در روند بررسی برنامه هفتم، بندی را مصوب کردند که به وزارت ارشاد برای مردمی‌سازی فعالیت‌های فرهنگی با محور مساجد مأموریت داده شد. این مصوبه بدون توجه به روند تصویب سند ملی مسجد در شورای عالی انقلاب فرهنگی به دست آمده است.
مساجد در طول تاریخ همواره مدیریت مردمی داشته‌اند و ذیل نهاد و سازمانی نبودند. مدیریت مسجد برعهده امام جماعت است که بازوی اصلی مدیریتش هیأت امنای مسجد است که آن‌ها هم همگی از جنس مردم و اهالی محله هستند. این روند همواره مورد تأکید مقام معظم رهبری هم بوده است و ایشان فرموده‌اند که امام جماعت مدیر طبیعی مسجد است و اعتقاد دارند که نباید سازمان یا نهادی برای تولی‌گری در مساجد تعیین شود.
در برهه‌های مختلف سازمان و نهادهای مختلفی تلاش کردند تا مساجد را زیر بال و پر خود بگیرند اما همواره با مخالفت مقام معظم رهبری روبرو شدند. اسفندماه سال ۱۴۰۰ شورای عالی انقلاب فرهنگی با همین نگاه، تدوین «سند ملی مسجد» را در دستور کار قرار داد و با ابلاغ معاون اول رئیس جمهور و رئیس ستاد هماهنگی نقشه مهندسی فرهنگی کشور سازمان تبلیغات اسلامی مکلف شد تا تدوین «سند ملی توسعه، گسترش و تقویت نهاد مسجد و سامان بخشی و راهبری آن» را تهیه و تنظیم کند. بعد از کش‌وقوس‌های فراوان در اسفندماه سال ۱۴۰۱ پیش‌نویس این سند به شورا ارسال شد. حجت‌الاسلام میرمحمدیان مدیرعامل بنیاد هدایت می‌گوید: «روند بررسی و تصویب این سند در شورا رو به پایان است و به زودی تصویب نهایی می‌شود.»
تصمیم مجلسی‌ها با محوریت وزارت ارشاد برای مساجد
علی‌رغم تمام این اقدامات و پیگیری‌ها، مجلس شورای اسلامی در روند بررسی لایحه برنامه هفتم توسعه، با پیشنهاد دولت و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، بندی را مصوب کرد با این عنوان که وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی مکلف است به منظور مردمی‌سازی فعالیت‌های فرهنگی و استفاده از ظرفیت مساجد و با همکاری مرکز رسیدگی به امور مساجد، سازمان بسیج مستضعفین، سازمان تبلیغات اسلامی، سازمان اوقاف و امور خیریه، شورای عالی حوزه‌های علمیه و شورای سیاست‌گذاری ائمه جمعه و شورای هماهنگی تبلیغات اسلامی طرح مسجدمحوری در محلات را ظرف سه ماه پس از لازم الاجرا شدن این قانون، تهیه و به تصویب هیأت وزیران برساند. حجت‌الاسلام خداداده رئیس ستاد هماهنگی کانون‌های فرهنگی هنری وزارت ارشاد می‌گوید: «این بند با پیشنهاد ما در برنامه هفتم توسعه قرار گرفت و بعد از تصویب نهایی، با همکاری نهادهای مطرح شده دستورالعملی را برای عملیاتی شدن این طرج تهیه خواهیم کرد.»
مساجد را با بخشنامه نمی‌توان مدیریت کرد
این در حالی است که مسئولان و متولیان مساجد بارها اعلام کرده بودند که به دلیل ساختار مردمی مساجد امکان اداره بخشنامه‌ای این خانه‌های خدا و انجام کار فرهنگی در این حوزه نیست. حتی حجت‌الاسلام خداداده هم بر این امر صحه گذاشته و اعلام کرده بود که مساجد را با بخشنامه نمی‌توان مدیریت کرد.
این نسخه‌پیچی مجلس برای مساجد، در حالی رقم می‌خورد که گویی نمایندگان مجلس و حتی نهادهای پیشنهاددهنده این بند، نسبت به بررسی و تدوین سند ملی مسجد خالی‌الذهن بودند و گویی خبر نداشتند که نهاد تصمیم‌گیر و قانون‌گذار دیگر کشور در حال بررسی سندی برای فعال‌سازی مساجد، مردمی‌سازی برنامه‌های فرهنگی و از قضا محله‌محور شدن اقدامات و برنامه‌های فرهنگی و اجتماعی است.
تکلیف متولی مساجد در سند باید روشن شود
دلسوزان و کارشناسان فرهنگی و مسجدی کشور امیدواری بسیاری به سند ملی مسجد و فعال شدن این پایگاه‌های مهم کشور داشتند. طوری که حجت‌الاسلام پناهیان درباره این سند گفته بود: «تکلیف متولی اداره و مدیریت مساجد کشور باید در این سند واضح مشخص شود. شورایی که در سند آمده باید ذیل یک سازمان مشخص فعالیت کند؛ وگرنه با مدیریت شورایی صرف، نمی‌شود کار را پیش برد؛ یک نهاد مشخص باید پاسخگوی امور مسجد باشد. وجه مردمی بودن اداره مساجد باید در سند ملی چشمگیر باشد. نقش مردم را اگر حذف کنیم، حکمرانی مردمی آن طور که باید صورت نمی‌گیرد. نقش مردم در تعیین امام جماعت را بازخوانی کنید. مردم امام محله را شناسایی و به شواری عمومی مسجد پیشنهاد نصب و عزل او را بدهند. امام جمعه هم داور نهایی این فرآیند باشد چراکه امام جمعه، تضمین کننده نقش مردم است. همچنین در سند ملی مسجد نقش هیأت امناء به عنوان هیأت مدیره باید باز تعریف شود.»
تصویب نهایی این بند از برنامه هفتم که بناست به مدت ۵ سال برنامه عملیاتی کشور باشد، قطعاً مساجد را دچار یک کشمکش خواهد کرد. تصویب سند ملی مسجد در شورای عالی انقلاب فرهنگی و راه‌اندازی شورایی برای مدیریت مساجد از یک سو و همچنین دستورالعمل و طرح وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی برای فعال‌سازی مساجد، قطعاً موجب ایجاد یک دوگانه در روند فعالیت‌های مسجد است.
