مکانیسم ماشه ارز را گران کرد؟
به گزارش کارگر آنلاین ، اما حتی موفق نشدن امریکا برای فعال‌سازی مکانیسم ماشه هم تاثیر چندانی بر بازارهای مالی ایران نگذاشت و در روزهای پس از رای منفی شورای امنیت سازمان ملل به طرح فعال‌سازی مکانیسم ماشه نیز باز شاهد گران‌تر شدن دلار، یورو و طلا بودیم.
دونالد ترامپ بارها دولت ایران را به فعال‌سازی مکانیسم ماشه یا سازکار «اسنپ‌بک» تهدید کرده بود، اما آنچه در روزهای اخیر اتفاق افتاد واکنش بی‌سابقه‌ای در عرصه بین‌الملل بود که براساس آن ۱۵ عضو شورای امنیت، به طرح امریکایی‌ها رای مثبت ندادند و همه اعضای این سازمان عملا پشت دولت ایالات متحده امریکا را خالی کردند. حتی جمهوری دومنیکن هم که در دوره قبل تنها رای مثبت را به دولت ترامپ برای فعال‌سازی مکانیسم ماشه داده بود، این بار رای ممتنع خود را به صندوق آرای شورای امنیت سازمان ملل متحد ریخت.
البته بسیاری از کارشناسان این اتفاق را پیش‌بینی می‌کردند و حسن روحانی هم با تکیه بر همین تحلیل‌ها بود که ۲ هفته قبل نوید یک پیروزی تاریخی را به ملت ایران داد و گفت مردم ما نباید فراموش کنند که در برابر امریکا به یک موفقیت تاریخی و بی‌سابقه رسیده‌ایم.
فعالان بازارهای داخلی تحت تاثیر سخنان رئیس‌جمهوری، از روزهای پایانی شهریور منتظر رشد شاخص بورس و ارزان‌تر شدن دلار، یورو و طلا بودند اما برخلاف آنچه پیش‌بینی می‌شد دلار مرز ۲۷ هزار تومان را شکست، سکه وارد کانال ۱۳ میلیون تومان شد و شاخص کل بازار بورس تهران نیز در ۲ روز متوالی بیش از ۱۰۰ هزار واحد ریزش داشت. بسیاری از ناظران و تحلیلگران اقتصادی معتقدند این ریزش و گرانی به‌دلیل تاثیرات روانی فعالیت‌ها و تحریم‌های یکجانبه و جدید امریکایی‌ها است اما برخی دیگر معتقدند این اثرات بر اقتصاد ما اساسی‌تر از یک موج مقطعی است و باید بسیار جدی در پی حل این مشکلات برآییم. البته روز سه‌شنبه هفته قبل دیدیم که دولت ترامپ تحریم‌های جدیدی را بر شرکت‌ها و حتی چند دانشمند هسته‌ای ایرانی وضع کرد اما جامعه جهانی همچنان به مخالفت خود با سیاست‌های یکجانبه‌گرایانه و غیرمعمول دولت ایالات متحده امریکا ادامه داده است. این امر برای کشور ما یک خیر مطلق محسوب می‌شود اما اینکه جامعه جهانی تا چه زمانی ممکن است در برابر فشارهای دولت جمهوری‌خواه امریکا دوام بیاورد، جای سوال بزرگی را ایجاد می‌کند.
تا انتخابات امریکا صبر کنید!
علی ماجدی، سفیر پیشین جمهوری اسلامی ایران در آلمان و تحلیلگر مسائل اقتصادی در گفت‌وگو با خبرنگار صمت با تاکید بر برتری دلار بر یورو در جهان گفت: فعلا تا انتخابات ایالات متحده امریکا هیچ پدیده عجیب و تاثیرگذاری نخواهیم داشت.
البته اروپایی‌ها تمایل به اقدام در راستای گشایش روابط دارند اما خب می‌دانیم که دلار همچنان ارز برتر جهان است و یورو هنوز نمی‌تواند جای دلار امریکا را بگیرد، از همین جهت اینستکس هم بی‌نتیجه ماند و درهم تنیدگی بانکی موجب این می‌شود که تا بعد از انتخابات امریکا چندان تغییری در شرایط نداشته باشیم. وی در ادامه افزود: دلیل این امر نیز همانطور که گفته شد قدرت سیاسی بسیار بالای دلار در برابر یورو است که اروپایی‌ها هم به این موضوع اذعان دارند و طبیعی است که اقدامات امریکایی‌ها تاثیرگذارتر از اروپا خواهد بود. این تحلیلگر حوزه اقتصاد بین‌الملل به صمت گفت: برگشت ایالات متحده امریکا به برجام یا ادامه رویه‌ای که دونالد ترامپ در پیش گرفته می‌تواند تعیین‌کننده
باشد. از طرفی هم در صورت تمایل دولت امریکا به بازگشت به برجام، مسئله مهم نحوه این برگشت است، زیرا دولت ما ایده‌آل‌هایی برای این برگشت‌پذیری دارد و برای مثال دموکرات‌ها نیز شرایط خاص خودشان را دارند که همه اینها می‌تواند تاثیرات مستقیمی بر شرایط ما داشته باشد اما همانطور که گفته شد فعلا شاهد اتفاق خاصی نخواهیم بود. او ادامه داد: اگر بایدن انتخاب شود و احتمالا به برجام بازگردد، می‌توان امیدوار بود که دریچه‌هایی که در پی برجام به روی اقتصاد ما باز شده بود دوباره نور امیدی برای فعالان اقتصادی ایران بتاباند، اما اگر ترامپ برای دور دوم هم انتخاب شود داستان تغییر می‌کند و کار در دست سیاستمداران خواهد افتاد و کلا معادلات تغییر می‌کند؛ با این حال باز هم تاکید می‌کنم که باید تا پایان سال ۲۰۲۰ صبر کنیم.
ضعف در حوزه اقتصاد بین‌الملل
سفیر سابق جمهوری اسلامی ایران در آلمان با اشاره به ضعف دولت ایران در حوزه اقتصاد بین‌الملل به خبرنگار صمت ابراز کرد: ما در حوزه اقتصاد بین‌الملل ساده‌انگارانه به مسائل نگاه کرده‌ایم. حتی زمانی که من در آلمان بودم هم این مشکل را داشتیم. متاسفانه نیروهای زبده اقتصاد بین‌الملل نداریم. البته الان کمی اوضاع بهتر شده اما قبلا اصلا نیروی قوی نداشتیم؛ به همین دلیل هم هست که در مذاکرات سیاسی به موفقیت‌های زیادی دست یافته‌ایم اما در حوزه اقتصادی و مراودات بانکی توفیق چندانی حاصل نشده و معمولا در این زمینه ضعیف عمل کرده‌ایم.
دلیل این موضوع همانطور که گفته شد نداشتن نیروی انسانی قوی است که موجب شده مسئله را بسیار ساده بگیریم، در حالی که بحث بسیار مهم و پیچیده‌ای است. ماجدی در پایان ضمن ساده‌انگارانه خواندن نگاه سیاستمداران ما به اقتصاد بین‌الملل یادآور شد: البته همانطور که اشاره شد نیروهای جوان و میانسال خوبی به‌تازگی تعلیم دیده‌اند و وارد این عرصه شدند، اما خب تاکنون نتوانسته‌ایم موفق باشیم. از طرفی هم سیستم بانکی ما چندان درهم‌تنیدگی تنگاتنگی با سیستم بانکداری جهان ندارد و شاید یکی از دلیل این خلأ هم همین مسئله است. خصوصا در دوره ۸ساله دولت‌های نهم و دهم بسیار ساده‌انگارانه برخورد و سعی کردیم مشکلات و محدودیت‌ها نادیده گرفته شوند اما دیدیم که ضربات بسیار سنگینی از همین ناحیه بر بدنه اقتصاد کشور وارد شد و ما عقب افتادیم. البته نباید فراموش کرد که تصویب نشدن FATF نیز تاثیرات مخرب زیادی بر این حوزه داشته و باعث شده محدودیت‌های بسیار بیشتری بر نظام اقتصادی به‌ویژه سیستم بانکی و پولی ما وارد شود.
تاثیر مکانیسم ماشه بر افزایش قیمت دلار
مجتبی دیبا، تحلیلگر بازارهای مالی و بازار سرمایه در گفت‌وگو با خبرنگار صمت ضمن اشاره به اتفاقاتی که در سال ۹۲ افتاد و تاثیرات آن اخبار بر کاهش نرخ دلار اظهار کرد: شاید بهتر باشد یک بار دیگر به سال ۹۲ نگاه کنیم؛ زمانی که خبرهای خوبی مبنی بر توافقات هسته‌ای شنیده می‌شد و بازار هم واکنش‌های بسیار خوبی در این زمینه نشان می‌داد. نرخ دلار در بازه ۴ هزار تومان به دولت یازدهم سپرده شد اما با پخش اخبار مثبت مبنی بر توافق با ۱ ۵ قیمت دلار تا ۲۸۰۰ تومان نیز کاهش یافت که باعث ایجاد امیدواری‌های زیادی در بازارهای مختلف شده بود، اما متاسفانه دیدیم که اتفاقات ناگوار بعدی در عرصه بین‌الملل موجب افزایش بی‌سابقه نرخ ارز شد. این کارشناس بازارهای مالی در ادامه با یادآوری ریزش دوباره بورس پس از ماجرای مکانیسم ماشه گفت: درحال‌حاضر دقت داشته باشید که در بورس در برخی موارد ۷۰ تا ۸۰ درصد ارزش سهم‌ها با ریزش مواجه شده و نرخ دلار هم که تا ۲۷ هزار تومان رسیده است. مکانیسم ماشه تاثیرات روانی بر این مسائل داشته، اما من تاثیر سیاست‌های انقباضی دولت بر این موارد را بیشتر می‌دانم؛ هرچند چند روز قبل آقای نوبخت گفتند سیاست‌های ما برای سال ۱۴۰۰ انبساطی خواهد بود و حتی رئیس کل بانک مرکزی در خرداد گذشته اظهار کرد در پایان امسال انتظار تورمی حدود ۲۲ درصد را خواهیم داشت.
این به‌معنای کند شدن جریان حرکتی پول یا همان جمع کردن نقدینگی است. این ماجرا زمانی در بازار بورس جریان داشت اما الان به سمت بازار ارز هدایت شده، به همین جهت است که گفته می‌شود امکان تاثیر ریزش‌های بازار سرمایه بر قیمت دلار بسیار زیاد خواهد بود. وی درباره تحلیل برخی کارشناسان که معتقدند نرخ دلار می‌تواند تا ۳۰ هزار تومان هم افزایش داشته باشد، عنوان کرد: البته برخی تحلیلگران که حتی صحبت از رسیدن قیمت دلار به بالاتر از این ارقام می‌کنند اما به اعتقاد من این دسته از کارشناسان سعی دارند با ایجاد انتظارات تورمی در بین مردم عادی، بازی را در بازار بورس به نفع خود تغییر دهند. باید توجه داشت که دلار با این ارقام می‌تواند تاثیرات بسیار مخربی برای اقتصاد داشته باشد و اگر چنین قیمت‌هایی را شاهد باشیم، در حقیقت هیچ بخش اقتصاد در امان نخواهد ماند. البته فکر هم نمی‌کنم که دولت بازار دلار را رها کند تا به آن قیمت‌های نجومی برسیم.
رفتار دلار در بازارهای جهانی
دیبا ضمن اشاره به تقویت موضع دلار در بازارهای بین‌المللی به صمت گفت: آنچه جالب توجه است رفتار دلار در بازارهای پولی جهان است. تا اواسط هفته قبل ما رشد قیمت‌ها را نمی‌دیدیم اما از میانه هفته به این سو نرخ دلار در بازارهای بین‌المللی هم رشد داشت. وقتی نقدینگی افزایش یابد و پول پمپاژ شود طبیعی است که تورم افزایش یابد و زمانی که این اتفاق می‌افتد، خواه‌ناخواه در سایر کشورهای جهان هم نمود خواهد داشت. البته معمولا واکنش‌ها در ایران کمی با تاخیر اتفاق می‌افتد چراکه ما مشکلات زیادی در رابطه‌های بانکی و نقل‌وانتقال پول داریم و این تاخیر هم طبیعی است.
او در ادامه افزود: سیکل‌های اقتصادی ما تا حد بسیار زیادی با سیکل‌های اقتصادی جهان متفاوت است و حتی امکان دارد تاثیرات جهانی با تاخیری چندساله در اقتصاد ما نمایان شود. ما در سیستم اقتصادی ایران، چیزی به نام رونق نداریم؛ یا با رکود تورمی روبه‌رو هستیم یا با تورم شدید! الان هم در دوره شدت‌گیری تورم قرار داریم. طبیعتا در این دوران سیاست‌های اقتصادی انقباضی اجرا می‌شود. اگر این سیاست‌های انقباضی در جامعه اجرا شود، به‌نظر من قیمت دلار هم با یک ریزش چند درصدی همراه می‌شود.
دلیل تقویت جهانی دلار چیست؟
این تحلیلگر اقتصادی با اشاره به تاثیر طلا بر قیمت جهانی دلار گفت: باید به شرایط طلا در بازارهای جهانی نگاه کرد. همواره از قیمت طلا در بین اقتصاددان‌ها به‌عنوان قطب‌نمای بحران‌ها یاد می‌شود. یعنی در شرایط بحرانی باید انتظار گران‌تر شدن طلا را داشته باشیم، اما فعلا چنین اتفاقی نیفتاده و به‌نظر نمی‌رسد که بحث فعال‌سازی مکانیسم ماشه ازسوی دولت ایالات متحده امریکا موجب قدرت گرفتن دلار در بازارهای بین‌الملل شده باشد.
دلار گران است یا ارزان؟
دیبا در پاسخ به سوالی درباره ارزان یا گران بودن نرخ دلار این‌گونه توضیح داد: فعالان بازارهای مالی معمولا باهوش هستند و بسیار زودتر سیگنال‌ها را دریافت می‌کنند. به‌نظر می‌رسد بازار هم به این درک رسیده که تنها شرایط قرنطینه کرونایی دوباره می‌تواند قیمت دلار را بالا ببرد؛ در غیر این صورت به‌نظر نمی‌رسد نرخ دلار در بدترین شرایط هم از مرز ۳۰ هزار تومان عبور کند. این کارشناس اقتصادی در پایان یادآور شد: پیش از هر چیز باید بدانیم دلار گران و دلار ارزان یعنی چه؟ یعنی وقتی می‌گوییم دلار ارزان است یعنی چه قیمتی دارد و بالعکس؟ با این وجود به‌نظر بسیاری از کارشناسان درحال‌حاضر ۲۰ هزار تومان برای دلار قیمت ارزانی است و البته بازه ۲۷ تا ۳۰ هزار تومان هم برای این ارز گران است.
با در نظر گرفتن این تحلیل باید گفت اگر قیمت دلار به‌عنوان ارز مرجع زیر ۲۰ هزار تومان برود تازه می‌توانیم بگوییم دلار ارزان شده، وگرنه از نوسان قیمت‌ها در بازه ۲۰ تا ۳۰ هزار تومان نمی‌توان به‌عنوان ارزان شدن دلار یاد کرد. باتوجه به این مسئله باید گفت درحال‌حاضر قیمت دلار بالاست و ما با دلار گرانی در اقتصاد مواجهیم و به‌نظر می‌رسد این قیمت بسیار بالاتر از حد طبیعی است.
سخن آخر...
تا انتخابات ریاست‌جمهوری ایالات متحده کمتر از ۲ ماه باقی مانده و بسیاری از صاحب‌نظران اقتصادی کشورمان بر این باورند که نوسانات اقتصادی تا موعد انتخابات امریکا، یعنی ۱۳ آبان ادامه خواهد داشت اما در هر صورت تاثیر نهایی را نتیجه این انتخابات بر اقتصاد ایران خواهد گذارد.
طبق تحلیل‌های این کارشناسان اگر بایدن بر کرسی ریاست‌جمهوری ایالات متحده امریکا تکیه بزند ممکن است دوباره مذاکرات از سر گرفته شود و روزنه‌هایی برای احیای برجام وجود خواهد داشت اما اگر ترامپ بتواند بار و بندیل خود را در کاخ سفید نگاه دارد، شاید روند اقتصاد برای ایران کمی متفاوت‌تر باشد؛ مگر اینکه راه‌حل‌های دیپلماتیک از هر دو طرف پیش‌بینی شده باشد. حالا باید منتظر ماند و دید که در صورت تحقق این دو سناریو، واکنش جمهوری اسلامی ایران چه خواهد بود و اقتصاد کشور چه تاثیراتی از اتفاقات ماه‌های آینده خواهد پذیرفت.
